Reja: kirish I bob. Asosiy qism
Yüklə 47,46 Kb.
|
|
MAVZU: CHUY YUAN HAYOTI VA IJODI REJA: KIRISH I BOB. ASOSIY QISM 1. Chuy Yuan hayoti va ijodi 2. Chuy Yuan ijodiy merosi 3. Chuy Yuan hayoti bog‘liq Duan Vu festivalining kelib chiqishi XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR KIRISH
Yurtimiz mustaqilligidan so‘ng mamlakatlarimiz o‘rtasidagi munosabatlarning batamom yangi davri boshlandi. Ta’lim sohasidagi o‘zaro aloqalarimizni kengaytirish ustuvor vazifaga aylandi. Xitoy tili va adabiyotini o‘qishni hohlovchilar yurtimizda tobora ko‘payib borayotgani ham buning isbotidir. Xitoy adabiyoti juda qiziqarli va ko‘p asrlik tarixga ega. Uning ildizlari eramizdan avvalgi bir necha asrlarga borib taqaladi. Undagi janrlarning xilma-xilligi dunyo adabiyotshunoslarni doimo o‘ziga jalb qilib kelgan. O‘zbek adabiyotining yorqin namoyondasi Muso Toshmuhammad o‘g‘li Oybek adabiyotga taʼrif berib shunday degan edilar: “Аdabiyot-fikr ommasi, qalb hislari bilan doim sayqallanadigan, to‘xtashni bilmaydigan, borgan sari hamisha nurlanishi, chaqnashi oshib boradigan bir soha...”1 Dunyo xalqlari adabiyoti, jumladan sharq adabiyoti bu taʼrifga loyiq. Аdabiyot bir xalqni dunyoga tanitadigan va kezi kelsa uni mashhur qiladigan ulkan va qudratli kuchga ega. Badiiy adabiyot insoniyat maʼnaviyatining asl sarchashmasi, bashariyatning ruhiy asoslaridan biri, insonning qalb xarorati inʼikosi hisoblanadi. Badiiy adabiyotning ilmiy o‘rganilishi inson yuragida, uning ko‘ngil ko‘zgusida aks etgan o‘ziga xos takrorlanmas, falsafiy, irfoniy, axloqiy-taʼlimiy va maʼnaviy ruhining shakllanish jarayonlari, ifodalari, mohiyati va yo‘nalishlarini belgilashga imkon beradi. Darhaqiqat, insoniyat ichki olamini boyitadigan, uning dunyoqarashini shakllantirishga qaratilgan g‘oyalar talqini, ularning badiiy adabiyotdagi ifodasi va buning natijasida milliy adabiyotning takomili masalalarini o‘rganish nafaqat adabiyotshunoslik ilmining, balki milliy o‘zanda rivoj topayotgan badiiy adabiyotning takomiliga, adabiy jarayonning taraqqiyotiga o‘z taʼsirini o‘tkazishi mumkin. Markaziy Osiyoda va xususan O‘zbekistonda da chet el adabiyoti, xususan, xitoy adabiyotini atroflicha o‘rganish va mazkur adabiyot bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib borishga katta eʼtibor qaratilmoqda. Xitoy adabiyoti ham o‘z taraqqiyoti davomida jahon adabiyotining ajralmas qismi sifatida eʼtirof etildi. Mana shu jihatdan xitoy adabiyotining madaniyat bilan bog‘liq milliy mentaliteti, dunyoni anglashdagi g‘oyaviy-badiiy estetik tafakkur va qarashlari, xususiyatlari, adabiyotda obrazlarni badiiy ifoda etish usul va uslublari, adabiy tasavvur shakllarining mazmun va mohiyatini tahlil qilish, qolaversa ahamiyatini ilmiy asoslash adabiyotshunoslikning muhim vazifalaridan biri bo‘lib turibdi. Sharq xalqlari adabiyoti va xususan xitoy adabiyoti baʼzida soddaligi, baʼzida sirliligi, va eng asosiysi noanʼanaviyligi, janrlar xilma-xilligi bilan boshqa xalqlar adabiyotidan keskin farqlanib turadi. Undagi mavzular ko‘lami juda keng, kompozitsion qurumi o‘zgacha. Xitoy adabiyoti ko‘hna tarixga ega va anʼanalarga boy. Xitoyning mumtoz va zamonaviy adabiyotini o‘rganish hozirda O‘zbekistonda xitoyshunoslikning muhim yo‘nalishlaridan biridir. Xitoy adabiyoti juda qadimgi tarixga ega ekanligi bilan sharq mamlakatlari adabiyotlari orasida ajralib turadi. Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq filologiyasining xitoy bo‘limida o‘qiyotgan talabalar bakalavr bosqichining ikkinchi kursidan boshlab xitoy adabiyotini o‘rgana boshlaydilar. 4-bosqichga kelib talabalarda xitoy adabiyoti haqida ilk bilimlar shakllangan bo‘ladi. Ular avvalgi bosqichlarda bu mo‘jaz adabiyotning qadimgi va o‘rta asr davrlarini o‘rganishadi. Keyingi yuqori bosqichlarda esa xitoy adabiyotining yangi davri xaqida ma’lumotlar beriladi. Xitoy adabiyoti tarixi “Xitoy adabiyoti” nomli fanning namunaviy va o‘quv dasturlari asosida yaratilgan. Ma’ruzalar dasturlarga to‘liq mos kelishi ta’limning izviyligini ta’minlaydi. Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti tayanch Oliy ta’lim muassasasi bo‘lganligi sababli, yutimizda xitoy tili va adabiyoti o‘qitilayotgan boshqa oliy ta’lim maskanlari bizning universitetimizda yaratilgan dasturlar asosida xitoy tili va adabiyotini o‘qitadilar. O‘zbekistondagi Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti mamlakatda o‘ziga xos xitoyshunoslik maktabini yaratganiga 60 yildan ortdi. Universitetda saboq berayotgan ustozlar xitoy tilini o‘qitish bilan bir qatorda, xitoy adabiyotining serqirra va serjilo tomonlarini yoritib kelmoqdalar. Bundan tashqari O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti va Samarqand davlat chet tillar institutlarida ham xitoy tili va adabiyoti talabalar tomonidan zo‘r qiziqish bilan o‘qib, o‘rganilmoqda. Xitoy adabiyoti uch ming yilga yaqin tarixga ega. Unda yuzlab turli janrdagi sanʼat asarlari yaratilgan. Mashhur adabiyot namoyondalari shakllangan. Xitoy adabiyoti mamlakat ichida shakllanibgina qolmay, balki boshqa qo‘shni xalqlar adabiyotiga, xususan Yaponiya, Koreya va Vyetnam adabiyotiga ham o‘zining ulkan taʼsirini ko‘rsatdi. Аyniqsa Yaponiya va Koreya xalqlari adabiyotining ayrim namunalari mumtoz xitoy adabiyotining durdona asarlaridan ilhomlanib yozilganligi, romanlar va hikoyalar, ulardagi janr, syujet va kompozitsion uslub o‘xshashligi, xatto ayrim joylarda aynan bir xilligi o‘sha davrda qadimgi xitoy adabiy tili bo‘lgan “venyan” – bu mamlakatlar hududida hukmron til bo‘lganligi haqida biz o‘z ilmiy maqolalarimizda asosli ravishda ko‘rsatib berganmiz. Keyinchalik bayxuada yozilgan adabiy asarlar ham xitoy adabiyoti tarixida salmoqli o‘rin egallaganligi masalalarini ham yurtimiz xitoyshunoslari o‘z ilmiy tadqiqotlarida batafsil yoritilmoqdalar.2 Yurtimizda Xitoy adabiyoti o‘rganishni va umuman XXR bilan adabiy aloqalarimizning rivojlanish jarayonini men quyidagi yo‘nalishlar orqali alohida ajratib ko‘rsatishni istardim. Avvalo bu xitoy adabiyotini tadqiqi bilan bog‘liq ilmiy tadqiqqot ishlari holati: yozilgan ilmiy dissertatsiyar, monografiyalar, risolalar va ilmiy maqolalar nashrlari borasidagi fikrlar. Ikkinchisi, xitoy adabiyotining oliy ta’lim muassasalarida o‘qitish holati: xitoy adabiyotini o‘rganuvchi tolibi ilmlar uchun yozilgan darslik va o‘quv qo‘llanmalari to‘g‘risidagi mulohazalar. Uchinchisi, xitoy tilidan o‘zbek tiliga qilingan kitoblar borasida: ertaklar, hikoyalar, qissalar, romanlar, she’rlar va boshqa janrlardagi tarjimalar haqida ma’lumotlar. To ‘rtinchisi ham aslida tarjimalar bilan bog‘liq masala, ya’ni xitoy kitobxoni uchun o‘zbek adabiyotini tanishtirish masalasi: xitoy tiliga o‘girilgan asarlar borasidagi mulohazalar. I BOB. ASOSIY QISM 1. Chuy Yuan hayoti va ijodi Qu Yuan (xitoycha: chàn ; pinyin: Qū Yuán, Ch'u Yuan) (taxminan miloddan avvalgi 340 - miloddan avvalgi 278 yil) - urushayotgan davlatlar davrida janubiy