5 Hemoliz ve lipeminin biyokimyasal testlere etkisi ve lipemik etkinin uzaklaþtýrýlmasýnda kullanýlan
Yüklə 159,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
5 Hemoliz ve lipeminin biyokimyasal testlere etkisi ve lipemik etkinin uzaklaþtýrýlmasýnda kullanýlan yöntemlerin karþýlaþtýrýlmasý Yaþar Hüseyin Türkmen (*), Muhittin A.Serdar (*), Adnan Haþimi (*), Murat Cihan (*), Ýsmail Kurt (*), Þerif Akman (*), Türker Kutluay (*), M.Kemal Erbil (*)
Analitik süreçleri etkileyebilecek faktörlerin önceden bilinmesi ve mümkün olduðu kadar giderilmesi, sonuçlarýn doðruluðunu saðlamak açýsýndan son derece önemlidir; buna göre analiz sonuçlarýnýn yorumlama etkinliði için hastanýn klinik tablosu- nun belirlenmiþ olmasý ve test iste- miyle birlikte laboratuvar uzmanýna iletilmesi gereklidir (1-3). Laboratuvar sonuçlarýnýn etkin yorumlanmasýný saðlamak için, has- tanýn klinik tablosunun doðru biçim- de belirlenmiþ olmasý ön koþuldur. Bu nedenle, sonuçlarý etkileyen fak- törlerin önceden bilinmesi ve müm- künse giderilmesi sonuçlarýn doðru- luðu açýsýndan çok önemlidir (1-3). Klinik biyokimyada laboratuvar hatalarý; analiz öncesi (preanalitik), analiz aný (analitik) ve analiz sonrasý (post analitik) olmak üzere baþlýca üç ana grupta incelenir. Preanalitik ve analitik hatalarý en az düzeyde tutmak için laboratuvarlarýn olanaklarý dahi- linde çeþitli uygulamalar yapýlmak- tadýr (1-3). Analitik dönem laboratuvar prob- lemlerinin baþýnda hemoliz ve lipemi yer alýr. Eritrositlerin parçalanarak hemoglobin (Hb) içeriðinin hücre dýþýna yayýlmasý durumu olarak ta-
Biyokimya ve Klinik Biyokimya AD, Etlik-06018, Ankara
Gülhane Týp Dergisi 2007; 49: 5-10 © Gülhane Askeri Týp Akademisi 2007
Bu çalýþmada, biyokimyasal test sonuç- larýný etkileyen önemli nedenler arasýnda bulunan hemoliz ve lipeminin laboratuvar sonuçlarýnda neden olduðu deðiþimler ve bunlarýn engellenmesi amaçlanmýþtýr. Hemoglobin içeriðine göre beþ farklý, lipid içeriðine göre ise 3 farklý serum havuzu ve 10 farklý doðal lipemik hasta serumunda biyokimyasal test ölçümleri yapýlmýþtýr. Ayrýca lipeminin eliminasyo- nu için ultrasantifüjasyon, karbontetrak- lorür (CCl 4 ), LipoClear® ekstraksiyonu ve serum örneðinin 1:4 dilüsyonu yöntemleri karþýlaþtýrýldý. Hemolizin etkisi incelen- diðinde, hemoglobin konsantrasyonu 750 mg/dl'den fazla olduðunda LDH, konjuge bilirubin, AST ve potasyum deðerlerinin arttýðý, amilaz ile ürik asid deðerlerinin ise anlamlý düþtüðü saptanmýþtýr. Ýn vitro lipemi çalýþmasýnda özellikle total pro- tein etkilenirken, doðal lipemik serum- larda üre, bilirubinler, ALT, AST, GGT ve LDH testlerinin etkilendiði gözlenmiþtir. Lipemi etkisini azaltmak için uygulanan eliminasyon tekniklerinin tümünün etkin olduðu deðerlendirildi. Lipemi etkisinin uzaklaþtýrýlmasýnda LipoClear ® ve ultra- santrifüj teknikleri yüksek maliyetli olup, çok iþlem ve özel ekipman gerektirmek- tedir. Basit ve ucuz olan seyreltme ve CCI
4 ile çöktürme yöntemlerinin ise daha pratik ve her laboratuvar için uygun ve ekonomik olduðu deðerlendirilmiþtir. Anahtar kelimeler: Biyokimyasal testler, hemoliz, interferans, lipemi Summary The effects of hemolysis and lipemia on biochemical analyses and comparison of the methods used in the elimination of lipemic effect In this study our objectives were the evaluation of interferences on biochemi- cal analyses caused by hemolysis and lipemia, which are of important causes of interference, and prevention of these in- terferences. Various biochemical analy- ses were carried out by using five serum pools with different hemoglobin concen- trations, three serum pools with differ- ent lipid concentrations and ten intrinsi- cally natural lipemic sera from different patients. Moreover, efficacies of ultra- centrifugation, carbontetrachloride (CCl 4
® extraction and 1:4 dilution for the elimination of lipemia were compared. Regarding the effect of hemolysis, serum LDH, conjugated biliru- bin, AST and potassium levels were found to increase, and amylase and uric acid levels were found to decrease at hemo- globin concentrations of >750 mg/dL. In the study of in vitro lipemia, total pro- tein was especially affected, and serum urea nitrogen, bilirubins, AST, ALT, GGT and LDH were affected in naturally lipemic serums. All of the lipemia elimi- nation methods were found to be ade- quately efficacious. Ultracentrifugation and LipoClear ® methods in elimination of the lipemic effect are expensive and require special equipment. Dilution and CCl 4
precipitation methods are more practical, appropriate and economical for every laboratory.
