Seriyasından 1 A. Qəhrəmanov, S. Sadıqova, D. Hacıyeva, İ. Cəfərova
Yüklə 3,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Proqramçının kitabxanası” seriyasından
A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova SCRATCHjr Proqramlaşdırma dili Bakı – 2016 A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova. ScratchJr proqramlaşdırma dili.
AZƏRBAYCAN RESPUBLİКASI TƏHSİL NAZİRLİYİ Bu kitabın PDF-formatda elektron versiyası Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə qrant müsabiqəsi çərçivəsində həyata keçirilən layihə çərçivəsində hazırlanmışdır. Təhsil Nazirliyi nəşrin məzmununa görə məsuliyyət daşımır. “Proqramçının kitabxanası” seriyasından
(Massaçuset Texnologiyalar İnstitutunun Media Laboratoriyasının Ömür boyu Uşaq Bağçası) qrupunun layihəsidir. SCRATCHjr proqramı iPad və Android əməliyyat sistemli tabletləri üçün nəzərdə tutulub.
qurduğu layihə-hekayələri reallaşdırmağa yardımçı olacaq. Kifayətdir ki, onlar buna inansınlar. Onda bunu edə biləcəklər.
valideynləri, babaları, nənələri, böyük qardaşı və ya bacısı, bağça və ya sinif müəllimi kömək edə bilər. Bu kitab vasitəsilə uşaqlar SCRATCHjr proqramı ilə işləməyin əsaslarını öyrənəcək, sevib seçdiyin personajları bəyəndiyi məkanda (fonda) hərəkət etdirə, danışdıra, lazım olmayan obyektləri silə və ya əksinə təsadüfən sildiyin obyekti həmin andaca geri qaytara biləcəklər. İstəsələr yaratdıqları hekayəni internet vasitəsilə dostları ilə bölüşə bilərlər.
xatırladan bloklar formasında verilib. Onlara sadəcə olaraq öz hekayələrinə uyğun olaraq həmin blokları bir-birinə calaşdırıb proqram qurmaq qalır. SCRATCHjr proqramında hazırladığın bu proqramlar onların gələcəkdə peşəkar proqramçı kimi yetişməyində ilk real addımlardır. Kitab nəinki, 5-7 yaşlı uşaqlar üçün, həm də bağça və ibtidai sinif müəllimləri üçün də maraqlıdır.
A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova – SCRATCHjr proqramlaşdırma dili-58 səh. – Müəllim Nəşriyyatı – tiraj 300 – Bakı – 2016 © Müəllim Nəşriyyatı, 2016
A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova. ScratchJr proqramlaşdırma dili.
Əziz SCRATCHjr sevən oxucu! Sən SCRATCHjr dünyasına xoş gəlmisən! SCRATCHjr dünyası Sənin arzularını, təsəvvüründə qurduğun, ya da qurmaq istədiyin layihə-hekayələri reallaşdırmağa imkan verir. Bu dünya xəyalları həyata keçirməkdə Sənə yardımçı olacaq. Kifayətdir ki, Sən buna inanasan. Onda Sən bunu edə bilərsən. Bəlkə də Sən hələ heç oxumağı da bacarmırsan. Çünki Sənin yaşın 5-6 ola bilər. Narahat olma. Sənə valideynlərin, baban, nənən, böyük qardaşın və ya bacın, bağça və ya sinif müəllimin kömək edə bilər. Bu kitab vasitəsilə Sən SCRATCHjr proqramı ilə işləməyin əsaslarını öyrənəcək, sevib seçdiyin personajları bəyəndiyin məkanda (fonda) hərəkət etdirə, danışdıra, lazım olmayan obyektləri silə və ya əksinə təsadüfən sildiyin obyekti həmin andaca geri qaytara biləcəksən. İstəsən yaratdığın hekayəni internet vasitəsilə dostlarınla bölüşə bilərsən. SCRATCHjr proqramı Sənə sevdiyin oyunları xatırladacaq. Çünki burada əmrlər pazlları xatırladan bloklar formasında verilib. Sənə sadəcə olaraq öz hekayənə uyğun olaraq həmin blokları bir-birinə calaşdırıb proqram qurmaq qalır. SCRATCHjr proqramında hazırladığın bu proqramlar Sənin gələcəkdə peşəkar proqramçı kimi yetişməyində ilk real addımlardır. Əsas odur ki, xəyalına güc ver, fantaziyanı reallığa çevir. Çünki parlaq gələcək Sənindir. Sadəcə onu indidən qurmağa başla. Əziz balaca oxucumuz, əgər kitabda nəyisə başa düşməsən, onda valideynlərindən, babandan, nənəndən, böyük qardaşından və ya bacından, bağça və ya sinif müəllimindən xahiş elə aşağıdakı elektron poçt və ya telefon nömrəsi vasitəsilə bizimlə əlaqə saxlasınlar və Sənin suallarını bizə çatdırsınlar. e-mail: abdullaqehreman@gmail.com Telefon: (+99450) 3503920 Hörmətlə: Müəlliflər “Proqramçının kitabxanası” seriyasından
Mündəricat 1. SCRATCHjr nədir? Ön söz əvəzi ............................................................................................ 7 2. SCRATCHjr proqramının quraşdırılması və başladılması ...................................................... 8 3. SCRATCHjr proqramı ilə iş .................................................................................................... 8 3.1. Əsas ekran ilə iş ....................................................................................................................... 9 3.2. SCRATCHjr proqramının interfeysi ...................................................................................... 10 3.3. SCRATCHjr proqramının əmrləri ......................................................................................... 14 3.3.1.