Chudan bo‘lgan xitoylik vatanparvar shoir. U zodagonlar oilasida tug‘ilib, saroyda yuksak mavqega erishgan, ammo dushmanlari tomonidan tuhmat qilinib, surgunga jo‘natilgan. Miloddan avvalgi 278 yilda qirol Chu qo‘lga olindi va poytaxt Ying ko‘p o‘tmay Qin davlati generali Bay Qi tomonidan bosib olindi. Aytishlaricha, Qu Yuan bu xabarni olgach, "Ying uchun nola" deb nomlangan uzun nola she'rini yozgan va keyinchalik korruptsiyaga qarshi norozilik sifatida o‘z joniga qasd qilish uchun katta toshni ushlab, hozirgi Xunan provinsiyasidagi Miluo daryosiga o‘zini cho‘ktirgan. Qu Yuan birinchi taniqli xitoy shoiri hisoblanadi. Uning yigirma beshta sheʼri “Chu Ci” (“Chu qoʻshiqlari”, baʼzan “Janubiy qoʻshiqlar”) deb nomlanuvchi sheʼriyat antologiyasida joylashgan. U Sao uslubini yaratdi, klassik to‘rt belgidan iborat she'rlardan voz kechdi va she'rlariga yanada oqimli ritm va kengroq ifodalash uchun turli uzunlikdagi misralardan foydalangan. Qu Yuan, shuningdek, Xitoy adabiyotidagi romantizmning eng ko‘zga ko‘ringan namoyandalaridan biri sifatida qaraladi va uning durdona asarlari Tang sulolasining Li Bay va Du Fu kabi eng buyuk romantizm shoirlariga ta’sir ko‘rsatdi. Uning o‘limi G‘arbda "Ajdaho qayiqlari festivali" nomi bilan mashhur bo‘lgan Duan Vu yoki Tuen Ng festivalida nishonlanadi. Qu Yuan (miloddan avvalgi 340-278 yillar) urushayotgan davlatlar davrida yashagan xitoylik shoir va siyosatchi. U o‘zining vatanparvarligi va klassik she'riyat va she'riyatga qo‘shgan hissasi bilan mashhur, ayniqsa Chu Ci antologiyasi (shuningdek, "Janubiy qo‘shiqlar" yoki "Chu qo‘shiqlari" deb ham ataladi) she'rlari orqali: unga tegishli yoki ilhomlangan deb hisoblangan she'rlar to‘plami. uning she'r yozishi. Shi Jing bilan birgalikda Chu Ci qadimgi Xitoy she'rlarining ikkita eng katta to‘plamidan biridir. U shuningdek, Dragon Boat festivalining taxminiy kelib chiqishi bilan bog‘liq holda esga olinadi. Qu Yuanning hayoti haqidagi tarixiy tafsilotlar kam va uning Chu Ci she'rlarining ko‘p muallifligi uzoq vaqtdan beri so‘roq qilingan. Biroq, u Chu Ci she'ri bo‘lgan "Mitta"ni yozgan deb tan olingan. Qu Yuan haqidagi birinchi ma’lumot miloddan avvalgi 174 yilda Luoyanglik amaldor Jia Yi tomonidan yozilgan she'rda uchraydi, u hasadgo‘y amaldorlar tomonidan tuhmat qilingan va Xan imperatori Ven tomonidan Changshaga surgun qilingan. Sayohat paytida u avvalgi "Qu Yuan" ning xuddi shunday taqdirini tasvirlab she'r yozgan. Sakson yil o‘tgach, Qu Yuan hayotining birinchi ma’lum biografiyasi Xan sulolasi tarixchisi Sima Qianning "Buyuk tarixchining yozuvlari" da paydo bo‘ldi, ammo unda bir qator qarama-qarshi tafsilotlar mavjud. Qu Yuan miloddan avvalgi 340 yilda tug‘ilgan. janubdagi Yu shtatidagi zodagon oilasiga Yangzi daryosi (Chang Jiang) vodiysidagi Qu davlati hukumatidagi vazir. Qu Yuan iqtidorli olim bo‘lib, saroyda yuqori martabaga erishgan. Siyosiy sadoqat va haqiqat tarafdori, Chu davlatining suverenitetini saqlab qolishga intilib, u barchada hukmronlik qilish bilan tahdid qilgan gegemon davlat Qinga qarshi davrning boshqa qirolliklari bilan ittifoqchilik siyosatini yoqladi. Afsonaga ko‘ra, Chu podshosi Qu Yuanga tuhmat qilgan buzuq, hasadgo‘y vazirlar ta’siriga tushib, uni haydab yuborgan. Aytishlaricha, Qu Yuan birinchi bo‘lib oilasining ona shahriga qaytgan. U ko‘p vaqtini quvg‘inda o‘tkazdi, qishloqlarni kezib, afsonalar yig‘ib, xalq she’rlarini qayta tartibga soldi. U o‘z davlatiga bo‘lgan muhabbatini, uning kelajagi haqida chuqur qayg‘urishini izhor qilib, Xitoy adabiyotidagi eng buyuk she’riyatni yaratdi. Afsonaga ko‘ra, uning tashvishi uni sog‘lig‘ining tobora og‘ir ahvoliga olib keldi. Tushkunlik davrida u tez-tez ma’lum bir quduq yonida sayr qilar, u erda suvdagi aksini ko‘rar va o‘zini ozg‘in va ozg‘in ko‘rardi. Afsonada bu quduq "Yuzni aks ettiruvchi quduq" nomi bilan tanilgan. Bugungi kunda Xubey provinsiyasining Tsiguy shahridagi Syanluping tog‘ yonbag‘rida Qu Yuan davridagi asl quduq hisoblangan quduq bor. Miloddan avvalgi 278 yilda qirol Chu qo‘lga olindi va poytaxt Ying ko‘p o‘tmay Qin davlati generali Bay Qi tomonidan bosib olindi. Aytishlaricha, Qu Yuan bu xabarni olgach, "Ying uchun nola" deb nomlangan uzun nola she'rini yozgan va keyinchalik o‘z joniga qasd qilish uchun katta toshni ushlab, bugungi Xunan provinsiyasidagi Miluo daryosiga o‘zini cho‘ktirgan. Sima Qianning Buyuk tarixchi (Shiji) yozuvlaridagi Qu Yuanning tarjimai holi, garchi shartli bo‘lsa ham va Simaning Qu bilan identifikatsiyasi katta ta’sir ko‘rsatgan bo‘lsa-da, Qu hayoti haqidagi yagona ma’lumot manbai. Simaning yozishicha, Qu Chu qirollik urugʻiga mansub boʻlib, Chu podshohi Xuay (miloddan avvalgi 328299 yil hukmronlik qilgan) davrida amaldor boʻlib xizmat qilgan. Qirol Xuay hukmronligining dastlabki kunlarida Qu Yuan Chu davlatiga chap vazir sifatida xizmat qilgan. Biroq qirol Xuay Qu Yuanni Xan daryosining shimolidagi mintaqaga surgun qildi, chunki buzuq vazirlar unga tuhmat qilib, qirolga ta’sir o‘tkazdilar. Oxir-oqibat, Qu Yuan qayta tiklandi va Qi davlatiga diplomatik missiyaga yuborildi. U Chu va Qi o‘rtasidagi munosabatlarni tiklashga harakat qildi, qirol Xuay Qin qiroli Xui Shangyu yaqinidagi hududni berish uchun yolg‘on bahona bilan buzgan. Qirol Sinsyan hukmronligi davrida Bosh vazir Zilan Qu Yuanga tuhmat qildi. Bu Qu Yuanning Yantszi daryosining janubidagi hududlarga surgun qilinishiga sabab bo‘ldi. Aytishlaricha, Qu Yuan birinchi bo‘lib o‘z shahriga qaytgan. Surgunda u ko‘p vaqtini afsonalar to‘plash va qishloqlar bo‘ylab sayohat paytida xalq g‘azallarini qayta tartibga solish bilan o‘tkazdi. Qolaversa, u xitoy adabiyotidagi eng buyuk she’rlar yozgan va o‘z davlati haqida chuqur qayg‘urgan. Afsonaga ko‘ra, uning tashvishi uni sog‘lig‘ining tobora og‘ir ahvoliga olib keldi. Tushkunlik chog‘ida u ko‘pincha quduq yonida sayr qilib, suvdagi ozg‘in va ozg‘in aksini ko‘rar edi. Bu quduq "Yuzni aks ettiruvchi quduq" nomi bilan mashhur bo‘ldi. Syanluping (hozirgi Xubey provinsiyasi, Tsiguy okrugi) tog‘ yonbag‘rida Qu Yuan davridagi asl quduq hisoblanadigan quduq bor. Miloddan avvalgi 278 yilda Qin davlati generali Bay Qi tomonidan o‘z mamlakatining poytaxti Yingni egallab olganini bilib, Qu Yuan xalq ertaklarini to‘plagan va "Ying uchun nola" deb nomlangan uzun she'rni yozgan. Oxir-oqibat, u toshni ushlab, bugungi Xubey provinsiyasidagi Miluo daryosiga tushib, o‘z joniga qasd qildi. Uning o‘z joniga qasd qilish sababi munozarali bo‘lib qoldi va asrlar davomida xitoy olimlari tomonidan muhokama qilindi. Odatiy tushuntirishlar, jumladan, Song sulolasi faylasufi Chju Si tomonidan taklif qilingan, o‘zining juda sevgan, ammo qulagan vatani uchun shahid bo‘lishi yoki Chudagi siyosiy vaziyatdan o‘ta umidsizlikka tushish, uning umrbod siyosiy orzusi hech qachon amalga oshmaydi. Ammo Quning o‘zi yoki hech bo‘lmaganda Qu bilan juda yaxshi tanish bo‘lgan odam yozgan deb hisoblangan Yu Fuga