ysis, interference, lipemia 6 · Mart 2007 · Gülhane TD Türkmen ve ark. nýmlanan 'hemoliz', in vivo (hemoli- tik anemiler, uygunsuz kan trans- füzyonlarý, bakteri-hayvan [yýlan, örümcek gibi] toksinleri, eritrofago- sitoz olaylarý vb.) veya in vitro (oz- motik parçalanma, kompleman ba- ðýmlý hücre yýkýlmasý, fiziksel-meka- nik veya kimyasal etkiler gibi) neden- lerle oluþabilir (1-3). Lipemi ise kanda þilomikron dü- zeyinin aþýrý yüksekliðine baðlý mak- roskopik bulanýklýk bulunmasý hali olarak tanýmlanabilir. Þilomikron etkisini azaltmak için kan örnekleri- nin bir gece açlýk sonrasý alýnmasý kýs- men etkinlik saðlayabilirken, yað me- tabolizma bozukluðu olan bireylerde veya acil laboratuvar analizi yapýlmasý gerekli olan hastalarýn kan örnek- lerindeki lipemi, laboratuvar sonuç- larýný etkileyerek deðerlendirmelerde yanýlmalara neden olabilir (3). Bu çalýþmada, laboratuvarýmýzda uygulanmakta olan bazý klinik biyo- kimya yöntemleri kullanýlarak, seçi- len serum parametrelerine lipemi ve hemolizin etkisi ve lipidlerin uzak- laþtýrýlmasýnýn sonuçlara olan etkisi araþtýrýldý. Gereç ve Yöntem Çalýþma 2003-2004 yýllarý arasýnda Gülhane Askeri Týp Akademisi Biyo- kimya ve Klinik Biyokimya AD labo- ratuvarlarýnda yapýlmýþtýr.
vitro lipemi çalýþmasýnda 2'si normal, 5'i patolojik deðerler içeren toplam 7 serum havuzu oluþturuldu. Bu serum havuzlarýna üç farklý düzeyde Li- povenöz (LV) (Fresenius AG, Ham- burg, Germany) yað emülsiyonu ek- lendi. Bu amaçla, her bir serum ha- vuzu iki bölüme ayrýldý. Yüzde 20'lik LV solüsyonu katýlarak 20, 10 ve 5 g/LLV konsantrasyonunda havuzlar elde edildi. Bu þekilde hazýrlanan toplam 28 serum havuzunda AU 600 otoanalizörü (Olympus, Japan) ile glukoz, üre, kreatinin, ürik asid, kolesterol, trigliserid, total protein, albümin, direkt ve indirekt bilirübin, alanin aminotrasferaz (ALT), aspartat aminotrasferaz (AST), gama gluta- miltransferaz (GGT), amilaz, krea- tin kinaz (CK), laktat dehidrogenaz (LDH), alkalen fosfataz (ALP), sod- yum (Na), potasyum (K) ve klor (Cl) ölçümleri orijinal kitleri kullanýlarak, ardýþýk ikiþer defa ölçüldü. Bu ölçümlere ek olarak, her bir serum havuzunun absorbansý, ýþýk saçýlým indeksi (ISI) ve lipemi indek- si (LI) deðerleri elde edildi. Absor- bans okumalarý için 4 ml %0.9'luk sodyum klorür (NaCl) çözeltisi içine ölçümü yapýlan serum havuzundan 50 µl eklenerek karýþtýrýldý ve spek- trofotometre (Shimadzu Corpora- tion; Kyoto, Japan) ile 340 nm'de suya karþý absorbans ölçümü yapýldý. Iþýk saçýlýmý indeksi (ISI) ölçümleri için absorbans ölçümlerinde kullanýlan karýþýmlar kullanýldý ve florometrede (Perkin Elmer, UK) λex= 340 nm ve λem= 700 nm'de suya karþý floresan ölçümleri yapýldý. LI deðerleri, Olym- pus AU 600 analizörünün serum indeks fonksiyonu kullanýlarak elde edildi. Ýn vivo (doðal) lipemi çalýþ- masýnda klinik laboratuvarýmýzda rutin çalýþmalar sýrasýnda karþýlaþýlan ve trigliserid konsantrasyonu 500 mg/dl üzerinde olan 10 serum örneði kullanýldý. Lipemi interferansýný orta- dan kaldýrmak amacýyla organik çözücü (CCI 4 ), LipoClear ® ise eks-
traksiyon, ultrasantrifüjasyon ve di- lüsyon yöntemleri kullanýldý. Orga- nik çözücü ekstraksiyonunda lipemik serum örnekleri, karbon tetraklorür (CCl 4
ortamdan uzaklaþtýrýldý. Bu amaçla lipemik seruma CCl 4 (%50)/(%50) v/v eklendi ve bu karýþým vorteks cihazýnda 1 dakika süreyle karýþtýrýldý, 5 dakika oda sýcaklýðýnda dinlendi- rildikten sonra 4.500 g hýzýnda oda sýcaklýðýnda 30 dakika santrifüj edildi. Santrifüj sonrasý elde edilen süper- natan ayrýlarak analiz için kullanýldý. LipoClear ® (Statspin,Westwood, MA) ile ekstraksiyonda içinde 0.3 ml reak- tif bulunan ependorf tüplerine, 1.5 ml in vivo lipemik ve in vitro olarak lipemik hale getirilmiþ olan serum örnekleri kondu. Vorteks cihazýnda karýþtýrýldý ve oda sýcaklýðýnda 5 daki- ka bekletildi; daha sonra örnekler santrifüj edildi. Santrifüj sonrasý elde edilen süpernatan analiz için