Başlatmaq-Triqqer (Sarı rəngli) əmrləri (blokları) ......................................................... 14 3.3.2.
Hərəkət (Göy rəngli) əmrləri (blokları) .......................................................................... 15 3.3.3.
Görünüş (Bənövşəyi rəngli) əmrləri (blokları) ............................................................... 15 3.3.4.
Səslər (Yaşıl rəngli) əmrləri (blokları) ........................................................................... 15 3.3.5.
İdarəetmə (Narıncı rəngli) əmrləri (blokları) .................................................................. 16 3.3.6.
Bağlama-Son (Qırmızı rəngli) əmrləri (blokları) ........................................................... 16 3.4. Paint proqramı ilə iş ............................................................................................................... 17 4. SCRATCHjr proqramlaşdırma dilində proqram yazmaq ...................................................... 19 4.1. SCRATCHjr proqramlaşdırma dilində yeni layihənin yaradılması və onun adlandırılması . 20 4.2. SCRATCHjr proqramlaşdırma dilində hazırlanmış layihənin İnternetdə paylaşılması ........ 20 4.3. Layihəyə yeni obyektlərin (personajların) daxil edilməsi ..................................................... 21 4.4. Layihənin fonunun dəyişdirilməsi ......................................................................................... 22 4.5. İlk əmrlərimiz ......................................................................................................................... 24 4.6. Parametrli əmrlər (bloklar) .................................................................................................... 25 4.7. Avtomobil və təyyarə ............................................................................................................. 26 4.8. Ekranın ölçüsü ....................................................................................................................... 27 4.9. Əmrləri (Blokları) silmək, yerini dəyişmək və s. əməliyyatlar ............................................. 28 4.10. Yaşıl bayraq və digər idarəetmə əmrləri (blokları). Pişik və cücə ................................. 29 4.11. Sehrbaz məktəb səhnəsində ............................................................................................ 33 4.12. Əmrlər zəncirini bağlama. Son, yoxsa davam ................................................................ 35 4.13. Sürəti dəyişmək və digər idarəetmə əmrləri ................................................................... 36 A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova. ScratchJr proqramlaşdırma dili.
4.14. Görüntü effektləri və mətn ............................................................................................. 37 5. Hekayə-layihələr .................................................................................................................... 39 5.1. Səhrada dəvə .......................................................................................................................... 39 5.2. Sürət ....................................................................................................................................... 41 5.3. Pişik və top ............................................................................................................................ 49 5.4. Mənim hərfim ........................................................................................................................ 51 5.5. Mənim dostlarım. Səsli foto-albom ....................................................................................... 53 5.6. Fəsillər ................................................................................................................................... 55 6. Son söz. Tamam, yoxsa davam? ............................................................................................ 58 7. İstinadlar ................................................................................................................................ 59
“Proqramçının kitabxanası” seriyasından
1. SCRATCHjr nədir? Ön söz əvəzi cratch – Lifelong Kindergarten MIT (Massachusetts Institute of Technology) Media Lab (Massaçuset Texnologiyalar İnstitutunun Media Laboratoriyasının Ömür boyu Uşaq Bağçası) qrupunun layihəsidir.
