Streptococcaceae fəsiləsi

Streptococcaceae fəsiləsi

Streptoeoccaceae fəsiləsinə aid olan yeddi cinsdən altısı . Streptococcus, Enterococcus, Aerococcus, Leuconostoc, Pediococcus və Lactococcus cinsləri insan patologiyasında iştiran edir. Streptoxokİar vo enterokokİar daha mühüm kİinİk əhəmiyyətə malİkdirlər.

Streptokokİar (Streptococcus cinsi)

Streptokokİar İIk dəfə insan toxumalarmda qızıl yel və yara infeksiyası zamanı T.Bilrot (1874), septisemiya və irinli yara zamanı isə L.Paster (1879) tərəfindən aşnar edilmişdir. Təmiz kultura halında F.Rozenbax tərəfındən(1884) əldə edilmişdir.

Streptokokİar Streptococcaceae fəsiləsinin Streptococcus cinsinə daxildirlər.

Ümumi xarskter isti kası. Sterptokokİar qram müsbət, hərəıcətsiz, spora əmlə gətirməyən zəncirvari kokİardır (fəsilənin və cinsin adı bunula .əlaqədardır). Onlar qan, zərdab və assit mayesi qatılmış qidalı mühitlərdə daha yaxşı inıcişaf edirlər. Çoxsaylı növlərə maliıc olan streptokokİar bir sıra xüsusiyyyətlərinə görə təsnif' edilir. Laıdn bu təsnifatlardan heç birini mÜkəmməl hesab etmək olmaz.Sterptokokİarın təsnifatı. Aşağıdaki təsnifat prinsiplərindən daha çox istifadə edilir.

Morfoloji tdsnifat streptokokİarın əmələ gətirdiyi zəncirbrin uzunluğuna əsaslanmışdır. Uzun və qısa zəncirlər əmələ gətirməsinə əsaslanan bu təsnifatı qənaətbəxş hesab etmək olmaz, belə kİ, qidalı mühitlərin xarakterindən asılı olaraq bu xüsusiyət doyişilir və maye qidalı mühitdə onlar daha uzun zəncirlər əmələ gətirirlər kultural xassələrə əsaslanan təstıifat. Streptokokİarın obliqat anaerob (Peptostreptococcus cinsi), aerob, yaxud faıcultativ-anaerob nümayəndələri vardır. Aerob və faıcultativ-anaerob streptokokİar qanlı aqarda innişaf xüsusiyyətlərinə görə aşağıdaki qruplara bölünür (şskİl 11.2):

• Alfa-hemolilİk streptokoklar qanlı aqarda hissəvi hemoliz əmələ gətirməkİə mühiti yaşıllaşdırırlar (hemoqlobininin methe-moqlobinə çevrilməsi).ə.çevrilməsi).

•Beta-hemolitİk streptokonlar eritrositleri tam hemoliz etdiyindən koloniyaların etrafında 2- 4 mm diametrli şeffaf zona əmələgəlir.

•qamma-hemolitik strep toıwklar çox zeif (gözle görünmeyen) hemoliz zonası emeləgətirdiyinden onları qeyri-hemolitİk streptokOJclar da adlandırırlar.

ŞƏkİI 11.3. StreptokOkİar (təmiz kulturadan hazırlanmış yaxmada qı anı üsulu ila boyama)

Antigen qııruluşuna əsaslanan tdsnifat. Amerİka baıcterioloqu R.Lensfildin təkİifı ilə (1933-cü il) aerob streptokoxlar hüceyre divarında olan polisaxarid tebietli C antigenine görə latın herfləri ilə işarelenmiş 20 seroqrupa - A, B, C, D, E, F, G, H, k, L. M. N, O, P, q, R, S, T, U, V bölünür. Bezi alfa- və qamma-hemolitİk streptoxokİar bu seroqrupların heç birinə daxil edilməmişbr. İnsan patologiyasında əsas rol oynayan hemolitİk streptOkOkİarın ƏkSəriyyəti A seroqrupuna daxildir. Bu seroqrupdan olan beta-hemolitİk streptOkOkİar S.pyogenes növünə aiddir.