ko‘ra, uning o‘z joniga qasd qilishi uning aybsizligi va hayot tamoyillarini himoya qilishning yakuniy usuli edi. Aytilishicha, Qu Yuan hukmron monarx Chu qiroli Xuayga bo‘lgan muhabbatini bir qancha asarlar, jumladan, "Mitta" va "Go‘zallikka intilish" orqali izhor qilgan. Meros. Qu Yuan Xitoyda o‘z nomi bilan bog‘langan birinchi she'r muallifi hisoblanadi, chunki bu vaqtgacha she'riy asarlar biron bir aniq muallifga tegishli emas edi. U o‘zining "Mitta" asari sharafiga nomlangan sao uslubi deb ataladigan she'rning tashabbuskori hisoblanadi, unda u Shi Jing she'rlarida ishlatiladigan to‘rt belgidan iborat klassik misralardan voz kechib, turli uzunlikdagi misralarni qabul qildi. Buning natijasida she'rlar ko‘proq ritm va ifodada kenglikga ega bo‘ldi. Qu Yuan, shuningdek, Xitoy klassik adabiyotidagi romantizmning eng ko‘zga ko‘ringan namoyandalaridan biri sifatida qaraladi va uning durdona asarlari Tang sulolasidagi ba’zi buyuk romantizm shoirlariga ta’sir ko‘rsatdi. Xan sulolasi davrida, Qu Yuan o‘z qadr-qimmatiga mos keladigan jamoatchilik tomonidan tan olinmagan olim va amaldor o‘zini qanday tutishi kerakligi haqida qahramonlik namunasi bo‘ldi. Chu Ci. Chu markaziy Xitoyning hozirgi Yangzi daryosi hududida joylashgan edi. Bu vaqtda Chu bir muddat Shang sulolasi va Chjou sulolasi imperiyalarining bir qismi bo‘lgan Xitoy madaniy hududining janubiy chekkasini ifodalagan. Shu bilan birga, Chu madaniyati mahalliy an’analarning ma’lum xususiyatlarini, masalan, shamanizmni ham saqlab qoldi, ularning ta’siri Chu Ci-da ko‘rish mumkin. Chu Ci Van Yi (milodiy 158 yilda vafot etgan) tomonidan tuzilgan va izohlangan bo‘lib, bu she'rlar va ular haqidagi ishonchli ma’lumotlarni keyingi davrlarga etkazish manbai hisoblanadi; Shunday qilib, Qu Yuanning ushbu asarlarni yozish, tahrirlash yoki retush qilishdagi roli noaniqligicha qolmoqda. Chu Ci she'rlari Xan sulolasi adabiyotining fu uslubining bevosita kashshoflari sifatida muhimdir. Chu Ci, ilk adabiyotning saqlanishi sifatida, Chen Didan boshlab xitoy tili tarixi bo‘yicha lingvistik tadqiqotlar uchun bebaho ma’lumotlarni taqdim etdi. Din. O‘z joniga qasd qilgandan so‘ng, Qu Yuan ba’zan suv xudosi sifatida hurmatga sazovor bo‘lgan, shu jumladan Tayvanlik taoistlar uni Suv o‘lmaslari qirollari qatoriga qo‘shgan. Vatanparvarlik. Qu Yuanga ikkinchi jahon urushi davrida “Xitoyning birinchi vatanparvar shoiri” sifatida millatchilik munosabati bilan munosabatda boʻla boshlagan. Ven Yiduoa sotsialist shoir va olim keyinchalik KMT tomonidan qatl etilgani uchun oʻzining “Mifologiya va sheʼriyat” asarida shunday yozgan edi: “Garchi Qu Yuan xalq hayoti haqida yozmagan yoki ularning azob-uqubatlarini ovoza qilmagan boʻlsa-da, haqiqatni aytish mumkinki, u xalqning yetakchisi boʻlgan. inqilob va ulardan qasos olish uchun zarba berdi.Syu Yuan butun Xitoy tarixida "xalq shoiri" deb atalishga to‘liq haqli yagona shaxsdir". Guo Moruoning 1942 yilgi "Qu Yuan" pyesasi unga xuddi shunday munosabatda bo‘lib, Gamlet va Qirol Lirga o‘xshashliklarni keltirib chiqardi. Ularning Quning ijtimoiy idealizmi va cheksiz vatanparvarligi haqidagi qarashlari 1949 yilda Xitoy fuqarolar urushidagi kommunistik g‘alabadan keyin Xitoy Xalq Respublikasi davrida kanonik bo‘lib qoldi. Masalan, 1957-yilda chop etilgan bir o‘rta maktab xitoy darsligi “Qu Yuan mamlakatimiz adabiyoti tarixidagi birinchi buyuk vatanparvar shoirdir” jumlasi bilan boshlangan. Bu diniy maqom Qu Yuanning Xitoy adabiy qonunchiligidagi mavqeini oshirdi, uni pochta markalariga qo‘yish va 2005 yilda "Ajdaho qayiqlari" festivali milliy bayramga ko‘tarilganini ko‘rdi. Biroq, bu Qu Yuanning tarixiyligiga ko‘proq tanqidiy ilmiy baho berish hisobiga keldi. va oxirgi Qing va erta respublika davrida ishlab chiqilgan ishlarning taxminiy to‘plami. Dragon Boat festivali. Ommabop afsonada aytilishicha, qishloq aholisi o‘z köfte va qayiqlarini daryoning o‘rtasiga ko‘tarib, Qu Yuanni Miluoga cho‘mganidan keyin qutqarishga astoydil harakat qilishgan, ammo bunga juda kech qolgan. Biroq, baliq va yovuz ruhlarni uning tanasidan uzoqlashtirish uchun ular nog‘ora chalib, eshkaklari bilan suvni chayqashdi, shuningdek, Qu Yuanning ruhiga nazr qilish uchun va baliqni chalg‘itish uchun suvga guruch tashladilar. uning tanasidan. Biroq, afsona davom etadi, bir kechada Qu Yuanning ruhi do‘stlari oldida paydo bo‘lib, u o‘zini daryo ostiga olib ketgani uchun vafot etganini aytdi. Keyin u do‘stlaridan ajdahodan himoya qilish uchun guruchlarini uch burchakli ipak paketlarga o‘rashlarini so‘radi. Ushbu paketlar zongzi deb nomlanuvchi an’anaviy taomga aylandi, garchi guruch bo‘laklari endi ipak o‘rniga barglarga o‘ralgan. Uning jasadini qayiqlarda qidirish uchun poyga harakati asta-sekin har yili vafotining yilligida o‘tkaziladigan ajdarho qayiq poygasining madaniy an’anasiga aylandi. Bugungi kunda ham odamlar an’anaviy quyoshli xitoy taqvimining beshinchi oyining beshinchi kunida Qu Yuan qurbonligini xotirlash uchun zongzi yeyishadi va ajdarho qayiq poygalarida qatnashadilar. Vetnam va Koreya kabi Xitoy atrofidagi davlatlar ham o‘zlarining umumiy madaniy merosining bir qismi sifatida ushbu Dragon Boat festivalining o‘zgarishlarini nishonlaydilar. 2. Chuy Yuan ijodiy merosi Qu Yuan birinchi buyuk xitoy shoiri sifatida tan olingan. U o‘zining Li Sao asari nomi bilan atalgan Sao uslubini yaratdi, unda u Shi Jing (Qo‘shiqlar kitobi) she'rlarida ishlatiladigan klassik to‘rt belgili misralardan voz kechdi va turli uzunlikdagi misralarni qabul qilib, she'rga o‘ziga xoslik berdi. ko‘proq oqimli ritm va kengroq ifoda kengligi. Qu Yuan, shuningdek, Xitoy adabiyotidagi romantizmning eng ko‘zga ko‘ringan namoyandalaridan biri sifatida qaraladi va uning durdona asarlari Tang sulolasining Li Bay va Du Fu kabi eng buyuk romantizm shoirlariga ta’sir ko‘rsatdi. Uning adabiy ta’siridan tashqari, Qu Yuan Xitoy tarixidagi eng qadimgi vatanparvar shoir sifatida ham tanilgan. Uning she’rlarida ifodalangan sadoqat va cheksiz vatanparvarlik konfutsiy siyosiy g‘oyalarini o‘zida mujassam etgan va shu kungacha Xitoy ziyolilari uchun namuna bo‘lib kelgan. Li Sao shuningdek, 1946-yilgacha 39 ta qin qoʻllanmasida topilgan tarixdagi eng mashhur qin (etti torli zither) asarlaridan biri nomidir. 