Resnick) rəhbərliyi altında yuxarıda adı çəkilən qrup tərəfindən 2002-ci ildə yaradılmışdır. Daha sonra o təkmilləşdirilmişdir. Aşağıdakı cədvəldə Scratch proqramının müxtəlif versiyalarının istismara verilməsi tarixləri verilib. Versiya Dövr
QEYD Scratch 0 (0.1). Beta versiya 2002-2006 (Noyabr 2006) Erkən versiyalardır. İnterfeys və bloklar dəfələrlə dəyişilib. Müəllimlər üçün nəzərdə tutulub. Scratch 1.0 8 Yanvar 2007 1.X versiyalarının başlanğıcı qoyulub. İctimaiyyətə kütləvi
yayım üçün nəzərdə tutulub. Scratch 1.1 May 2007
Scratch 1.2 7 Dekabr 2007
Scratch 1.3 2 Sentyabr 2008 Scratch 1.4 19 İyul 2009 Bu
versiya proqramın populyarlığını artırıb. Scratch 2.0 9 May 2013 Bu versiya üzərində iş bir neçə il gedib. Scratch 3.0 Gələcəyin versiyasıdır Üzərində iş gedir. Ola bilsin ki, çox sayda əsaslı dəyişikliklər olsun.
2014
iPad və Android əməliyyat sistemli tabletləri üçün nəzərdə tutulub.
Bu kitabda proqramın SCRATCHjr versiyası ilə iş öz əksini tapıb. SCRATCHjr proqramı haqqında geniş məlumat almaq üçün proqramın rəsmi www.scratchjr.org
saytına müraciət etmək olar.
S A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova. ScratchJr proqramlaşdırma dili.
2. SCRATCHjr proqramının quraşdırılması və başladılması SCRATCHjr proqramı iPad və Android əməliyyat sistemli tabletləri üçün nəzərdə tutulub. iPad və Android əməliyyat sistemləri ilə işləyən smart telefonlarda bu proqram işləmir. Səbəb telefonların ekranlarının ölçüsünün tablet ölçülərinə uyğun olmamasıdır. SCRATCHjr proqramı offline rejimdə işləyir. Bunun üçün tabletdə Play Market proqramının köməyi ilə SCRATCHjr proqramını tabletə yükləyib onu quraşdırmaq lazımdır. Proqram quraşdırıldıqdan sonra tabletin iş masasında sağda gördüyünüz nişan əmələ gələcək. Bu nişanın üzərinə bir dəfə barmaqla sıxdıqda SCRATCHjr proqramını başladırıq. Proqram işə hazır olanda əvvəlcə aşağıdakı başlanğıc ekran görünür:
Siz artıq proqramla işləməyə hazırsınız.
Yuxarıda dediyimiz kimi proqram işə hazır olanda əvvəlcə başlanğıc ekran görünür. Başlanğıc ekranda yuxarı sağ küncdə düyməsi var. Bu düyməni sıxdıqda dil seçimi etmək olur (Hal-hazırda seçim ingilis və ispan dilləri arasında aparılır).
“Proqramçının kitabxanası” seriyasından
Başlanğıc ekranda aşağıda daha iki düymə də var, ev və sual işarəsi düymələri.
Sual işarəsi olan düymənin üzərinə sıxdıqda SCRATCHjr proqramı ilə işləməyi izah edən öyrədici video nümayiş etdirilir. Bu ekrandan çıxmaq üçün ekranda sağ yuxarı küncdə olan düyməsinə sıxmaq lazımdır. Bu halda SCRATCHjr proqramının əsas ekranına keçid alırıq. Başlanğıc ekranda ev şəkilli düyməni sıxdıqda isə yenə də birbaşa SCRATCHjr proqramının əsas ekranına keçirik. Aşağıdakı şəkildə Siz həmin ekranı görürsünüz.
Əsas ekranda solda yuxarıda gördüyünüz SCRATCHjr
yazılan düyməni sıxdıqda başlanğıc ekrana qayıdırıq. düyməsini sıxdıqda, yuxarıda dediyimiz kimi, dil seçimi etmək olur. Kitab şəkli olan düyməni sıxdıqda ekranda ingilis dilində proqramla işləmək barədə təlimat çıxır.
İlk dəfə açılanda əsas ekranda Mənim layihələrim (My projects) yazılan hissənin altında yalnız ağ fonda göy dairənin daxilində plyus işarəsi görünəcək. Bu düyməni sıxmaqla Siz özünüzün yeni layihəsini yarada bilərsiniz. Əgər Sizin artıq layihələriniz varsa, onda plyus işarəsindən sonra onların siyahısı veriləcək. Siz istədiyiniz layihənin üzərinə sıxmaqla həmin layihəni işləmək üçün proqrama yükləyə bilərsiniz.
