O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
TILSHUNOSLIK FANINING ISHCHI O’QUV DASTURI (SILLABUSI)
Bilim sohasi:
200 000 –Gumanitar soha
Ta’lim sohasi:
230 000 - Gumanitar fanlar
Ta’lim yo‘nalishlari:
60230100 –Filologiya va tillarni o’qitish (Roman-german filologiyasi)
60110100-Xorijiy til va adabiyoti (Tillar bo’yicha)
Urganch - 2021 Mazkur fanning ishchi o‘quv dasturi(sillabusi) Urganch davlat universiteti Kengashi tomonidan 2021 yil “___” ____________ dagi №___ bayonnomaga asosan tasdiqlangan “Tilshunoslik” fanining o`quv dasturi asosida tuzilgan.
Urganch davlat universiteti. Asosiy bino 435 xona, 433 xona
1.
I.Fanning mazmuni Fanni o‘qitishdan maqsad – tilshunoslik fani, uning bo‘limlari,
o‘rganish ob’ekti, boshqa fanlar bilan aloqasi haqida ma’lumot berish,
talabalarni tilshunoslik fanining asosiy tushunchalari, kategoriyalari
haqidagi bilimlar bilan qurollantirish, talabalarda olingan bilimlarni
amalda qo‘llay olish malakasini shakllantirish kabi vazifalarni hal etishni
taqozo qiladi.
II. Fanning vazifasi – til va jamiyat, til tizimi va tuzilishi, uning
sathlari, birliklari va ularning namoyon bo‘lish qonuniyatlari, tilshunoslik
fanining boshqa fanlar bilan aloqasi, dunyo tillarining klassifikatsiyasi
haqida nazariy bilimlar berishdan iboratdir
Ma’ruza mashg’ulotlari 1-semestr
№
Ma’ruza mavzulari
Soat
Tilshunoslik fani, predmeti, maqsadi va vazifalari. Til ta’rifi va u haqidagi turli xil qarashlar
2
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligi, uning boshqa fanlar bilan aloqasi. Til funksiyalari
2
Tilning tabiati va mohiyati. Tilning hissiy a’zolar va rux bilan uzviy bog’liqligi. So’z, nom, tafakkur, tushuncha. Tilning sistema ekanligi
2
Tilning paydo bo’lishi va rivojlanishi. Til haqida ta’limotlar va nazariyalar. Til va nutq. Muloqot turlari
2
Fonetika. Fon va fonema tushunchalari. Nutq apparati. Nutq tovushlari artikulyatsiyasi va klassifikatsiyasi
2
Tovush va harf. Tovushlar almashivi. Tovushlarning nutqda o’zgarishi. Urg’u, intonatsiya turlari
2
Til va yozuv. Yozuvning paydo bo’lishi. Yozuvning tildan farqlari
2
Yozuv turlari. Grafika. Orfografiya. Orfoepiya. Transkripsiya. Transliteratsiya. Stenografiya
2
Leksikologiya predmeti, vazifalari. So’z, tushuncha. So’zning ma’nolari. Semema va semalar
2
So’zlarnong o’zaro ma’no munosabatlari. So’z birikmalari. So’zlarning ko’chma ma’nolari. Lug’at tizimi. Tabu, jargon, evfemizmlar
2
Grammatika. Morfologiya. Morf va morfema. So’z turkumlari. So’z yasalishi
2
Sintaksis. Gap belgilari. Gap turlari. So’zlarning leksik –grammatik ma’nolari. Grammatik kategoriyalar
Tilning moddiy va ma’naviy tomonlari. Tilda shakl va mazmun. Yondoshlik va o’rindoshlik
2
Jami
30
1-semestr jami: 30 soat Seminar mashg‘ulotlar tashkillashtirishda zamonaviy pedogogik texnologiyalardan foydalanish va amaliy masalalarni kompyuter bilan jihozlangan auditoriyada bir akademik guruhga bitta professor-o‘qituvchi tomonidan o‘tkazilishi zarur.