kul- lanýldý. Analiz sonucunda çýkan so- nuçlar, dilüsyon faktörüne baðlý ola- rak 1.2 katsayýsý ile çarpýldý. Ultra- santrifüjasyon iþleminde lipemik se- rum örnekleri, 140.000 g'de 15 dakika oda sýcaklýðýnda santrifüj edildi (Sorvall Combi Plus DuPont, USA). Santrifüj sonrasý altta kalan fraksi- yonu, analiz için kullanýldý. Dilüsyon yönteminde, lipovenöz emülsiyon ve doðal olan lipemik serum örnekleri, çalýþma öncesi 1/4 oranýnda serum fizyolojik (%0.9 NaCl) ile dilüe edil- di. Analiz sonucunda çýkan sonuçlar dilüsyon katsayýsý ile çarpýldý. Hemoliz çalýþmalarý: Ýn vitro hemo- liz çalýþmasýnda dört patolojik ve bir normal serum havuzu kullanýldý. Serum havuzlarý ölçüm gününe kadar derin dondurucuda -40 o C'de muha- faza edildi. Hemolizat hazýrlanmasýn- da EDTA'lý tüpe alýnan 6 ml kan ör- neði 5.000 g de 5 dakika santrifüjle- nerek plazmasý ayrýlarak atýldý. Dipte kalan hücre paketi 8 ml serum fizyo- lojik ile 3 kez yýkandý ve her yýkama iþlemi sonrasý 3 dakika 5.000 g'de santrifüj edilerek üst kýsým atýldý. Son yýkama sonrasý santrifüj edilip yýkama solüsyonu ortamdan uzaklaþtýrýldýk- tan sonra yýkanmýþ eritrosit paketi üzerine eþit hacimde distile su ilave edildi. Distile su ilave edilen eritrosit paketi daha sonra -40 o C'de 20 dakika bekletilerek eritrositlerin patlamasý ve hemoliz olmalarý saðlandý. Örnekler 3 dakika 5.000 g'de santrifüj edilerek üstte kalan hemolizat ayrýldý. Elde edilen bu hemolizatýn hemoglobin miktarý Coulter ® STKS tam kan sayý- mý cihazýnda (Beckman Coulter, Inc. CA, USA) tespit edildi. Hazýrlanan Cilt 49 · Sayý 1 · Gülhane TD Hemoliz ve lipeminin biyokimyasal testlere etkisi · 7 bu hemolizat her bir serum havuzu- nun son Hb konsantrasyonu 0 (-), 90 (±), 375 (+), 750 (++), 1.500 (+++), 3.000 (++++) mg/dl ola- cak þekilde hesaplanarak eklendi. Hemoliz ve lipeminin test sonuç- larýna etkileri klinik olarak 'kabul edilebilir' veya 'kabul edilemez' yo- rumlarý yapýlýrken CLIA 88 kriterleri göz önünde bulundurulmuþtur (4). Çalýþmadaki veriler tanýmlayýcý özel- likte sunulmuþtur.
Farklý konsantrasyonlarda hazýr- lanmýþ olan serum havuzlarýnda yapý- lan deðerlendirme sonuçlarýna göre 90 ve 375 mg/dl Hb içeren serum örneklerinin biyokimya analizlerine etkisi kabul edilebilir sýnýrlarda iken, 750 mg/dl Hb konsantrasyonunda konjuge bilirubin, LDH ve amilaz; 1.500 mg/dl Hb içeren serum örnek- lerinde ilave olarak ürik asid, ankon- juge bilirubin, AST ve potasyum; 3.000 mg/dl Hb konsantrasyonunda ise ayrýca CK ölçümlerindeki fark- lýlýðýn kabul edilebilir deðerlerin üzerinde olduðu saptandý (Tablo I). Ýn vitro lipemi çalýþmasý kap- samýnda 5, 10, 20 gr/L konsantras- yonlarda lipovenöz (LV) solüsyonu içeren serum örneklerinde yapýlan biyokimya analizlerinin sonuçlarý Tablo II'de gösterilmiþtir. Burada özellikle LV içeren örneklerin total protein ölçüm deðerlerinin, LV'suz örneklere oranla anlamlý derecede yüksek olduðu saptanýrken, diðer testlerde önemli bir deðiþim olmadýðý gözlendi. Total proteinin gerçek deðerlerine en yakýn sonuçlarý elde etmek için bu çalýþmada kullanýlan Tablo I. Hemolizin biyokimyasal testlere etkileri _______________________________________________________________________________ Hemoglobin düzeyi (mg/dl) _______________________________________________________________________________ 90 375 750 1500 3000 (±)* (+) (++) (+++) (++++) _______________________________________________________________________________ Glukoz 0.99
# 0.98
0.98 0.97
0.93 Üre
0.99 1.04
1.02 1.03
1.04 Kreatinin 0.98 0.99
0.99 0.98
0.92 Ürik asid 0.97 0.92
0.84 0.71 & 0.32 Total kolesterol 0.96 1.04
1.05 1.04
1.01 Trigliserid 1.00 0.99
0.99 0.99
0.99 HDL kolesterol 1.00 0.99
1.01 1.02
1.03 LDL kolesterol 0.92 1.08
1.09 1.07
1.02 VLDL kolesterol 1.00 1.00
0.99 0.99
0.99 Konjuge bilirubin 0.95 1.12
1.35 1.71 3.40 Ankonjuge bilirubin 0.93 0.88
0.81 0.74 0.48 AST
1.02 1.08
1.11 1.33 1.89 ALT
0.99 1.02
1.04 1.09
1.23 ALP
1.01 0.99
0.97 0.96
0.84 GGT
1.01 0.98