18 boʻlimdan (baʼzan koʻproq) iborat boʻlib, u Shen Qi Mi Pudagi eng uzun asar hisoblanadi. (Ma’naviy va ajoyib sirlar qo‘llanmasi, 1425) juda tez-tez o‘ynalgan. U paydo bo‘lgan bog‘liq shakllarning xilma-xilligi uning tarqalishini ta’kidlaydi. Versiyalarning hech biri she'r so‘zlarini musiqaga o‘rnatishga harakat qilmaydi, biroq ularning ba’zilarida she'rga havolalar mavjud va Shen Qi Mi Pudagi sarlavhalar, bu kompozitsiya uchun eng qadimgi ma’lum bo‘lgan yozuvlar, she'r satrlari.3 Shen Qi Mi Pu kitobidagi Li Saoga soʻzboshida aytilishicha, Li Sao deb nomlangan ikkita qin musiqasi bor, 18 qismdan biri Qu Yuanning oʻzi tomonidan yozilgan va 11 qismdan biri keyingi odamlar tomonidan (Qu Yuan) xotirasiga yozilgan. ). Unda Qu Yuan haqida ba’zi biografik ma’lumotlar berilgan, u Li Saoni o‘ziga tuhmat qilinganidan keyin umidsizlikka tushib, o‘z hukmdorini o‘zining sadoqati va maslahatlarining donoligiga ishontirmoqchi bo‘lganini aytadi. Biroq, podshoh bu maslahatni qabul qilmadi va mamlakat qulab tushdi. Qu Yuan bunga chiday olmadi va shuning uchun u qin haqida bu fikrlarini bildirdi. Olimlar Gʻarbiy Xan sulolasi davridan beri (miloddan avvalgi 202-milodiy 24) Qu Yuanning bir qancha asarlarining haqiqiyligi haqida bahslashdilar. Eng nufuzli tarixiy yozuv, Sima Qianning Buyuk tarixchi yozuvlari (Shi Ji, miloddan avvalgi 109-91) Qu Yuanning beshta asarini eslatib o‘tadi: Li Sao, Tyan Ven, Chjao Xun (Ruhning chaqiruvi), Xuay Sha va Ay In. (Ying uchun nola). Ay Ying ("Ying uchun nola") An’anaga ko‘ra, Qu Yuan bu she'rni Qin generali Bay Qi o‘z qo‘shinlarini Chuning poytaxti Yingdu shahriga (hozirgi Xubey provinsiyasida) bostirib kirish bilan tahdid qilganda, iztirob bilan yozgan. O‘z vataniga duch keladigan xavf-xatar oldida u g‘azab va qayg‘uga to‘ldi. She’rda o‘z yurti taqdiri uchun chuqur qayg‘urish va tashvish, Chu xalqiga achinish, ularning boshiga bu fojiaga yo‘l qo‘ygan o‘zboshimchalik bilan bo‘lgan davlat hukmdoridan g‘azabi ifodalangan. Sharqiy Xan sulolasi vakili Van Yi (taxminan 25-milodiy - 220-yillar) maʼlumotlariga koʻra, Qu Yuanga jami 25 ta asarni kiritish mumkin: Li Sao (xitoycha:yán; Pinyin: Lí Sāo), Xitoy tarixidagi eng mashhur she'rlardan biri. Bu ism ko‘pincha "Mitta" deb tarjima qilinadi, lekin muammoga duch kelganda sifatida ham tanilgan. Bu quvg‘indagi davlat vazirining izlanishlari, qayg‘ulari va umidsizliklari she'ri. U xitoy sheʼriyatining eng qadimgi toʻplami boʻlgan Chu Ci (Chu qoʻshiqlari, baʼzan Janub qoʻshiqlari) deb nomlanuvchi toʻplamning bir qismi boʻlib, 15 boʻlimga boʻlingan 372 satrdan iborat 2400 ga yaqin soʻzdan iborat. She’rda “ruh-sayohat” mavzusida ko‘rsatilganidek, shamanizmning ta’siri hukmron bo‘lib, u avvalgi og‘zaki an’ana bilan mustahkam aloqani ko‘rsatadi. Li Sao Jing (lí Sao Jing) bu she'rga Vang Yi tomonidan berilgan nomdir, uning Chu Ci nashrida, bu eng qadimgi versiya bo‘lib, milodiy II asrda nashr etilgan. She'rga sharhida, Vang. Yi deydi, "Qu Yuanning asl ismi Ping edi. U Chu hukmron oilasi bilan bir xil familiyaga ega edi va u Chu shohi Xuay qo‘l ostida Sanlu Dafu sifatida xizmat qilgan, uning vazifasi Sanlu (Chu) qirollik urug‘lari, Chjao, Qu va Jing. Qu Yuan barcha milliy amaldorlarga yaxshi namuna bo‘lishi uchun o‘z a’zolarining yozuvlarini tuzib, yaxshi va fazilatli kishilarni nazorat qildi. U (saroyga) kirgach, podshoh bilan siyosatni o‘rganib, muhokama qilar, qaror qabul qilar edi; tashqariga chiqqach, quyi mansabdor amaldorlarni tekshirar, zodagonlar bilan muomala qilar, siyosat yuritar; podshoh Quni qadrladi”. Vang Yi keyinchalik Qu Yuanga tuhmat qilinganini va qirol undan uzoqlashganini, ularning yaqinligi kundan-kunga kamayib borayotganini aytadi. Qu, bezovta va sarosimaga tushib, kim uni ayblayotganini bilmas edi, shuning uchun u Li Sao deb yozdi. Qadim zamonlarni tasvirlash uchun u uchta imperator Tang (Yao), Yu (Shun) (va Xia Yu) hukmronligini tasvirlab berdi; so‘nggi paytlarni tasvirlash uchun u Jie (Syaning oxirgi hukmdori), Chjou (Shangning oxirgi hukmdori), (Lord) Yi va (Kuchli odam) Jiaoning tartibsizliklarini tasvirlagan. Qu o‘z hukmdori haqiqatni tan olishini va to‘g‘ri yo‘lga qaytishini umid qildi, shunda ular yana hamkorlik qilishlari mumkin edi. Bu vaqtda Qin davlati o‘z maslahatchisi Chjan Yi (Qirol Xuay)ni aldash uchun Vu Guandagi yig‘ilishga kelish uchun xiyonatkor missiyaga yubordi. Qu Yuan qirolga bormaslikni maslahat berdi, lekin u quloq solmadi, bo‘ysunishga majbur bo‘ldi va Qinda asirlikda vafot etdi. Uning o‘g‘li podshoh Syan taxtga o‘tirgach, Qu yana tuhmat qilib, Jiangnanga ko‘chirildi. 4 Jiu Ge (xitoycha: yīgí; Pinyin: Jiǔ Gē; inglizcha: Toʻqqiz qoʻshiq), Chu Ci jurnalida chop etilgan qisqa sheʼrlar toʻplami. U Jiu Ge deb nomlangan bo‘lsa-da, u aslida o‘n bitta asarni o‘z ichiga oladi: Dong Huang Tay Yi (shīngīngī), Yun Zhong Jun (yẑngjīn), Xiang Jun (yīngjī), Xiang Fu Ren (jīngjīn), Da Si Ming (kāngī), Shao Si Ming (kānīng), Dong Jun (kīngī), Xe Bo (yāngī), Shan Gui (kīngī), Guo Shang (kěngī), Li Xun (kěngīng). Jiu Ge — Qu Yuan tomonidan sayqallangan qurbonlik qoʻshiqlari toʻplami boʻlib, qadimgi Xitoyda yaratilgan shamaniy sheʼriyatning eng yaxshi namunalaridan biri boʻlib, mifologik mazmun va nafis tasavvurga ega. Jiu Ge Qu Yuanning boshqa asarlaridan farq qiladi. Guo Shangdan tashqari, turli xil xudolar uchun asarlar inson tabiatining tomonlari bo‘lgan xudolar va odamlar o‘rtasidagi sevgini ifodalash uchun dialog yoki nasr uslubida yozilgan. Bu o‘sha davrdagi sevgi qo‘shiqlarining uslubiga o‘xshaydi. Qu Yuanning Jiu Ge muallifligi ko‘pincha so‘roq qilinadi. Tyan Ven Jiu Chjan (9 qismdan iborat qalb qo‘shiqlari) Yuan You (uzoq sayohat) Pu Ju Yu Fu (Baliqchi qo‘shig‘i) Bu she'rda Qu Yuan va botqoq qirg‘og‘idagi baliqchi o‘rtasidagi suhbat aks ettirilgan; Qu Yuan qayg‘usi haqida gapirganda, baliqchi qayig‘iga o‘tirib, Canglang qo‘shig‘ini kuylash bilan javob beradi, buning ma’nosi shundaki, hukumat toza bo‘lsa, u bilan ishlash yaxshi, lekin iflos bo‘lsa, xursand bo‘lish kerak. qoldiring.5 Van Yi Chjao Xunni G‘arbiy Xan sulolasi shoiri Song Yuga nisbat berishni tanladi; aksariyat zamonaviy olimlar Chjao Xunni Qu Yuanning asl asari deb hisoblashadi, Yuan You, Pu Ju va Yu Fu esa boshqalar tomonidan yaratilgan deb hisoblashadi. Li Saodan: Erta tongda ko‘rfazdan yo‘lga chiqdim, Va kechqurun shaharga yetib boring. Men to‘g‘ri va vijdonim pok ekanman, Nega ketishga xafa bo‘lishim kerak? Men irmoq bo‘yida o‘tiraman, Va qaerga borishni bilmayman. O‘rmon chuqur va qorong‘i cho‘zilgan, Maymunlar u yoqdan-bu yoqqa tebranadigan joy. Quyoshni soya qilish uchun qo‘ng‘iz qoyalari baland ko‘tariladi, Har bir yoriqni tuman qoplaydi, Ko‘z bilan ko‘rinadigan darajada qor va yomg‘ir bilan, Qaerda zich bulutlar suzadi. Voy! Hayotimdan barcha quvonchlar g‘oyib bo‘ldi, Tog‘ yonida yolg‘iz. Men hech qachon modaga ergashmayman, Keyin hali ham yolg‘iz yashash kerak. O‘zini tuting Endi, Feniks egasizlandi, Ziyoratgohda qarg‘alar o‘z uyalarini quradilar. Qurigan yasemin kamdan-kam uchraydi, Adolat nopok, yomonlik esa adolatli, Nur zulmat, zulmat kun, Yuragim g‘amgin, men shoshib ketaman.6 U hali ham uzoqni ko‘ra oladigan va jasur siyosatchi va islohotlar tarafdori sifatida hurmatga sazovor. Xitoy tarixidagi adabiy gigant. Taxminan 2300 yil o‘tgach, Qu Yuan she'riyati hali ham chuqur ta’sirga ega. Xitoyning markaziy qismidagi Xunan provinsiyasidagi Miluo shahrida qurilgan Quzi ibodatxonasi esa u o‘zining so‘nggi bir necha yillarini o‘tkazgan bo‘lib, u buyuk shoirga hurmat bajo keltiruvchi odamlarning ziyoratgohidir. Aytishlaricha, Qu Yuan Miluoda yashagan