Seminar mashg’ulotlar 1-semestr
№
Seminar mashg’ulot mavzulari
Soat
1
Tilshunoslik fani, predmeti, maqsadi va vazifalari. Til ta’rifi va u haqidagi turli xil qarashlar
2
2
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligi, uning boshqa fanlar bilan aloqasi. Til funksiyalari
2
3
Tilning tabiati va mohiyati. Tilning hissiy a’zolar va rux bilan uzviy bog’liqligi. So’z, nom, tafakkur, tushuncha. Tilning sistema ekanligi
2
4
Tilning paydo bo’lishi va rivojlanishi. Til haqida ta’limotlar va nazariyalar. Til va nutq. Muloqot turlari
2
5
Fonetika. Fon va fonema tushunchalari. Nutq apparati. Nutq tovushlari artikulyatsiyasi va klassifikatsiyasi
2
6
Tovush va harf. Tovushlar almashivi. Tovushlarning nutqda o’zgarishi. Urg’u, intonatsiya turlari
2
7
Til va yozuv. Yozuvning paydo bo’lishi. Yozuvning tildan farqlari
2
8
Yozuv turlari. Grafika. Orfografiya. Orfoepiya. Transkripsiya. Transliteratsiya. Stenografiya
2
9
Leksikologiya predmeti, vazifalari. So’z, tushuncha. So’zning ma’nolari. Semema va semalar
2
10
So’zlarnong o’zaro ma’no munosabatlari. So’z birikmalari. So’zlarning ko’chma ma’nolari. Lug’at tizimi. Tabu, jargon, evfemizmlar
2
11
Grammatika. Morfologiya. Morf va morfema. So’z turkumlari. So’z yasalishi
2
12
Sintaksis. Gap belgilari. Gap turlari. So’zlarning leksik –grammatik ma’nolari. Grammatik kategoriyalar
Tilshunoslik tarixi. Hind, grek, rim, arab tilshunosliklari
2
15
Tilning moddiy va ma’naviy tomonlari. Tilda shakl va mazmun. Yondoshlik va o’rindoshlik
2
Jami
30
1-semestr jami: 30 soat Mustaqil ta’lim va mustaqil ishlar Mustaqil ta’lim uchun tavsiya etiladigan mavzular:
1. Tilshunoslik til to‘g‘risidagi fan sifatida, uning boshqa fanlar bilan aloqasi.
2. Tilning ijtimoiy xususiyati. Tilning vazifalari.
3. Til va madaniyat.
4. Tilning paydo bo‘lishi to‘g‘risidagi nazariyalar.
5. Turli tillardagi fonetik hodisalar.
6. Turli tillardagi fonemalar sistemasi.
7. Grammatika va uning predmeti. Grammatik kategoriya, grammatik ma’no va grammatik shakl.
8. Turli tizimli tillarda so‘z yasash usullarining umumiy va farqli jihatlari.
9. Turli tillarda so‘z turkumlariga tasniflash tamoyillari.
10. Morfema. Morfemaning turlari.
11. So‘zlarning sintetik va analitik shakllari.
12. Leksikologiya va semasiologiya. So‘z tilning markaziy birligi sifatida.
13. Etimologiya. Ilmiy etimologiya, xalq etimologiyasi va “yolg‘on etimologiya”.
14. Leksikografiya. Lug‘at turlari.
15. Frazeologiya. Frazeologik ekvivalentlik hodisasi.
16. Gap turlari.
17. Gapning aktual bo‘linishi. Sintaktik inversiya.
18. Yozuvning tarixiy va zamonaviy turlari.
19. Yozuvning maxsus turlari.
20. Tillarning genealogik tasnifi.
21. Dunyoning lisoniy xaritasi.
22. Til aloqalari. Bilingvizm, diglossiya va interferensiya.
23. Til va aloqaning boshqa vositalari.
24. O‘rta Osiyoda tilshunoslikning rivojlanishi.
25. Tilshunoslik maktablari.
26. O‘zbek tilshunosligi va uning rivojlanish yo‘llari.
27. Strukturalizm va uning yo‘nalishlari.
28. Lingvopragmatika.
29. Lingvomadaniyatshunoslik.
30. Bolalar tilining ilk rivojlanish davri.
31. Kompyuter lingvistikasi. Tillarni intensiv o‘rganish dasturlari.
32. Til ta’limiga zamonaviy yondashuvlar: kommunikativ, integrar va kompetensiyaviy yondashuvlar.
33. Kommunikativ tilshunoslikning zamonaviy turlari.
34. Olamning konseptual va lisoniy manzarasi.
35. Lisoniy shakl va lisoniy ma’no. V. Gumboldtning tilning tashqi va ichki shakli to‘g‘risidagi ta’limoti.
36. Til birliklari o‘rtasidagi munosabatlar turlari: sintagmatika va paradigmatika.
37. Dunyo tillari taraqqiyotining sabablari (ichki, tashqi, tizimli, qaramaqarshiliklar).
38. Lingvistik tipologiya. Universal va maxsus, umumiy va xususiy tipologiyaning o‘ziga xosligi. Xarakterologik, tarixiy va kontensiv tipologiya.
39. Jamiyat tuzilishi va til tuzilishi: korrelyasiya va differensiatsiya.
40. Hozirgi zamon tilshunosligida til va nutq munosabati. Matn (og‘zaki, yozma, displey) vs diskurs.
41. Tilni me’yorlashtirish. Me’yorning rivojlanishi va uning almashishi. Davlat tilini tavsiflash masalasi.
42. Internet xalqaro sun’iy til yaratish laboratoriyasi sifatida.
43. Sepir-Uorfning lingvistik nisbiylik gipotezasi.
44. Lingvistik tadqiqotlar metodologiyasi. Umumiy va tilshunoslikning xususiy metodlari.
45. Sinxronik va diaxronik metodlar munosabati.