A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova. ScratchJr proqramlaşdırma dili.
Yeni və ya mövcud layihə ilə iş rejimi seçdikdə SCRATCHjr proqramının işləmək üçün interfeysi açılır. 3.2. SCRATCHjr proqramının interfeysi SCRATCHjr proqramının işçi interfeysi aşağıdakı görünüşə malikdir:
1 - Yadda saxla (Save). Cari yazılmış proqramı yadda saxlayır. 2 -
Sizin layihədə nəzərdə tutulmuş bütün hadisələr burada baş verir. Seçdiyiniz personajı buradan silə, onun üzərinə sıxaraq hərəkətə gətirə bilərsiniz. 3
- Təqdimat rejimi. Bu hissədən səhnəni tam ekran rejiminə keçirmək olar. “Proqramçının kitabxanası” seriyasından
4 -
Səhnə
x və
y koordinatlarına görə miqyasları göstərən xətlərlə örtülür.
5
- Fonu dəyişmək. Səhnənin fonunu proqramın kitabxanasında olan fonlardan biri ilə dəyişmək olar. 6
- Mətn əlavə etmə. Səhnədə başlıq və ad yazmaq olar. 7 -
Səhnədəki bütün obyektlər (personajlar) ilkin vəziyyətə gətirilir. Proqramın işi zamanı olan bütün dəyişikliklər ləğv edilir. 8
- Yaşıl bayraq. “Yaşıl bayraq sıxılanda başla” əmri ilə başlayan bütün proqram skriptləri başladılır. 9
- Səhifələr. Sizin layihənizdə mövcud olan səhifələr arasında seçmə və ya plyus düyməsini sıxdıqda yeni səhifə əlavə etmək üçün nəzərdə tutulub. Hər səhifənin obyektləri (personajları) və fonu qurulduğu formada fərqli olaraq qalır. Səhifəni silmək üçün onun üzərində sıxıb onu saxlamaq lazımdır. Bir neçə saniyədən sonra səhifənin nişanının üzərində yuxarı sol küncdə düyməsi əmələ gələcək. Həmin düyməyə sıxmaqla səhifəni silmək olar.
Səhifənin mövqeyini dəyişmək üçün onu yeni mövqeyə dartıb buraxın. Onu da deyək ki, bir layihədə maksimum 4 səhifə yaratmaq olar. A.Qəhrəmanov, S.Sadıqova, D.Hacıyeva, İ.Cəfərova. ScratchJr proqramlaşdırma dili.
10 -
Layihənin başlığını dəyişin və onun nə zaman yaradıldığını görün. 11 -
Siz layihənizdəki obyektlər (personajlar) arasında seçim edə bilərsiniz, ya da plyus düyməsinin üzərinə sıxmaqla layihənizə yeni obyekt əlavə edə bilərsiniz. Obyektin (personajın) üzərində bir dəfə sıxdıqda həmin obyektə (personaja) aid bütün skriptlər görünəcək. Həm də ona yeni ad vermək, ya da adını dəyişmək olar. Fırçanın üzərinə sıxdıqda isə obyekti (personajı) redaktə etmək olar. Obyekti (personajı) silmək üçün onun üzərində sıxıb onu saxlamaq lazımdır. Bir neçə saniyədən sonra obyektin (personajın) nişanının üzərində yuxarı sol küncdə düyməsi
əmələ gələcək. Həmin düyməyə sıxmaqla obyekti (personajı) silmək olar.
Eyni əməliyyatı səhnə olan obyektin (personajın) üzərinə sıxıb saxlamaqla da etmək olar. Bunu Siz özünüz yoxlayın, çünki bacaracaqsınız. Obyekti (personajı) başqa səhifəyə köçürmək üçün obyekti tutub köçürmək istədiyimiz səhifənin nişanının üzərinə gətirmək lazımdır. 12 -
Buradan Siz proqramlaşdırma bloklarının kateqoriyalarını (qruplarını) seçə bilərsiniz: Başlatmaq (Triqqer) Blokları (Sarı rəngli), Hərəkət (Göy rəngli), Görünüş (Bənövşəyi rəngli), Səslər (Yaşıl rəngli), İdarəetmə (Naringi rəngli) və Son Bloklar (Qırmızı rəngli). 13 -
Yüklə 3,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|