payti shu yerda yashagan. Aynan shu paytda u Li Sao kabi siyosati va vatanparvarligini aks ettiruvchi o‘zining buyuk asarlarini tugatgan." Ammo uning merosi bundan ancha uzoqqa boradi. Xitoy adabiyotida romantizm anʼanasini boshlagan vatanparvar shoir Qu Yuan urushayotgan davlatlar davrida ham ochiq-oydin siyosatchi boʻlgan. Chu davlatining ichki va diplomatik ishlariga mas’ul amaldor sifatida u dadil siyosiy islohotlar va qat’iy huquqiy tizim tarafdori bo‘lgan. Lyu Shilin mahalliy aholi va Qu Yuan bo‘yicha mutaxassis. Uning aytishicha, Quning ko‘plab takliflari bugungi kunda ham dolzarbdir. "2000 yildan ko‘proq vaqt o‘tgan bo‘lsa-da, Qu Yuanning ko‘plab g‘oyalari eskirgani yo‘q. Masalan, u korruptsiyaga keskin qarshi edi, bu markaziy hukumat tomonidan boshlangan bugungi tozalash kampaniyasiga mos keladi." Ammo uning yaxshi niyatli maslahati kuchli qarshilikka uchradi. Qu Yuanga tuhmat qilingan, keyin esa oʻz davlatining qiroli tomonidan surgun qilingan. U katta qayg‘uga to‘ldi, lekin o‘z mamlakatiga va podshohga sodiq qoldi. "Mamlakatining poytaxti Qin davlati tomonidan bosib olinganini bilgach, Qu Yuan shu erdan o‘zini Miluo daryosiga tashlab, o‘z joniga qasd qilishni tanladi. Bu uning vataniga xizmat qila olmasligidan umidsizligini ko‘rsatdi". O‘shandan beri Qu Yuanning o‘limini xotirlash uchun har yili Dragon Boat festivali o‘tkaziladi. Liu Shilinning aytishicha, festival davomida odamlar Qu Yuanning bugungi ruhi haqida ko‘proq bilishga harakat qilishlari kerak. Yosh avlod yurt tayanchidir. Ammo bugungi yoshlarning ba’zilarida Qu Yuanning vatanparvarligi, haqiqatni izlashdagi qat'iyatliligi va yovuzlikka qarshi kurashdagi jasorat kabi buyuk fe'l-atvor etishmayapti". Liuning aytishicha, Qu Yuanning fojiasi ham har qanday mamlakat uchun saboqdir - faqat faol islohotlar tinchlik va farovonlikka olib kelishi mumkin. Qu Yuanning “Chuci” antologiyasidagi “Li Sao, lìnīng” she’rida shoir manzara bo‘ylab harakatlanish tajribasini tasvirlaydi. Shoirning quvg‘indagi ko‘p vaqti qishloqlarda sayr qilishda o‘tgan va uning shu davrdagi janubiy Chudagi manzaraga munosabati “Li Sao” she’rida yoritilgan. Li Sao meni Lan Yuan bo‘ylab sayr qilib, uni miniatyura manzarasi sifatida kuzatishga ilhomlantirdi. Bog‘ning go‘zalligini faqat shaxsan to‘liq his qilish mumkin, ammo qishda Lan Yuan tajribasi namunasi sifatida yaqinda yurganimda suratga olingan ushbu qisqa videoni ko‘ring. Xitoyning Suzhou shahridagi Jiangnan bog‘ining tarixchisi Tong Jun (1900-1983) "Bog‘ning dizayni sehri illyuziya va haqiqatning o‘zaro ta’sirida, katta va kichik o‘rtasidagi ziddiyatda va yuqori va past o‘rtasidagi muvozanatda yotadi", deb ta’kidladi. Bu erda Jun tomonidan chiqarilgan xulosa Lan Yuan uchun mos tavsifdir. Bog‘ bo‘ylab sayr qilganimda men uyg‘unlik va kontrastni, sukunat va harakatni, zulmat va xira yorug‘likni, tinch va baquvvat qushlar dunyosini, o‘ralgan va tekislikni ko‘rdim. Men gulli va mevali, engil va boy ta’mga ega bo‘lgan issiq qora litchi choyini ho‘pladim va butun Bog‘da cheksiz va cheksiz tuyg‘u bor edi. Har bir burilishda turli ko‘rinishlar paydo bo‘ldi, xoh Oy darvozasi orqali, xoh aylanma yo‘lda, u doimo o‘zgarib turardi. Lan Yuan - do‘stlar bilan uchrashish, o‘qish, yozish, xattotlik qilish yoki jim o‘tirish, mulohaza yuritish va mulohaza yuritish uchun joy. Bu osoyishtalik vohasi, gavjum hayotimizning muqaddas maskani. Qu tarixda uning nomi qayd etilgan birinchi xitoy shoiri boʻlib, uning sheʼrlari xuddi shu davrdagi Xitoyning birinchi antologiyasida toʻplangan anonim sheʼrlarga qaraganda ancha kattaroqdir. Quning uzun she'rlari adabiy an’analar doirasidagi mavzularning keng doirasini boshlaydi, ularning qishloq manzarasiga kuchli bog‘liqligi butun tarix davomida adabiyotshunoslar va rassomlar uchun alohida qiziqish uyg‘otgan. Uzoq she'r shakli va landshaftga bo‘lgan qiziqish yaqinda Chjay Yongming língíní tomonidan yaratilgan uzun she'rda kengaytirilgan, Fuchun tog‘lariga tashrif buyurish va Huang Gongwang língíngíngííí (2015). Ushbu uzun she'rda Chjay qadimiy landshaft rasmi bilan o‘zaro aloqada bo‘lib, tabiat bilan zamonaviy munosabatlarimizni qayta ko‘rib chiqadi. Shu bilan birga, Chjayning ishi ilgari erkak shoirlar hukmronlik qilgan uzoq she'riyat an’analariga ayollar ovozini qo‘shadi. Xitoy madaniyati Ezra Paund va Uilyam Karlos Uilyams kabi modernist shoirlar uchun mashhur bo‘lgan. Chjaoming Qian tomonidan kam ma’lum bo‘lgan, ammo to‘liq aniq ko‘rsatilgan narsa sharq madaniyati bu shoirlarni modernistga aylantirganligidir. Bu shuhratparast va yorqin tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, sharqshunoslik, frantsuz simvolizmi va italyan madaniyatidan kam bo‘lmagan holda, modernizmning tarkibiy elementi hisoblanadi. Noyob va nashr etilmagan materiallar bilan maslahatlashar ekan, Qian 1913-1923 yillar oralig‘ida Paund va Uilyamsning Xitoyning buyuk shoirlari - Qu Yuan, Li Bo, Van Vey va Bo Juyi bilan bo‘lgan ajoyib muloqotlarini kuzatadi. amerikaliklarning ishiga taalluqlidir va ularning progressiv modernistik uslubi o‘xshash xitoy uslublari bilan doimiy ravishda o‘sib borayotgan aloqa va yaqinlik bilan bevosita bog‘liqligini ko‘rsatadi. U, masalan, tasviriy tasvirlash etikasi, ellips uslubi, tashbeh va yonma-yon qo‘yish, taoist/Zen-Buddistlarning yo‘qlik/bo‘lish tushunchasi kabi ta’sirlar Poundning Fenollosangacha bo‘lgan xitoycha moslashuviga, Cathayga qanday kirib kelganini ko‘rsatadi. , Lustra va erta kantolar, shuningdek, Uilyamsning Nordon uzumlari va bahor va hammasi. Paund va Uilyamsning muhim asarining yangi talqinini ishlab chiqish, orientalizm va modernizm Amerika modernizmi hisoblaridagi muhim bo‘shliqni to‘ldiradi, bu erda o‘zining chinakam ko‘p madaniyatli xarakterida birinchi marta ko‘rish mumkin. 3. Chuy Yuan hayoti bog‘liq Duan Vu festivalining kelib chiqishi Mashhur rivoyatda aytilishicha, qishloq aholisi chuchvara va qayiqlarini daryoning o‘rtasiga ko‘tarib, uni qutqarishga astoydil harakat qilishgan, ammo muvaffaqiyatsiz bo‘lgan. Baliq va yovuz ruhlarni uning tanasidan uzoqlashtirish uchun ular nog‘oralarni urib, eshkaklari bilan suvni chayqashdi. Ular guruchni Qu Yuanga nazr sifatida suvga tashlashdi va baliqni uning tanasidan chalg‘itishdi. Biroq, bir kechada, Qu Yuanning ruhi do‘stlari oldida paydo bo‘lib, u daryo ajdahosi tufayli vafot etganini aytdi. U do‘stlaridan ajdahodan qutulish uchun guruchlarini uch burchakli ipak paketlarga o‘rashlarini so‘radi. Ushbu paketlar zongzi deb nomlanuvchi an’anaviy taomga aylandi, garchi guruch bo‘laklari endi ipak o‘rniga qamish barglariga o‘ralgan. Uning jasadini qayiqlarda qidirish uchun poyga harakati asta-sekin har yili vafotining yilligi munosabati bilan o‘tkaziladigan ajdarho qayiq poygalarining madaniy an’anasiga aylandi. Bugungi kunda ham odamlar Xitoy oy taqvimining beshinchi oyining beshinchi kunida, Ajdaho qayiq festivalida (Duan Vu festivali) Qu Yuanning qurbonligini