0.97 0.95
0.87 Total protein 0.99 1.00
1.01 1.04
1.09 Albümin
1.00 0.99
0.99 1.00
1.02 LDH
1.06 1.20
1.44 1.90 2.93 CK 1.01 1.02 1.01
1.10 1.22
Amilaz 0.93
0.82 0.59 0.54 0.09 Sodyum
1.00 1.00
1.00 1.00
1.00 Potasyum
1.04 1.02
1.06 1.13 1.24 _______________________________________________________________________________ *: () parantez içerisindeki gruplamalar Hb deðerine göre yapýlmýþtýr #: Sonuçlar interferansýz ölçülen çalýþma sonuçlarýna oranlanarak sunulmuþtur (Deðiþim katsayýsý) &: Kabul edilebilir hata oranýnýn üzerindeki sonuçlar koyu olarak gösterilmiþtir
________________________________________________________________________________________________________________________ Lipovenöz solüsyonlar ________________________________________________________________________________________________________________________ 20 gr/L ilave edilen örnekler 10 gr/L ilave edilen örnekler 5 gr/L ilave edilen örnekler ________________________________________________________________________________________________________________________ Testler LV CCI 4 Ultra LC D LV CCI 4 Ultra LC D LV CCI 4 Ultra LC D ________________________________________________________________________________________________________________________ Üre 1.02*
1.03 1.02
1.04 0.98
1.01 1.03
1.02 1.02
0.92 1.00
1.04 1.02 0.98 0.90 Kreatinin 1.03 1.14
1.14 1.13
1.28 1.00
1.06 1.06
1.03 1.21
1.02 1.04
1.05 1.00 1.17
Ürik asid 0.96
1.05 1.02
1.01 0.90
0.98 1.03
1.02 1.01
0.91 1.00
1.03 1.01 0.99 0.90 Total kolesterol 1.00 0.28 # 0.93
0.25 0.85 1.00
0.36 0.94
0.25 0.86 1.00
0.42 0.94
0.24 0.86
Trigliserid 8.16 4.69 5.30 4.72 8.87 4.92 2.44 2.95 2.52 4.92 3.01 1.68 2.12 1.38 2.86 Konjuge bilirubin 1.00 1.38
0.99 1.70
1.73 1.14
1.36 1.09
1.71 1.66 1.11
1.17 1.16
1.69 1.43 Ankonjuge bilirubin 1.02 0.85 0.99
0.71 0.82
0.97 0.88
0.96 0.69 0.76 0.98
0.93 0.94
0.70 0.68 AST
0.96 1.05
1.04 0.97
1.24 1.01
1.04 1.03
0.94 0.98
1.00 1.05
1.02 0.94 0.91
ALT 1.00
0.82 1.03
0.93 0.97
1.04 0.76 1.03
0.86 1.00
1.02 0.72 1.03
0.86 0.94
ALP 0.99
0.97 0.99
0.91 0.96
1.01 0.98
0.99 0.91
0.93 1.00
0.98 1.00 0.92 0.94 GGT
0.96 0.73 0.93
0.81 0.90
0.97 0.76 0.96
0.81 0.91
0.99 0.78 0.94 0.82 0.92 Total protein 1.36 0.98
1.03 0.87
1.28 1.18
0.97 1.03
0.85 1.12
1.09 0.97
1.02 0.84 1.03
Albümin 1.05
1.01 1.02
1.01 1.12
1.03 1.01
1.01 1.01
1.10 1.02
1.01 1.01 1.01 1.07 LDH
1.03 1.13
1.06 0.96
0.94 1.01
1.09 1.03
0.93 0.90
1.01 1.10
1.01 0.91 0.90
CK 1.00
1.00 1.02
0.91 0.82
0.86 1.00
1.02 0.90
0.82 1.01
0.97 1.02 0.90 0.81 Amilaz
0.98 1.06
1.05 0.93
1.00 0.86
1.04 1.04
0.91 0.95
0.98 1.05
1.05 0.89 0.96
________________________________________________________________________________________________________________________ LV: lipovenöz solüsyon, Ultra: ultrasantrifüj, D: dilüsyon, LC: LipoClear ® *: Sonuçlar interferansýz ölçülen çalýþma sonuçlarýna oranlanarak sunulmuþtur (Deðiþim katsayýsý) #: Kabul edilebilir hata oranýnýn üzerindeki sonuçlar koyu olarak gösterilmiþtir 8 · Mart 2007 · Gülhane TD Türkmen ve ark. eliminasyon yöntemlerinin tümünün uygun olduðu deðerlendirildi. Ýn vivo lipeminin etkisini belir- lemek için yaptýðýmýz çalýþmada ise lipemik serum örneklerinde üre, bili- rubinler, ALT, AST ve LDH test öl- çümlerinin yapýlamadýðý gözlendi. On örnekte yapýlan çalýþma sonucun- da, 5 örnekte üre, 2 örnekte bilirubin- ler, 7 örnekte ALT ve AST, bir örnek- te ise GGT ve LDH ölçümlerinin yapýlamadýðý saptandý. Bu çalýþma kapsamýnda kullanýlan eliminasyon yöntemlerinin tümünün trigliserid, bilirubinler ve kolesterol haricindeki testlerin ölçümü için uygun olduðu deðerlendirildi (Tablo III). Çalýþmada, LV solüsyonu katýlan örnekler ile in vivo lipemik serum ha- vuzlarýnda yüksek trigliserid kon- santrasyonlarýna baðlý olarak oluþan absorbans ve ýþýk saçýlým indeksinin artmýþ olduðu, ultrasantifüjasyon, CCl 4
® ekstraksiyonu ve dilüsyon teknikleri ile bu etkilerin yeterince elimine edilebildiði gözlen- di (Þekil 1).
