Sahna qonuniyatlari. Reja

---

Sahna qonuniyatlari . 

 

Reja: 

1.  Sahnaning oltin qoidalari tahlili 

2.  Sahna qonuniyatlari asosida mezansahna tashkil qilish tartibi. 

Tayanch iboralar 



  Oltin qoida 



  Mezansahna 



  Xayol 

Sahnaning oltin qoidalari 

1. Sahnaga faqat poyafzal almashtirilgan holda chiqing. 

 2. Sahnani toza tuting va axlat tashlamang. 

 3.  Sahna  shaxsiy  ishlarni  bajarish  uchun  emas  (tushlik,  uxlash,  ko'ngil 

ochish, mavzudan tashqari suhbatlar va boshqalar) ijodiy ish uchun maydonchadir. 

 4. Sahnada xavfsizlik choralariga rioya qiling. 

 5.  Agar  bu  rejissyorning  topshirig'i  bilan  oqlanmasa,  tomoshabinga 

orqangiz bilan turmang. 

 6.  Pardalar  ortida  hayot  yo'q.    Sahna  ortida  sizning  mavjudligingiz  haqida 

hech  qanday  alomat  bo'lmasligi  kerak  (sahna  kiyimiga  tegmang,  parda  ortidan 

qaramang). 

 7. Sahnada doimo ijodiy yo'lda bo'ling.  (bo'linma) 

 8.  Siz  sahnada  bo'lganingizda,  qanday  taklif  qilingan  sharoitlarda 

bo'lganingizni eslang. 

 9. To'rtinchi devor qonuni (yoki u shunday, yoki u emas). 

 10 Sahna nutqi.  Sahnada odam kundalik nutqni va so'zlarni parazit sifatida 

ifoda eta olmaydi, agar bu rejissyorning vazifasi bilan oqlanmasa. 

 11.  Sahna  plastikasi.    O'zingizning  jismoniy  holatingizni  sahnada 

boshqaring; rejissyor so'ragan hatti harakatdan foydalaning. 

 12. Diqqat.  Xotira.  Xayol.  Fantaziya.  Improvizatsiya aktyorning ajralmas 

qismidir, sahnada. 

---

 13. Sahnada ishlashdan oldin nutq va jismoniy isinish. 

 14.  Sahna  direktori  -  rejissyor.  Rejissyor  so'nggi  so'zni  aytadi.  Rejissyor 

ning qarori bahsli emas.  

Sahna  qonuniyatlariga  asoslanib  mizanssenalarni  qurish  jarayonida 

«masshtabliylikni va «monumentallilikni» seza olishi lozim. Ommaviy sahnalarda 

teatrdan  farqli,  mizanssenalar  masshtabli  bo‘lishi  va  qatnashchilarning    sinxron  

harakat    qilishi    talab  qilinadi.    Agar  masshtabli  katta  mizanssenalar  qurilmasa, 

katta  maydonda  hech  qanday  effekt  ko‘rinmay,  maqsadga  erishib  bo‘lmaydi. 

Mizanssena haqida gapirishdan oldin, shuni eslatib o‘tishimiz lozimki, inson ko‘zi 

bilan  tashqaridan  berilayotgan  axborotni  3-4  foizinigina  qabul  qiladi.  Teatrda 

tomoshabinni  tomoshabin deb  ataymiz. Tomoshabin  eshituvchi  emas, chunki ular 

birinchi  navbatda  spektaklni  tomosha  qilib,  so‘z,  tovush,  musiqani  aktyorning 

rolidagi plastik ta’sirchan harakati orqali qabul qiladilar. Mizanssena spektaklning 

boshqa ta’sirchan vositalari orasida yetakchi o‘rinni egalladi.  

Ko‘pincha  mezanssena  haqida  gapirganda  ,  bu  “spektaklning  alohida 

momentlarida,  aktyorlarning  sahnada  joylashishi”  deyiladi.  Agar  «alohida 

momentlarda»  degan  iboraga  qaramasak,  hammasi  to‘g‘riga  o‘xshamaydi. 

Ko‘pgina  rejissyorlarning  kitoblari  tufayli,  biz  mizanssenani  obrazli  ta’sirchanlik 

deb  hisoblaymiz.  Lug‘atni  o‘qiganimizda  aynan  «ta’sirchanlik»  degan  so‘z 

yetishmaydi.  Lug‘atdagi  «joylashish»,  so‘zi  «joyiga  olib  bormoq»  (razvodit) 

so‘ziga  yaqindir.  Avvallari  teatrlarda  aktyorlarga  rol  bo‘lib  berilgach,  matn 

o‘rganilgach, rejissyor aktyorlarni joy-joyida olib borib qo‘ygan (razvedka qilgan). 

Aktyorlarni sahnada joylashtirish yoki ular bilan harakatning ta’sirchan usullarini, 

voqealarning  plastik  obrazliligini  topish-mizanssenani  tushunishni  turli  talqin 

etishning asosidir.  

«Mizanssena  ishtirokchilar  o‘rtasidagi  aloqani,  ularning  xatti-harakati  va 

kurashi, harakatning dinamik rivojini aks ettiradi. Mizanssena voqelarning plastik 

aks ettirilishi bo‘lib, uning boshi, rivoji va oxiri butunlayin voqelar rivojiga bog‘liq 

bo‘ladi. U voqeadagi kabi, boshlanish, o‘sish va yakunga egadir. Bitta mizanssena 

ikkinchisiga  bir  voqeaning  ikkinchisiga  o‘tishi  bilan  birgalikda  baravar  ko‘chadi. 

---

Bundan kelib chiqadiki, spektakldagi mizanssena-alohida bo‘lmay, balki voqealar 

qatorini plastik ifodalovchi, bir-biri bilan uzviy bog‘langan dinamik zanjirdir».  

Qisqa  qilib  aytganimizda,  mizanssenani  ilmiy  asosda  ta’riflasak,  bu