xotirlash uchun zongzi yeyishadi va ajdaho qayiq poygalarida qatnashadilar. Ajdaho qayiqlari festivali (soddalashtirilgan xitoycha: zhínčí; an’anaviy xitoycha: zhíníní) - Xitoy taqvimining beshinchi oyining beshinchi kunida sodir bo‘lgan an’anaviy xitoy bayrami bo‘lib, u Grigorian taqvimida may yoki iyun oyining oxiriga to‘g‘ri keladi. Qadimgi shoir Qu Yuan xotirasiga bag‘ishlangan bayram ajdaho qayiqlari poygasi va zongzi deb nomlangan yopishqoq guruchli chuchvara yeyish orqali nishonlanadi. Bayramning ingliz tilidagi nomi Dragon Boat Festivali boʻlib, Xitoy Xalq Respublikasi tomonidan bayramning rasmiy ingliz tiliga tarjimasi sifatida foydalaniladi. U baʼzi ingliz manbalarida “Double Fifth Festival” deb ham yuritiladi, bu esa asl xitoycha nomdagi kabi sanaga ishora qiladi.7 Mintaqalar bo‘yicha xitoycha nomlar. Duanvu (xitoycha: shānči; pinyin: duānwǔ), festival mandarin xitoy tilida deyilganidek, so‘zma-so‘z "boshlovchi/ochuvchi ot" degan ma’noni anglatadi, ya’ni birinchi "ot kuni" (Xitoy zodiak/Xitoy kalendar tizimiga ko‘ra) sodir bo‘ladi. oyda;, ammo lug‘aviy ma’nosi wǔ, "hayvonlar siklidagi otning kuni" bo‘lishiga qaramay, bu belgi wǔ (xitoycha: yẔ; pinyin: wǔ) sifatida ham talqin qilingan. ) "besh" degan ma’noni anglatadi. Demak, Duanvu, “beshinchi oyning beshinchi kunidagi bayram”. Festivalning mandarincha xitoycha nomi: Xitoy va Tayvandagi “sāngāngīyī” (soddalashtirilgan xitoycha: yāngčín; an’anaviy xitoycha: zhínčín; pinyin: Duānwǔjié; Wade-Giles: Tuan Wu chieh) va Gonkong, Makao, Malayziya va Singapur uchun "Tuen Ng festivali". Turli xitoy dialektlarida turlicha talaffuz qilinadi. Kanton tilida u Gonkongda Tuen1 Ng5 Jit3 va Makaoda Tung1 Ng5 Jit3 sifatida romanlashtirilgan. Shu sababli Gonkongdagi “Tuen Ng festivali” Makaoda Tun Ng (portugal tilida Barko-Dragao festivali). Beshinchi qamariy oyi omadsiz va zaharli oy hisoblanadi, ayniqsa beshinchi oyning beshinchi kuni. Baxtsizlikdan qutulish uchun odamlar beshinchi oyning beshinchi kuni eshiklar ustiga kalamus, artemisiya va sarimsoq qo‘yishardi. Ular o‘zlarining kuchli hidi va shakli bilan yomonlikdan xalos bo‘lishga yordam beradi deb ishonishgan (masalan, kalamus barglari qilichga o‘xshaydi). Oy taqvimining beshinchi oyi yomon oy, beshinchi kuni esa yomon kun hisoblangan. Zaharli hayvonlar beshinchi oyning beshinchi kunidan boshlab paydo bo‘lishi aytilgan, masalan, ilon, qirg‘iy, chayon; Bu kundan keyin odamlar ham oson kasal bo‘lib qolishadi. Shuning uchun, Ajdaho qayiq festivali paytida odamlar bu baxtsizlikdan qochishga harakat qilishadi. Masalan, odamlar devorga beshta zaharli jonzotning (ilon, qirg‘iy, chayon, kaltakesak, qurbaqa, ba’zan o‘rgimchak) suratlarini qo‘yib, ularga ignalar yopishtirishlari mumkin. Shuningdek, odamlar besh jonzotning qog‘ozdan kesma yasashlari va ularni bolalarining bilaklariga o‘rashlari mumkin. Katta marosimlar va tomoshalar ko‘plab sohalarda ushbu amaliyotlardan rivojlanib, Dragon Boat festivalini kasallik va omadsizlikdan xalos bo‘lish kuniga aylantirdi. Zamonaviy Xitoyda eng mashhur bo‘lgan hikoyaga ko‘ra, festival Chjou sulolasining urushayotgan davlatlar davridagi qadimgi Chu davlatining shoiri va vaziri Qu Yuan (miloddan avvalgi 340-278 yillar) vafot etganini xotirlaydi. Chu qirollik uyining kursant a’zosi Qu yuqori lavozimlarda xizmat qilgan. Biroq, podshoh tobora kuchayib borayotgan Qin davlati bilan ittifoq tuzishga qaror qilganida, Qu ittifoqqa qarshi chiqqani va hatto xiyonatda ayblangani uchun badarg‘a qilindi. Surgun paytida Qu Yuan juda ko‘p she'rlar yozgan. Oxir-oqibat, Qin Chu poytaxti Yingni qo‘lga kiritdi. Umidsizlikka tushib qolgan Qu Yuan o‘zini Miluo daryosiga cho‘ktirib, o‘z joniga qasd qildi. Aytishlaricha, uni hayratda qoldirgan mahalliy odamlar uni qutqarish yoki hech bo‘lmaganda jasadini olish uchun qayiqlarida yugurishgan. Aytishlaricha, bu ajdaho qayiq poygalarining kelib chiqishi. Uning jasadi topilmaganda, ular Qu Yuanning tanasi o‘rniga baliq ularni yeyishi uchun daryoga yopishqoq guruch to‘plarini tashladilar. Bu zongzi kelib chiqishi deyishadi. Yigirmanchi asr davomida Qu Yuan vatanparvar shoir va xalq ramzi hisoblangan. U 1949-yilda Xitoy fuqarolar urushidagi kommunistik g‘alabadan keyin Xitoy Xalq Respublikasida xalq qahramoni va Xitoy millatchiligining ramzi sifatida ko‘tarilgan. Qu. haqidagi bu qarashning shakllanishida tarixchi va yozuvchi Guo Moruoning taʼsiri katta boʻlgan. Yana bir kelib chiqishi tarixida aytilishicha, festival Vu Qirolligining davlat arbobi Vu Tsixu (miloddan avvalgi 484 yilda vafot etgan) xotirasiga bag‘ishlangan. Yue davlatining qiroli Goujian tomonidan yuborilgan go‘zal ayol Si Shi, Vu qiroli Fuchay tomonidan juda yaxshi ko‘rilgan. Vu Zixu, Gujianning xavfli fitnasini ko‘rib, bu so‘zdan g‘azablangan Fuchayni ogohlantirdi. Vu Zixu Fuchay tomonidan o‘z joniga qasd qilishga majbur bo‘ldi, uning jasadi beshinchi oyning beshinchi kuni daryoga tashlandi. Uning o‘limidan so‘ng, Suzhou kabi joylarda, Wu Zixu Dragon Boat festivalida esga olinadi. Vu Tsixu Xitoyning janubi-sharqidagi Tszyansu va Qu Yuanning boshqa joylarida nishonlangan bo‘lsa-da, Shimoliy-Sharqiy Chjeszyanning ko‘p qismi, shu jumladan Shaoxing, Ningbo va Chjoushan shaharlari uning o‘rniga yosh qiz Cao E (káo; milodiy 130-144) xotirasini nishonlaydi. Cao E ning otasi Cao Xu (mángyu) Shangyu shahridagi mahalliy marosimlarni boshqaradigan shaman edi. 143-yilda, Ajdaho qayiqlari festivalida Vu Tsixuni xotirlash marosimiga raislik qilayotganda, Cao Xu tasodifan Shun daryosiga tushib ketgan. Cao E o‘z otasini xudojo‘ylik bilan daryodan topishga qaror qildi va 3 kun davomida uni topishga harakat qildi. Besh kundan keyin u va uning otasi daryoda cho‘kib ketgan holda o‘lik holda topildi. Sakkiz yil o‘tgach, 151 yilda Shangyu shahrida Cao E xotirasi va uning taqvodorligi uchun qurbonligi uchun ibodatxona qurildi. Shun daryosi uning sharafiga Cao‘e daryosi deb o‘zgartirildi. Ba’zi zamonaviy tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, Qu Yuan yoki Vu Tsixuning hikoyalari oldindan mavjud bo‘lgan bayram an’analariga qo‘shilgan. Ushbu hikoyalarni targ‘ib qilish konfutsiy olimlari tomonidan Xitoydagi ta’sirini qonuniylashtirish va kuchaytirishga intilishi mumkin. Zongzi, Qu Yuan va festival o‘rtasidagi munosabatlar birinchi marta Xan sulolasi davrida paydo bo‘lgan.8 Qu Yuan va Vu Tsixuning hikoyalari Sima Qianning "Shiji" asarida qayd etilgan bo‘lib, voqealar sodir bo‘lganidan keyin mos ravishda 187 va 393 yil o‘tib yakunlangan, chunki tarixchilar ikkala qahramonni ham maqtashni xohlashgan. Tarixchilarning fikriga ko‘ra, bayram Xitoy janubida qishloq xo‘jaligi, unumdorlik va sholi etishtirish bayrami sifatida paydo bo‘lgan. Yaqinda 1952 yilda amerikalik sotsiolog Volfram Eberxard shimoldan ko‘ra janubiy Xitoyda kengroq nishonlanishini yozgan edi. Yana bir nazariyaga koʻra, “Ajdaho qayiqlari” festivali ajdaholarga sigʻinishdan kelib chiqqan. Bu nazariya Ven Yiduo tomonidan ilgari surilgan. Qo‘llab-quvvatlash festivalning ikkita asosiy an’analaridan olinadi: ajdarho qayiq poygasi va zongzi an’anasi. Oziq-ovqat dastlab ajdaho qiroliga taqdim etilgan qurbonlikni ifodalagan bo‘lishi mumkin, ajdaho qayig‘i poygasi esa tabiiy ravishda ajdahoga hurmat va u bilan bog‘liq faol yang energiyasini aks ettiradi. Bu qayiqda do‘stlar va oilani ziyorat qilish an’anasi bilan birlashtirildi. Yana bir taklif shundaki, festival Sharqiy Osiyo agrar jamiyatlarining keng tarqalgan xususiyatini nishonlaydi: kuzgi bug‘doy hosili. Bunday paytlarda xudolar va ruhlarga muntazam ravishda qurbonliklar keltirilar edi: qadimgi Yueda ajdaho podshohlari; qadimgi Chuda, Qu Yuan; qadimgi Vuda Vu Zixu (daryo xudosi sifatida); qadimgi Koreyada togʻ xudolari (qarang Dano). Turli mintaqalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar kuchayganligi sababli, bu o‘xshash festivallar oxir-oqibat bitta bayramga birlashdi. 