Biyokimyasal testler üzerine etki eden faktörler preanalitik, analitik ve postanalitik dönem olarak üç grup altýnda incelenir. Son yýllardaki tek- nolojik geliþmeler ve etkin kalite kon- trol programlarýnýn uygulanmasý, analitik dönemdeki hatalarý azaltmýþ ve özellikle preanalitik dönem hata- larý üzerine daha çok yoðunlaþmaya neden olmuþtur (3). Hemoliz faktörünün, klinik kim- yasal analizlere interferansýyla ilgili bir çok çalýþma yapýlmýþtýr (1,3,5-7). Bu çalýþmada, hemolizden kaynak- lanan hatalar otoanalizör kullanýlarak incelenmiþ ve artan hemoliz ile bir- likte bazý biyokimyasal paramet- relerin deðiþtiði görülmüþtür. He- molizin neden olduðu interferansýn 750 mg/dl hemoglobin düzeyine kadar ihmal edilebilir düzeyde ol- duðu, bu miktarýn üzerine çýkýlma- sýnýn ürik asid ile amilaz deðerlerinin gerçek deðerinden daha düþük, kon- juge bilirubin, AST ve LDH deðer- lerinin gerçek deðerlerinden belirgin olarak yüksek bulunmasýna neden olduðu saptandý. Literatürde benzer bulgular rapor edilmiþ olmasýna rað- men AST, ALT, ALP ve glukoz deðerlerinin deðiþen hemoglobin konsantrasyonlarýndan ne kadar etki- lendiði konusunda farklý deðerlen- dirmeler bulunmaktadýr (1,3,6,8-13). Genel olarak bu çalýþmada, yeni geli- þen teknolojik cihazlar ile analitik et- kileþimlerin daha azalmýþ olduðu sap- tanmýþ olmakla birlikte, yüksek he- moliz konsantrasyonlarýnda (>3.000 mg/dl hemoglobin içeren) yaklaþýk olarak bütün testlerin ölçümünün etkilendiði görülmüþtür. Biyokimyasal testlerin deðerlen- dirilmesinde önemli bir diðer inter- ferans nedeni lipemidir. Deðiþik araþ- týrmacýlar tarafýndan lipeminin oluþ- turduðu bulanýklýðýn deðerlendiril- mesi için ýþýk saçýlým indeksi, absorbans ölçümleri yapýlmýþ ve eliminasyon teknikleri karþýlaþtýrýl- mýþtýr (3,14,18). Bu araþtýrmada ben- zer olarak eliminasyon iþlemleri so- nucunda bulanýklýðýn kaybolduðu, ýþýk saçýlým indeksi ve absorbans deðerlerinin in vitro lipemi uygula- malarýnda LV solüsyon katýlmadan önceki deðerlerine döndüðü saptan- dý. Ek olarak, daha önceki makaleler- de öne sürülen görüþleri destekler biçimde, ölçümleri UV dalga boyun-
_______________________________________________________________________________ Konsantrasyonlar Deðiþim katsayýsý _______________________________________________________________________________ Direkt (%) CCl 4 Ultra D LC ® CCl 4 Ultra D LC ® _______________________________________________________________________________ Glukoz 127
131 129
131 125
1.02 1.01
1.03 0.98
Üre 35.8 (50)* 45.4 44.7 47.2
43 0.97
0.98 1.05
0.95 Kreatinin 1.64 1.64
1.61 1.60
1.64 1.04
1.01 0.92
1.03 Ürik asid 6.62 6.74
6.62 6.08
6.1 1.03
1.01 0.92
0.93 Total kolesterol 190 42.3
134.3 209.6 52.3 5.38 # 11.98 25.75 5.39 Trigliserid 815 73
1224 169
0.09 0.46
1.57 0.21
Konjuge bilirubin 0.08 (80) 0.12 0.08
0.19 0.15
2.56 1.61 2.34 4.53 Ankonjuge bilirubin 0.26 (80) 0.27 0.34
0.33 0.18
1.17 1.45 1.31 0.76 AST
30.3 (30) 25.3
24.8 26.8
23 1.06
1.06 1.10
0.93 ALT
35.3 (30) 16.6
22.3 22 17 0.72 1.02
1.01 0.82
ALP 113
117 115
110 107
1.02 1.01
0.98 0.94
GGT 43 (90)
36 42 40 37 0.92
1.03 0.89
0.89 Total protein 7.51 7.57
7.62 7.36
6.47 1.01
1.01 0.98
0.86 Albümin
4.9 4.68
4.61 4.36
4.41 0.96
0.94 0.89
0.90 LDH
187 (90) 208
200 186
178 1.07
1.03 0.96
0.92 CK 75.1 77.4 82 81.6 75 1.02
1.08 1.14
0.98 Amilaz
50 51.5
51 47.2
43 1.03
1.02 0.95
0.87 Sodyum
142 144
143 140
1.02 1.01
0.99 Potasyum
4.31 4.39
4.37 4.2
1.02 1.01
0.98 Klor
100 103
102 98 1.03 1.02 0.98
_______________________________________________________________________________ *: Lipemik serumlarda sonuç alýnabilen örneklerin yüzde oraný. Ultra: ultrasantrifüj, D: dilüsyon, LC : LipoClear® *: Lipemik serumlarda sonuç alýnabilen örneklerin yüzde oraný Ultra: ultrasantrifüf, D: dilüsyon, LC : LipoClear # Kabul edilebilir hata oranýnýn üzerindeki sonuçlar koyu olarak gösterilmiþtir
eliminasyon iþlemleri sonrasýnda ýþýk saçýlým indeksi ve absorbans deðerleri
