Nutqida kamchiligi bor bolalar bilan ishlash

Bola rivojlanishida nutqning ro’li

Reja:

1. Bog’cha yoshidagi bolalar nutqining komunikativ sifatlari rivojlanishi.

2.Nutq va eshitish qobiliyatida og’ir nuqsoni bo’lgan bolalarni tabaqalashtirish

Bolalarda nutq buzilishini yuzaga keltiruvchi sabablar ichida tashqi (ekzogen) va ichki (endogen) omillar, shuningdek, atrof-muhitning tashqi sharoitlari farq qilinadi.

Nutqiy nuqsonning turli sabablarini ko`rib chiqishda evolyutsion dinamik yondashiladi. Bu nuqsonning yuzaga kelishi jarayonini tahlil qilishdan anomal rivojlanishning umumiy qonuniyatlarini va har bir yosh davrida nutqning rivojlanish qonuniyatlarini hisobga olishdan iboratdir.

Psixik (shu bilan birga nutqiy) jarayonlarning shakllanishida biologic-ijtimoiy jarayonlarning birligi prinsipi – nutqiy sistemaning rivojlanishiga – nutqiy muhit, muomala, emotsional aloqa va boshqa faktorlarning ta`sirini aniqlash imkonini beradi. eshitishi normal bo`lgan bolaning kar-saqov ota-ona qo`lida tarbiyalanishi, surunkali kasal bo`lib tez-tez kasalxonalarda davolanuvchi bolalarda nutqning rivojlanmay qolishi, oilada uzoq vaqt davom etuvchi ruhiy shikastlanish va ikki tillilik – bolada duduqlanishning yuzaga kelishiga sabab bo`lishi, nuqtiy muhitning nutq rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatishiga misol bo`ladi.

Yuqorida ko`rsatib o`tilgan sabablar, ayrim hollarda ularning birgalikda qo`shilib kelishi nutqning turli tomonlarining buzilishiga sabab bo`lishi mumkin.

Hamma nutq buzilishlari kelib chiqishiga ko`ra ikki guruhga bo`linadi:

1. Organik xarakterdagi nutq buzilishlari. 2. Funksional xarakterdagi nutq buzilishlar.

Turli nutq buzilishlarining rivojlanishini oldidan aniqlash katta ahamiyatga egadir. Agarda nutqiy nuqson bolaning maktabga kelgan vaqtida ilk bor aniqlansa, u holda uni tuzatish qiyinchiliklari kuzatilib, o`zlashtirishga salbiy ta`sir ko`rsatadi.

• Bolalar o’yinni juda sevadilar va shu bois uni o’ynashni xohlaydilar.
• Lekin avvaliga buni qanday uddalashni bilmaydilar, anglab olgach esa,
• o’yindan bo’shamaydilar.
• Tarixiy manbalardan ma’lumki, o’yinlar, ayniqsa, xalq o’yinlari bola
• shaxsining rivojlanishida bir necha vazifalarni bajarib kelgan.
• Birinchidan, bolada to’g’ri talaffuzni shakllantirishga ifodali she’rlarni
• yoddan aytib berish, o’ziga initasiyalarda hikoyalar so’zlash orqali erishilgan.
• Ikkinchidan, hisoblash, tez aytish, topishmoqlarni tez yod olishga
• o’rgatgan.

Edi.

g

• Logopedik mashg’ulotlar jaroyonida nutqi to’liq rivojlanmagan
• bolalar uchun tashkil etiladigan o’yinlarni maxsus ta’lim nazariyasiga ko’ra
• ikki guruhga bo’lish juda keng tarqalgan: ijodiy o’yinlar va qoidali o’yinlar.
• Ijodiy o’yinlar mazmunini bolalarning o’zlari o’ylab topadilar va o’z
• taasurotlarini, borliq haqidagi tushunchalarini hamda shu o’yinga bo’lgan
• munosabatlarni aks ettiradilar.

Nutq to`liq rivojlanmaganligining III darajasida:

Nutqida leksik-grammatik va fonetik-fonematik jihatdan rivojlanmaganlik elementlari kuzatiladi. Bolalar nutqga ega bo`lganda kishilar bilan aloqa bog`lay oladilar, lekin buni ota-ona (tarbiyachi) ishtirokida, ularning muayyan tushuntirishlari yordamida bajaradilar.

h

• Qoidali o’yinlar esa kattalar tomonidan yaratiladi va bolalar hayotiga
• olib kiritiladi. Qoidali o’yinlar o’z mazmuniga qarab, bolalar yoshiga
• mo’ljallanganligiga qarab belgilanadi. Qoidali o’yinlarning ko’pchiligi xalq
• o’yinlari asosida tashkil etiladi. Bunday qoidali o’yinlarning ko’plari
• avloddan-avlodga tayyor holda o’tib bizgacha yetib kelgan.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1 Rozengrad-Pupko G.A. «Rech i razvitiye vospitaniya v rannem vozraste» M 1963 y.

2. Fomicheva T.B» Vospitaniye u detey pravilnogo proiznosheniya» Moskva 1987 yil.

3. P.M. Po‘latova “Oligofrenopedagogika” Toshkent 2005 yil.

4. V.S. Raxmanova “Maxsus pedagogika” Toshkent 2004 yil.

5. Vigotskiy.L.S. «Problema u otstalosti» Moskva 1956 yil.