20-asrning boshlarida Ajdaho qayiqlari festivali beshinchi oyning birinchi kunidan beshinchi kunlarigacha boʻlib oʻtgan va “Besh zaharli hasharotlar festivali” nomi bilan ham tanilgan (soddalashtirilgan xitoycha: hàngí; an’anaviy xitoycha: dúchóng; pinyin: Dúchóng). jié). Yu Der Ling 1911 yilda yozilgan "Taqiqlangan shaharda ikki yil" xotira kitobining 11-bobida shunday yozadi: Beshinchi oyning birinchi kuni barchamiz uchun gavjum kun edi, chunki beshinchi oyning birinchi kunidan beshinchisigacha beshta zaharli hasharotlar bayrami bo‘lib, men buni keyinroq tushuntiraman - shuningdek, "Ajdaho qayiqlari festivali" deb ham ataladi. U shuningdek, Ajdaho qayiq bayrami deb ataladi. Tushdagi beshinchi oyning beshinchisi zaharli hasharotlar uchun eng zaharli soat bo‘lib, qurbaqa, kaltakesak, ilon kabi sudralib yuruvchilar loyga yashirinadi, o‘sha soat davomida ular falaj bo‘ladi. Ba’zi shifokorlar ularni o‘sha soatda qidirib, bankalarga solib qo‘yishadi va ular quritilganda, ba’zan ularni dori sifatida ishlatishadi. Janobi Hazrati buni menga aytdi, shuning uchun o‘sha kuni men hamma yoqni aylanib chiqdim va yerni qazdim, lekin hech narsa topolmadim. Festival uzoq vaqtdan beri Xitoyda madaniy festival sifatida nishonlangan va Xitoy, Gonkong SAR, Aomin SAR va Tayvanda (ROC) davlat bayrami hisoblanadi. 1949-yilda tashkil etilgan Xitoy Xalq Respublikasi hukumati dastlab “Ajdaho qayiqlari” festivalini davlat bayrami sifatida tan olmadi, lekin anʼanaviy madaniyatni yuksaltirish maqsadida 2008-yilda yana ikkita festival bilan bir qatorda uni qayta joriy qildi. Dragon Boat festivali norasmiy ravishda Janubi-Sharqiy Osiyodagi xitoyliklar, jumladan Singapur va Malayziyada ham oʻtkaziladi. Ekvivalent va tegishli rasmiy festivallar qatoriga koreys danosi, yaponcha tango no sekku va vetnamcha Tết Đoan Ngọ kiradi.9 Ajdaho qayiqlari festivalida amalga oshiriladigan eng keng tarqalgan tadbirlardan uchtasi zongzi yeyish (va tayyorlash), realgar vinosini ichish va ajdaho qayiqlarini poyga qilishdir. Ajdaho qayiq poygasi 2500 yildan ko‘proq vaqt oldin markaziy Xitoyning janubida paydo bo‘lgan qadimiy marosim va marosim an’analarining boy tarixiga ega. Afsona urushayotgan davlat hukumatlaridan biri Chuda vazir bo‘lgan Qu Yuanning hikoyasi bilan boshlanadi. Unga hasadgo‘y davlat amaldorlari tuhmat qilib, podshoh tomonidan surgun qilingan. Chu monarxidan hafsalasi pir boʻlganidan u oʻzini Miluo daryosiga choʻkdi. Oddiy odamlar suvga shoshilib, uning jasadini qaytarib olishga harakat qilishdi, lekin ular muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Afsonaga ko‘ra, Qu Yuanni xotirlash uchun odamlar har yili uning vafot etgan kunida ajdarho qayiq poygalarini o‘tkazadilar. Shuningdek, ular zongzilarning kelib chiqishidan biri bo‘lgan Qu Yuanning tanasini yemasliklari uchun baliqlarni boqish uchun suvga guruch sochdilar. Dragon Boat festivalini nishonlashning muhim qismi oila a’zolari va do‘stlari bilan zongzi qilish va ovqatlanishdir. Odamlar an’anaviy ravishda piramida shaklini hosil qilib, qamish yoki bambuk barglariga yopishtiruvchi guruch va plombalarni o‘rash orqali zongzi qiladilar. Barglar, shuningdek, yopishqoq guruch va plombalarga o‘ziga xos hid va lazzat beradi. Plombalarning tanlovi mintaqalarga qarab farqlanadi. Xitoyning shimoliy hududlari plomba sifatida loviya pastasi, jujube va yong‘oqlar bilan shirin yoki desert uslubidagi zongzilarni afzal ko‘radi. Xitoyning janubiy hududlari tuxum va go‘shtni o‘z ichiga olgan turli xil to‘ldirishlari bilan mazali zongzilarni afzal ko‘radi. Zongzi bahor va kuz davridan oldin paydo bo‘lgan va dastlab ajdodlar va xudolarga sig‘inish uchun ishlatilgan; Jin sulolasida Zongzi Dragon Boat festivali uchun bayram taomiga aylandi. Jin sulolasi davrida köfte rasman Dragon Boat Festival taomi sifatida belgilangan. Bu vaqtda, glyutinli guruchdan tashqari, zongzi tayyorlash uchun xom ashyo ham Xitoy tibbiyoti Yizhiren bilan qo‘shiladi. Pishirilgan zongzi “yiji zong” deb ataladi. Xitoy tilidagi "Duanwu" nomidagi "wu" (yán) ko‘p dialektlardagi 5 raqamiga o‘xshash talaffuzga ega va shuning uchun ko‘plab mintaqalarda 5 raqami bilan bog‘liq ovqat iste'mol qilish an’analari mavjud. Masalan, Guangdong va Hong. Kong mintaqalarida 5 xil loviyadan konji qilish an’anasi bor. Realgar sharobi yoki Xiongxuang sharobi - bu xitoylik alkogolli ichimlik bo‘lib, u xitoylik likyordan, sariq-to‘q sariq rangli mishyak sulfid minerali bo‘lgan kukunli realgar bilan dozalangan. U an’anaviy ravishda pestitsid sifatida va kasallik va zaharga qarshi umumiy antidot sifatida ishlatilgan. Dragon Boat festivalida odamlar beshta zaharli jonzotni daf qilish uchun bolalarning yuzlariga realgar sharobini surtishlari mumkin. Xitoyning ayrim hududlarida odamlar, ayniqsa, bolalar “Ajdaho qayiqlari” bayrami kuni 5 rangdagi (ko‘k, qizil, sariq, oq va qora, besh elementni ifodalovchi) ipak lentalar yoki iplar taqib yurishadi. Odamlar bu yovuzlikni uzoqlashtirishga yordam beradi, deb ishonishadi.10 Boshqa keng tarqalgan tadbirlar qatoriga Chjung Kui (afsonaviy qo‘riqchi figurasi) piktogrammalarini osib qo‘yish, krujka va kalamusni osib qo‘yish, uzoq sayr qilish va xushbo‘y dori sumkalarini kiyish kiradi. Boshqa an’anaviy mashg‘ulotlarga tushda tuxum qo‘yish o‘yini (bu "o‘yin" tushki soat 12:00 da kimdir tuxum qo‘yishga muvaffaq bo‘lsa, u keyingi yil uchun omad keltiradi) va sehr yozishni o‘z ichiga oladi. Bu tadbirlarning barchasi, realgar sharobi yoki suvini ichish bilan birga, qadimgi odamlar va ba’zilari bugungi kunda kasallik yoki yomonlikning oldini olishda salomatlik va farovonlikni mustahkamlashda samarali deb hisoblangan. Xitoy Respublikasining dastlabki yillarida Duanvu Xitoyning birinchi taniqli shoiri sifatida Qu Yuan maqomi tufayli "Shoirlar kuni" sifatida nishonlandi. Tayvanliklar, shuningdek, ba’zida tuxum muvozanatini saqlashning bahor amaliyotini Duanvu bilan aralashtirib yuborishadi. Quyoshning eng kuchlisi yozgi kun toʻxtashi vaqtida hisoblanadi, chunki shimoliy yarim sharda kunduzgi yorugʻlik eng uzun boʻladi. Quyosh, xuddi xitoylik ajdaho kabi, an’anaviy ravishda erkak energiyasini ifodalaydi, oy esa, feniks kabi, an’anaviy ravishda ayol energiyasini ifodalaydi. Yozgi kun to‘lqini erkak energiyasining yillik cho‘qqisi hisoblanadi, qishki kun esa yilning eng uzun kechasi, ayol energiyasining yillik cho‘qqisini ifodalaydi. Shunday qilib, ajdahoning erkak qiyofasi Ajdaho qayiqlari festivali bilan bog‘liq. XULOSA