Cilt 49 · Sayý 1 · Gülhane TD Hemoliz ve lipeminin biyokimyasal testlere etkisi · 9 da yapýlan enzimlerin (ALT, AST, LDH) saptanan aktivite miktarlarýný, ölçümleri görünür dalga boyunda yapýlan enzimlere (ALP, GGT, ami- laz) oranla daha yüksek oranda etki- lediði gösterilmiþtir (3,14,19-21). Farklý olarak bu çalýþmada oluþturu- lan in vitro lipemide trigliserid deðer- lerinin daha yüksek olmasýna raðmen, biyokimya analizlerinin bu durum- dan çok daha az etkilendikleri gö- rüldü. Ýn vitro olarak, lipemik hale getirilmiþ serumlarda enzim aktivite ölçümlerinin yapýlabilmiþ olmasýna raðmen, doðal lipemik örneklerde özellikle AST, ALT daha az olarak da GGT ve LDH aktivite ölçümlerinin yapýlmasýnýn mümkün olmadýðý gö- rülmüþtür. Bu durumun, doðal li- pemide VLDL ve þilomikron kon- santrasyonlarýnýn daha belirgin ol- masýna, in vitro lipemi çalýþmasýnda ise lipidlerin özellikle þilomikronlarýn süspansiyon halinde bulunmasýna, lipid fraksiyonu farklýlýklarýna baðlý olarak ýþýk kýrýlmasý miktarýnýn daha az olmasýna baðlý olduðu deðer- lendirilmiþtir. Bu bulgular diðer çalýþ- malar ile benzerlik göstermesine rað- men, Topkaya ve ark.nýn çalýþmasý ile kýsmen çeliþmektedir; söz konusu farklýlýðýn olasýlýkla farklý analizör, reaktif ve analitik yöntemler kulla- nýmýndan ileri gelebileceði deðer- lendirilmiþtir (3,14,20). Bu çalýþmada, eliminasyon iþlem- lerinden sonra genel olarak analitik ölçümlerin hepsinin yapýlabildiði, gerçek deðerlerine yaklaþtýðý ve kabul edilebilir klinik deðerler içerisinde olduðu tespit edildi (Tablo II). Deðiþik araþtýrmacýlar LDH öl- çümlerinde lipidlerin çöktürülmesi esaslý uygulamalarýn ultrasantrifü- jasyon kadar etkili olduðunu, ancak yine de bu yöntem sonrasý GGT aktivite ölçüm sonuçlarýnýn lipemiye baðlý nedenlerle gerçek deðerin altýn- da bulunduðunu göstermiþlerdir (19- 21). Topkaya ve ark. amilaz ve LDH dýþýnda kalan testler için etkili bir düzelme saðlayamadýklarýný bildir- mektedirler (14). Bu çalýþmadaki in vitro lipemi çalýþmasýnda CCl 4 eks- traksiyonu sonucunda GGT ve LDH ölçümlerinin, dilüsyon sonrasý CK, LDH, GGT deðerlerinin, Lipo- Clear
® uygulamasý sonrasýnda AST, ALT, GGT ve ALP deðerlerinin yak- laþýk %5-10 azaldýðý saptanmýþ, ancak bu sonuçlarýn kabul edilebilir sýnýr- larda olduðu deðerlendirilmiþtir. Bu- nunla birlikte bu deðiþimlerin, nor- mal sýnýrlar içerisindeki örneklerde önemli olabileceði, ancak enzim akti- vitesi yüksek bulunanlarda önemli ol- mayacaðý deðerlendirilmiþtir. Çeþitli araþtýrmacýlar yaptýklarý çalýþmalarda iyon selektif elektrodlar ile yapýlan sodyum ve potasyum öl- çümlerinde lipemiden etkilenmenin %10'un altýnda kaldýðýný bildirmiþ, klorür ölçümlerinde ise yaklaþýk %10 negatif interferans bulunduðunu rapor etmiþlerdir (14,15,22). Ýyon selektif elektrodlarla yapýlan elektrolit ölçümleri, analiz öncesinde seyreltme gerekmediðinden lipemiden daha az etkileniyor olabilir (19,22). Elektrolit ölçümlerinde kabul edilme sýnýrý, diðer testlerden önemli farklýlýklar gösterir. CLIA 88 kriterleri, sodyum için toplam izin verilen hatayý 4 mmol/L olarak belirlemiþtir. Bu kri- ter göz önüne alýnarak sodyum kon- santrasyonu için doðal lipemiden et- kilenme oranýnýn 4 mmol/L'nin altýn- da bulunduðu tespit edilmiþtir. LV solüsyonu içerisinde sodyum ve po- tasyum bulunduðundan invitro lipe- mi çalýþmasý kapsamýnda elektrolitler deðerlendirilememiþtir. Deðiþik araþtýrmacýlara benzer olarak bu çalýþmada, ultrasantrifüjas- yon, ekstraksiyon, LipoClear ® ve di- lüsyon yöntemlerinin doðal lipemik serumlarda elektrolit ölçümlerinde lipemiden kaynaklanan hatalarý gider- mede etkin olduðu