Reja: Mehnat bozori shakllanishining mintaqaviy xususiyatlari

---

Mintaqalarning mehnat resurslari 
Reja:
1. Mehnat bozori shakllanishining mintaqaviy xususiyatlari 
 
2. Mamlakat sanoat tarmoqlari taraqqiyotining hududiy jihatlari 
 
3. Davlat hokimiyatining turli pog’onalari o’rtasida vakolatlarni 
taqsimlashning vazifalari va tamoyillari 
 
4. Qishloq xo’jaligi taraqqiyotida mintaqalar tabiiy-iqlim sharoiti va 
relefning ahamiyati. 
5. Yo’l-transport kommunikatsiyalari rivojlanishidagi hududiy 
xususiyatlar.
 
 
 

---

Mehnat bozori shakllanishining mintaqaviy xususiyatlari 
Hozirgi vaqtda o’tish davri iqtisodiyotining oldida turgan dolzarb 
muammolardan biri mehnat bozorini samarali shakillantirish va 
rivojlantirishdir. Buning uchun, avvalo ijtimoiy va iqtisodiy tizimlar 
rivojlanishining ob’ektiv qonunlaridan savodli foydalanish zarur.
Mehnat bozori bozorning boshqa tizimchalari bilan uzviy 
bog’langan. Haqiqatdan ham talabga ega bo’lish uchun ishchi kuchi 
jismoniy, aqliy va kasbiy qobiliyatlarning belgilangan majmuasiga ega 
bo’lishi kerak. Ishlab chiqarish jarayoniga bu qobiliyatlarni tatbiq eta 
turib, u o’z iste’mol sifatlarini yo’qotmasligi uchun doimo qayta ishlab 
chiqarilishi lozim. Nafaqat o’zini qayta ishlab chiqarish, balki mehnat 
resurslari va butun aholining sifat ko’rsatkichlarini ham yaxshilanishini 
oshirib yoki pasaytirib, ushbu tengsizlikni yo’q qilishi mumkin. Ishchi 
kuchiga jami talab - investitsiya va ishlab chiqarish hajmlari bilan tartibga 
solinadi.
Mehnat bozori – bu, mehnatga qobiliyatli aholining ish bilan band 
bo’lgan va band bo’lmagan qismlari va ish beruvchilar o’rtasidagi 
munosabatlarni hamda ularning shaxsiy manfaatlarini hisobga oluvchi 
kontraktlar (mehnat kelishuvlari) asosida “mehnatga qobiliyatlarini” xarid 
qilish - sotishni amalga oshiruvchi hamda ishchi kuchiga talab va taklif 
o’rtasidagi nisbatlarni bevosita tartibga soluvchi, bozor iqtisodiyotining 
murakkab, ko’p aspektli, o’suvchi va ochiq ijtimoiyiqtisodiy 
tizimchasidir.

---

Mehnatning 
erkinligi 
va 
ixtiyoriyligi 
- 
mehnat 
bozori 
shakllanishining asosiy sharoiti yohud shartidir. Shu bilan bir qatorda 
mehnat bozorining shakllanishiga bevosita ta’sir ko’rsatayotgan bir qator 
iqtisodiy, ijtimoiy, demografik, tabiiyiqlimiy va huquqiy shart-sharoitlar 
va omillar mavjudki, ularni biz quyida batafsilroq ko’rib chiqamiz.
Mehnat bozori (MB) shakllanishining asosiy iqtisodiy shart-sharoiti 
bo’lib, yollanma xodimlarni o’z ishchi kuchlariga nisbatan shaxsiy 
mulkchiliklari va ish beruvchilarning ish joylariga jamoa yoki xususiy 
mulkchiligi xizmat qiladi. Bu yerda shuni nazarda tutish kerakki, mazkur 
sub’ektlarni o’zaro almashuv munosabatiga kirishiga ularning shaxsiy 
manfaatlari majbur qiladi, uning orqasida shaxsiy iste’molchilik yotadi. 
Ular ham o’z navbatida qayta takror ishlab chiqarishda aholi ijtimoiy-
iqtisodiy turmushining faqat kerakli ijtimoiy ehtiyojining ifodalanishi 
bo’ladi.
MBining vujudga kelishi ishchi kuchiga talab va taklif o’rtasidagi 
muvozanatga erishish uchun o’zaro raqobat qilishga tayyor erkin va teng 
huquqli sheriklar iqtisodiy munosabatlarda bo’lishlarini taqozo etadi. 
Bozorda yollanma xodim va ish beruvchi shaxsiy erkinlik va iqtisodiy 
zaruriyat nuqtai nazaridan o’zaro bog’langan hamda bir-birlariga qaram 
bo’lsalar ham bir-birlariga qarshi turadilar.
Ishchi kuchi talab va taklifi o’rtasida bozor muvozanatiga erishish 
MBining shakllanishida hal qiluvchi iqtisodiy shartlardan biri hisoblanadi.

---