Adabiyot qadimdan turli millat va elatlarni, xalqlarni bir-biriga yaqinlashtiradigan va tanishtiradigan sehrli kuchga ega bo‘lgan. Jumladan xitoy adabiyoti ham o‘zbek kitobxon o‘quvchisiga kun sayin ma’lum bo‘lib bormoqda. Bu ishlarni amalga oshirishda yurtimizning xitoyshunoslari muhim o‘rin tutadilar va samarali mehnat qilmoqdalar. Mana bir necha yillardan beri xitoy adabiyotidan namunalar o‘zbek tiliga tarjima qilinib, o‘zbek kitobxonlari e’tiboriga havola etib kelinmoqda. O‘zbekistonda mumtoz xitoy adabiyotining o‘rganilishiga bir qator Rossiyalik olimlarining yozgan ijodlari ham ko‘mak bergan. Jumladan Ye.А. Serebryakov, K.I. Goligina, I.S. Lisevich, O.L. Fishman, V.M. Аlekseev, N.T. Fedorenko va boshqalarning tadqiqotlari, monografiyalari va boshqa kitoblaridan xitoy adabiyotiga doir maʼlumotlar olish mumkin. Lekin hozirda xitoy tilidagi asl manbalardan foydalanib yozilayotgan ilmiy maqolalar, bitiruv malakaviy ishlari, magistrlik dissertatsiyalarining asl mazmun va mohiyati, rus olimlari yozgan ijod namunalaridan bir muncha farq qiladi. Binobarin, ijodkor shaxsi deyarli maxsus tadqiqot obʼekti qilib olinmasdan, adabiy guruhning bir qismi sifatida tadqiq etilgan. Deyarli barcha tadqiqotlar sobiq sovet totalitar tuzumi davrida amalga oshirilganligi bois ularda sovetizm anʼanalari, koʼproq ijtimoiy – siyosiy yondoshish, jamiyat haqidagi o‘y fikrlar ustuvorlik qilar edi. Asar badiiyati masalalri borasida mulohazalar kam edi. Shu bois O‘zbekiston xitoyshunos- adabiyotshunoslari xitoylik adabiyotshunoslarning ijodlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri murojaat qilib, asosiy eʼtiborni oldingi ishlarda nazarda chetda qolgan jihatlarga, jumladan, har bir badiiy asarning badiiy va g‘oyaviy xususiyatlari, ulardagi janr takomili, mualliflar uslubini o‘rganish,asarlardagi folklor motivlarni tadqiq etish, syujet, kompozitsiya, personaj kabi badiiy komponentlar asosida tahlil qilish, ularda inson obrazi qanday shakl va vositalar yordamida aks ettirilganligini talqin qilish masalalarigga qaratmoqdalar. Ikkinchi tildan tarjima qilgandan ko‘ra asl manbalardan qilingan tarjimalar aniq va ravon chiqadi. Shuning uchun bo‘lsa kerak, hozirda tadqiqotlarimizning xitoy tilidagi asl manbalardan o‘zbek tiliga o‘girayotgan ertak, hikoya va novellalari rus tilidan qilingan tarjimalardan farqli o‘laroq o‘zgacha mazmunga ega bo‘lmoqda. Chjanguo davri adabiy ijod sohasida katta siljishlar bilan ajralib turdi. Ayniqsa, she’riyat muvaffaqiyat qozondi. O‘sha paytda Xitoyning janubida, Chu qirolligida xalq ijodiyoti bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan "Chu ci" ("Chu stanzas") adabiy she'riy janri rivojlangan. Bu janrning eng yirik vakili ajoyib shoir Syu Yuan (340-278) bo‘lib, uning ijodi Xitoy she'riyatining keyingi rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Agar bizgacha yetib kelgan barcha oldingi she’riy asarlar va birinchi navbatda “Shi jin” (“Qo‘shiqlar kitobi”) xalq qo‘shiqlari va marosim she’riyati yodgorliklari bo‘lsa, Qu Yuanning asarlari o‘z davridan o‘tganidan dalolat beradi. Oʻsha davrga kelib boʻlgan ogʻzaki qoʻshiq va sheʼriyat alohida muallifga ega boʻlgan adabiy sheʼriyatga. Qu Yuan Chu qirolligida tug‘ilgan va zodagon aristokratlar oilasidan chiqqan. U Tsin podsholigi qadimgi Xitoyni o‘z gegemonligi ostida birlashtirish uchun shiddatli kurash boshlagan va uning bosqinchilik siyosati Chu podsholigi mustaqilligiga bevosita tahdid solgan keskin davrda yashagan. Chu hukmdori saroyida yuqori lavozimlarni egallagan Qu Yuan Qin qirolligining harbiy rejalariga qat’iy qarshilik ko‘rsatishni talab qildi va Chu va boshqa beshta yirik qadimgi Xitoy qirolliklari o‘rtasida Qinga qarshi ittifoq tuzishni talab qildi. Biroq, poraxo‘rlik va siyosiy intriga muhitida Qu Yuanning dadil harakatlari saroy amaldorlari orasida keskin norozilik uyg‘otdi. Qu Yuan sharmanda bo‘ldi, lavozimidan chetlashtirildi va poytaxtdan haydaldi. U surgunni qattiq qabul qildi. Qu Yuanning o‘lim arafasida turgan “G‘am va g‘azab she’ri” asari buyuk shoirning fojiasini ifodalaydi. Rivoyatda aytilishicha, keksa shoir Chu qoʻshinlari toʻliq magʻlubiyatga uchragani va Chu poytaxti taslim boʻlganini bilgach, oʻz mamlakatining sharmandaligidan omon qola olmay, oʻzini chuqur hovuzga tashlagan. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR Hawkes, David. 1985. The songs of the south: an ancient Chinese anthology of poems by Qu Yuan and other poets. Harmondsworth, Middlesex, England: Penguin Books. ISBN 0140443754 ISBN 9780140443752 Liu, Xiaofeng, and Michael Schoenhals. 1995. Will heaven ever reply?: Qu Yuan and the "Heavenly questions". Chinese studies in philosophy, v. 26, no. 4. Armonk, NY: M.E.Sharpe. Qu, Yuan, and Arthur Waley. 1955. The nine songs; a study of shamanism in ancient China. London: G. Allen and Unwin. Qu, Yuan, Moruo Guo, Xianyi Yang, and Gladys Yang. 2001. Li sao and other poems of Qu Yuan. Honolulu, Hawaii: University Press of the Pacific. ISBN 0898751675 ISBN 9780898751673 Waters, Geoffrey R. 1985. Three elegies of Chʻu: an introduction to the traditional interpretation of the Chʻu tzʻu. Madison, Wis: University of Wisconsin Press. ISBN 0299100308 ISBN 9780299100308 1 Kh-davron.uz/oybek-adbiyot-togrisida.html 2 Hasanova Feruza. Xitoy–bayxua tilining leksik-semantik va grammatik xususiyatlari. Filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun taqdim etgan dissertatsiya avtoreferati. Toshkent, 2021 yil 3 Цюй Юань // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. 4 Федоренко Н. Т. Цюй Юань: истоки и проблемы творчества. Главная редакция восточной литературы издательства «Наука». М., 1986.-156 с. 5 Кравцова М. Е. Поэзия Древнего Китая. Опыт культурологического анализа и Антология художественных переводов. СПб., 1994 6 Кравцова М. Е. Поэзия Древнего Китая. Опыт культурологического анализа и Антология художественных переводов. СПб., 1994 7 Chinese Government's Official Web Portal. "Holidays Archived May 2, 2012, at the Wayback Machine". 2012. Retrieved 1 November 2013. 8 The Legends Behind the Dragon Boat Festival". Smithsonian. 14 May 2009. 9 "Dragon Boat Festival". China Internet Information Center. Retrieved 12 June 2013. 10 Stepanchuk, Carol (1991). Mooncakes and Hungry Ghosts: Festivals of China. San Francisco: China Books & Periodicals. pp. 41–50. ISBN 0-8351-2481-9. Yüklə 47,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|