tespit edilmiþtir (14). Farklý araþtýrmacýlar özellikle 340 nm'de yapýlan kinetik ölçümlerin lipemiden negatif yönde etkilendiðini göstermiþlerdir (3,14,18). Bu dalga boyu, lipeminin en fazla interferansa neden olduðu dalga boyunu temsil eder. Ayrýca, okumalarýn görünür bölgede yapýlmasýna ve örnek körü- nün bulunmasýna raðmen, konjuge ve total bilirubin ölçümlerinin lipe- miden fazla etkilendikleri ortaya kon- muþtur. Bunun, ardýþýk iki ölçüm arasýndaki çok az miktardaki absor- bans farkýnýn ( ∆ absorbans) büyük önem taþýdýðý analiz türlerinde doðal bir süreç olarak ortaya çýktýðý deðer- lendirilmektedir. Bu çerçevede total protein ve albümin ölçümleri sýra- sýndaki ardýþýk absorbans farklarýnýn ( ∆ absorbans) çok büyük olmasý ve ölçüm esnasýnda dilüsyon katsayý- sýnýn yüksek olmasý nedenlerine baðlý olarak lipemi interferansýnýn görül- mesi olaðan deðildir. (14). Bu çalýþ- madaki doðal lipemik örnekler gru- bundaki serumlarýn %50'sinin üre miktarlarý da, ölçüm amacýyla UV aralýktaki dalga boyu kullanýldýðýndan saptanamamýþtýr. Ayrýca albümin dü- zeylerinin gerçek deðerden daha düþük olarak tespit ediliyor olmasýna raðmen, bu deðiþimin klinik açýdan önem taþýyacak miktarda olmadýðý görülmüþtür; lipemik örneklerde to- tal protein ölçümlerinde de albümine benzer ve önemsiz düzeydeki azal- manýn bulunduðu görülmüþtür. Olympus AU600 cihazý, bikro- matik ölçüm özelliðine sahip bir biyokimya otoanalizörü olmasýna rað- men bazý belirli testlerde lipemi in- terferansýný engellemekte yeterli ol- mayabilir. Özellikle lipemi ýþýk saçý- lýmý nedeniyle taban absorbansýnda artýþa yol açtýðýndan, bu durumlarda örnek körü kullanýlarak lipemi inter- feransý azaltýlabilir (23). Ýnterferansý önlemede kullanýlan diðer bir yol, ör- neðin seyreltilmesi olabilir. Bu çalýþ- mada da seyreltme yönteminin koles- terol ve bilirubinler testleri dýþýnda oluþan deðiþimlerin ihmal edilebilir sýnýrlarda olduðu tespit edilmiþtir.
10 · Mart 2007 · Gülhane TD Türkmen ve ark. Çalýþmamýzda ultrasantrifüjasyon, ekstraksiyon, dilüsyon ve LipoClear ® uygulamalarýnýn sonuçlarý birbirle- rine yakýn etkinlik gösterdi. Örnek- lere herhangi bir madde katýlma- dýðýndan, ultrasantrifüjasyon yönte- mi en ideal yaklaþým olarak kabul edi- lebilir. Ancak, ultrasantrifüjler pahalý cihazlardýr ve klinik laboratuvarlarýn çoðunda bulunmasý beklenmez; bu amaçla daha ucuz ve kullanýlmasý daha kolay olan ekstraksiyon ve Lipo- Clear
® yöntemlerinin kullanýlmasý önerilebilir. Ekstraksiyon için Lipo- sol
® ve Frigen ® gibi ticari organik çözeltiler piyasaya sürülmüþtür. Bu ürünlerden Frigen'in içeriðinde trik- loroflorometan bulunur (24). Orga- nik çözücü (Liposol ® ) ekstraksiyo- nunun sodyum, potasyum, klorür, kalsiyum, bilirubin, ALT ve LDH ölçümlerinde kullanýlmamasý gerek- tiði belirtilmektedir. Bizim çalýþma- mýzda yapýsal olarak triklorofloro- metana benzemesi nedeniyle CCI 4 ekstraksiyonu kullanýlmýþ ve olduk- ça baþarýlý sonuçlar elde edilmiþtir. Sonuç olarak, ultrasantrifüjasyon, LipoClear ® , CCI 4 ve dilüsyon kulla- nýlarak lipemi eliminasyon giriþim- lerinin deðiþik oranlarda ve seçicilik- lerde olmak üzere lipemi interferan- sýný önlemede etkili olduðu bulundu. Bu çerçevede klinik laboratuvar uygulamalarýnda ilk basamakta yapýl- masý uygun olan tekniðin maliyet artýþý getirmeyen "örnek dilüsyonu" tekniði olduðu deðerlendirildi. CCI 4 ve LipoClear ® ekstraksiyon teknik- leri ile temel olarak GGT haricindeki ölçümler için uygundur ve her ikisi de ultrasanrifüjasyon sonrasý deðerler ile uyumludur. Ancak, ultrasantrifüj tekniði pahalýdýr ve her tip klinik la- boratuvar için uygun deðildir. CCI 4 ekstraksiyonu ve dilüsyon teknikle- rinin her laboratuvarda bulunabilecek aletlerle yapýlabilecek uygun yöntem- ler olduðu deðerlendirilmiþtir.
