Operatsion tizimlar fayl tizimi, tuzilishi va tashkil etilishi

1. Operatsion tizimlar fayl tizimi, tuzilishi va tashkil etilishi

Fayllarni boshqarish

Operatsion tizimining muhim vazifalaridan biri foydalanuvchiga diskda saqlanayotgan ma’lumotlar bilan qulay ishlash vositalarini taqdim etish hisoblanadi. Buning uchun OT saqlangan ma’lumotlarning fizik tuzilishini foydalanuvchi uchun qulay bo‘lgan mantiqiy model bilan almashtiradi - tizim kataloglari va fayllari ierarxik tashkil qilingan bo‘ladi. Har qanday kompyuter dasturi ma’lumotlarni qabul qiladi, saqlaydi va namoyish qiladi. Ish paytida, jarayon cheklangan miqdordagi ma’lumotni o‘z manzil maydonida saqlashi mumkin, chunki uning hajmi virtual manzil maydoni doirasi bilan cheklangan. Ba’zi amaliy dasturlar uchun, masalan, aviachiptalarni bron qilish tizimlari, bank tizimlari va boshqalar, faqat virtual manzillar maydoni yetarli bo‘lmaydi. Bundan tashqari, jarayon tugaganidan so‘ng, uning manzil maydonida saqlanadigan ma’lumotlar yo‘qoladi. Shu bilan birga, bir qator dasturlar (masalan, ma’lumotlar bazalari) uchun uni uzoq vaqt, ba’zan esa abadiy saqlash kerak. Bunday dasturlar uchun jarayon tugaganidan keyin ma’lumotlarning yo‘qolishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Kompyuter, shuningdek, ishlamay qolganda, jarayonda uzilishlar bo‘lganda ham ma’lumot saqlanishi kerak.

Fayl tizimining maqsadi va vazifalari

Fayl - bu tashqi xotiraning nomlangan maydoni bo‘lib, unga yozilishi va o‘qilishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlar, shuningdek, ushbu maydonda saqlangan ma’lumotlar va OTga ushbu ma’lumotlarni boshqarishga imkon beradigan atributlar to‘plami kiradi.
Fayl menejeri (shuningdek, fayllarni boshqarish tizimi deb ham ataladi) bu fayllarni yaratish, o‘chirish, o‘zgartirish va fayllarga kirishni boshqarish, shuningdek fayllar foydalanadigan resurslarni boshqarish uchun javob beradigan dasturiy ta’minotdir. Kompyuter tizimida fayl menejeri o‘z fayllarini fayl nomi, uning ikkinchi darajali
saqlash qurilmasida joylashgan joyi va har bir fayl to‘g‘risidagi muhim ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan kataloglar yordamida kuzatib boradi. Fayl menejeri on-layn foydalanuvchilar uchun, buferlash operatsiyalari va interaktiv hisoblash uchun ma’lumotlar va ma’lumotlar kutubxonasini qo‘llab-quvvatlaydi. Ushbu funksiyalar qurilma menejeri (Device Manager) bilan birgalikda amalga oshiriladi. Fayl menejerining vazifasi murakkab. U tizimning fizik komponentalari, uning axborot resurslari va siyosati, fayllarni saqlash va taqsimlash uchun javobgardir.
O‘z majburiyatlarini bajarish uchun u quyidagi to‘rtta vazifani bajarishi kerak:

1. 
   Har bir fayl saqlanadigan joyni kuzatib borish;
   
2. 
   Fayllarning qayerda va qanday saqlanishini aniqlaydi, mavjud xotira maydonlaridan samarali foydalanish va fayllarga samarali kirishni ta’minlaydigan siyosatdan foydalanish;
   
3. 
   Foydalanuvchidan faylga kirish huquqi olib tashlanigandan keyin, har bir faylni belgilash va undan foydalanishni yozib olish;
   
4. 
   Faylni saqlash qurilmasiga qaytarish kerak bo‘lsa, belgilangan fayllarni bekor qilish va uning mavjudligini uni kutayotganlarga yetkazish.
   

Kompyuter tizimida fayllar menejeri o‘z fayllari nomi, uning saqlash qurilmasida joylashgan joyi va har bir fayl to‘g‘risidagi muhim ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan kataloglar yordamida kuzatib boradi.
Masalan, fayl tizimi kutubxonaga o‘xshaydi, Fayl menejeri xuddi shu to‘rtta vazifani bajaradigan kutubxonachining rolini o‘ynaydi:

1. 
   Kutubxonachi to‘plamdagi har bir buyumni kuzatib borish uchun katalogdan foydalanadi. Har bir yozuvda foydalanuvchiga kerakli kitoblarni topishga yordam beradigan telefon raqamlari va ma’lumotlar ko‘rsatilgan.
   
2. 
   Kutubxona to‘plamdagi barcha buyumlarni, shu jumladan, katta hajmdagi kitoblar, jurnallar, DVD disklar, xaritalar va videolarni saqlash siyosatiga amal qiladi.
   
3. 
   Qachonki u so‘ralsa, buyum (kitoblar, jurnallar, disklar, videolar va boshqalar) javondan olinadi va ijarachini ismi jurnalga qayd etiladi.
   
4. 
   Buyum qaytarib berilganda, kutubxonachi jurnalga tegishli yozuvni kiritadi va uni saqlaydi.
   

Fayldan foydalanishning asosiy maqsadlari quyida keltirilgan:

• 
  Axborotlarni uzoq vaqt va ishonchli himoyalash. Resursga bog‘liq bo‘lmagan saqlash qurilmasi hisobiga uzoq vaqt saqlanadi, yuqori ishonchlilik esa faylga kirishni himoyalash vositalari va OT dasturiy kodining umumiy tashkil etilishi bilan belgilanadi, aksariyat hollarda qurilmaning ishdan chiqishi fayllarda saqlanadigan ma’lumotni yo‘q qilmaydi.
  
• 
  Axborotlardan birgalikda foydalanish. Foydalanuvchida fayllar bilan ishlashning qulay vositalari, shu jumladan, kataloglar- ma’lumotnomalari, fayllarni guruhlarga birlashtirish va belgilar bo‘yicha fayllarni izlash vositalari, fayllarni yaratish, o‘zgartirish va o‘chirish uchun buyruqlar to‘plami bo‘lishi kerak. Fayl biron bir foydalanuvchi tomonidan yaratilgan bo‘lishi, boshqa biri undan foydalanishi mumkin, shu sababli faylni yaratuvchisi yoki ma’mur boshqa foydalanuvchilarni unga kirish huquqini belgilashi mumkin.