1- Young DS, Bermes EW, Haverstick DM. Specimen collection and pro- cessing. In: Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DE (eds). Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnosis. 4th ed. St. Louis, Elsevier WB Saunders, 2006: 41-58. 2. National Committee for Clinical Laboratory Standards. Evacuated Tubes and Additives for Blood Specimen Collection: Approved Stan- dard H1-A4. 4th ed. Wayne PA, National Committee for Clinical Laboratory Standards, 1996. 3. Guder WG, Narayavan HW, Zawta B. Samples: From the Patient to the Laboratory, Git Werlag, GMBH, 1996. 4. Department of Health and Human Services. Clinical Laboratory Impro- vement Amentments of 1988: Final Rules and Notice. 42 CFR Part 493. The Federal Register 1992; 57: 7188- 7288.
5. Ceriotti F, Ceriotti G. Improved direct specific determination of serum iron and total iron-binding capacity. Clin Chem 1980; 26: 327-331. 6. Sonntag O. Haemolysis as an interfer- ence factor in clinical chemistry. J Clin Chem Biochem 1986; 24: 127-139. 7. Van der Woerd-de Lange JA, Guder WG, Schleicher E, Paetzke I, Schleit- hoff M, Wieland OH. Studies on the interference by haemoglobin in the determination of bilirubin. J Clin Ch- em Clin Biochem 1983; 21: 437-443. 8. Passey RB, Gillum RL, Fuller JB, Urry FM, Giles ML. Evaluation and comparison of 10 glucose methods and the reference method recommended in the proposed product class standard (1974). Clin Chem 1977; 23: 131-139. 9. Guder WG. Haemolysis as an influ- ence factor in clinical chemistry [Editorial]. J Clin Chem Clin Bioc- hem 1986; 24: 124-126. 10.Frank JJ, Bermes EW, Bickel MJ, Watkins BF. Effect of in vitro hemo- lysis on chemical values for serum. Clin Chem 1978; 24: 1966-1970. 11.Borner K, Klose S. Enzymatic deter- mination of total cholesterol with the Greiner Selective Analyzer (GSA-II) (author's transl). J Clin Chem Clin Biochem 1977; 15: 121-130. 12.Kageyama N. A direct colorimetric determination of uric acid in serum and urine with uricase-catalase system. Clin Chim Acta 1971; 31: 421-426. 13.Persijn JP, van der Slik W. A new method for the determination of gam- ma-glutamyltransferase in serum. J Clin Chem Clin Biochem 1976; 14: 421-427. 14.Topkaya BÇ, Yücel D, Þeneþ M, Canatan H, Saydam G. Lipeminin ru- tin biyokimyasal analizler üzerine et- kileri. Biyokimya Dergisi 1997; 2: 5- 15.
15.Kroll MH, Elin RJ. Interference with clinical laboratory analyses. Clin Ch- em 1994; 40: 1996-2005. 16.Kroll HM. Evaluation interference caused by lipemia. Clin Chem 2004; 50: 1968-1969. 17.Twomey PJ, Don-Wauchope, Mc- Cullough D. Unreliability of triglyc- eride measurement to predict turbidi- ty induced interference. J Clin Pathol 2006; 56: 861-862. 18.Dimeski G, Mollee P, Carter A. Effects of hyperlipidemia on plasma sodium, potassium, and chloride mea- surements by an indirect ion selective electrode measuring system. Clin Chem 2006; 52: 155-156. 19.Glick MR, Ryder KW. Interferog- raphs: a user's guide to interferences in clinical chemistry instrumentation. Indianapolis: Science Enterprises Inc., 1987.
20.Hindriks, F.R., Greon, A. Pitfalls of use of lipemic serum with the techni- con SMAC and Du Pont ACA. Clin Chem 1978; 24: 2062-2063. 21.Koch DD, Burmeister B, Garber CC. Use of Intralipid parenteral nutrition solition causes major interferences with several common chemistry tests. Clin Chem 1983; 29: 1248. 22.Creer MH, Ladenson J. Analytical errors due to lipemia. Lab Med 1983; 14: 351-355. 23.Sampson M, Ruddel ME, Elin RJ. Effect of specimen turbidity and glyc- erol concentration on nine enzymatic methods for triglyceride determina- tion. Clin Chem 1994; 40: 221-226. 24.Borgen J, Ingebresten OC, Sonstabo K. Interference of intralipid with mea- surement of total serum proteins in the Du Pont Aca is removed by trichlorofluomethane. Clin Chem 1982; 28: 1982-1983. Yüklə 159,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|