Streptococcus pyogenes

qanlı aqarda hemolizin tipləri

Morfo-bioloji xüsusiyyətləri. Təqribən 1 mkm diametrli kÜrə, bəzən oval formalı bakteriyalardır. Təmiz kulturadan hazırlanmış yaxmalarda cüt-cüt, yaxud zəncir şəkİində yerleşirler. BƏIk qidalı mühitlərdə qısa, maye qidalı mühitlərdə ise uzun zəncirlər əmələ gətirirlər (ŞƏkİI 11.3), müxtəlif təsirlərdən uzanmış ve ya lanseteoxşar, kOkO basillere oxşar formada ola bilerler. S.pyogenes qram müsbetdir, hereketsizdir, spora emele getirmir, bezi ştammları hialuron turşusundan ibaret kapsula əmele getirir. Hüceyre divarının tərıcibinə proteinler (M-, T- ve R- antigenler), qrup spesifiıc ıcarbo- hidratlar və peptidoqliican daxildir. Sahib hüceyrelerə adheziya qabiliy-yətini təmin edən pililərə maliıcdiriər. Pililər hüceyrə divarından va kapsuladan keçməkiə səthə çıxır. Onların tərkibində M-antigen (fimbria] zülal) vardır və adhezin rolunu oynayan lipoteyxoal turşusu ilə əhatə olunmuşlar.

S.pyogenes aerob, yaxud fakultativ anaerobdur. kultivasiya üçün optimal temperatur 37°C, pH 7,6-7,8-dir. Stafilokoıclara nisbətən qidalı mühitbrə daha çox tələbıcardır. Adi qidalı mühitlərdə zəif, qari) zərdab, assit mayesi, karbohidrat qatılmış mürəkkəb qidalı mühitlərdə isə asanlıqla inkişaf edirlər. Bənc qidalı mühitlərdə diamctri lmm-dən kiçik, yastı, bulanıq, bozumtul koloniyalar əmələ gətirir. Bulyonda kiçik dənəvər çöküntü əmələ gətirirlər, bu zaman bulyon şəffaf qalır. Qanlı aqarda inkişaf edəncən koloniyanın ətrafında beta-hemoliz müşahidə edilir.

Fermentativ aktivliyi stafilokokiara nisbətən zəifdir. Brodil metabolizma malik olmaqla qlükozanı, laktozanı, saxarozanı, maltozanı, manniti turşu əmələ gətirməıclə parçalayırlar. Proteolitik xassələri zəifdir, südü çürüdür, jelatini parçalamırlar. Stafilokokiardan fərqli olaraq xatalaza sınağı mənfidir.

Antigen quruluşu. Sitoplazmasında P-substansiya adlandırılan nukieoproteid təbiətli tıöv antigetıi bütün streptOkokiarda eynidir. Hüceyrə divarında polisaxarid təbiətli qrup spesifhdiyinə malik antigenlər (C-substansiya) vardır. Bu antigenə görə S.pyogenes Lensfıld təsnifatında A seroqrupuna daxil edilmişdir.

Hüceyrə divarmın xarici qatmda tip spesifikiiyinə malik zülal təbiətli M-, T- və R-antigenlər yerləşmişdir. Bu antigenlərə görə streptokokiar seroqruplar daxilində ərəb rəqəmləri (1, 2, 3, ...) ilə işarə edilən serovarlara bölünürlər.

M-antigen S.pyogenes-in hüceyrə divarının səthində çıxıntılar (fımbribr) əməb gətirir, ona görə də bəzən fımbrial zülal da adlandırılır, tip spesifikiiyinə malik antigendir. Ona qarşı əmələ gələn anticisimlər streptokokiarla təkrar yoluxmaya qarşı uzunmüddətli davamlılığı təmin edir. Lakin, M-antigeninin müxtəlifliyi (təqribən 150 serotip) humoral müdafıə reaksiyalarınm effektliliyini əhəmiyyətli dərrcədə azaldır. M-antigen superantigen xassəsinə malix olub, orqanizmdə limfositlərin poIikional aktivləşməsini və zəif affınliyə malik anticisimlərin əməb gəlməsini induxsiya edir.

M-antigendən fərqli olaraq T-antigen (T-substansiya) virulentlikiə əlaqədar olmayıb, termolabildir. Bu substansiya M-antigeni parçalayan proteolitik fermentbrin təsiri ilə əldə edilınişdir. Ona qarşı əməb gələn anticisimbrb aqqlütinasiya reaxsiyasinda streptokokları bir çox serotiplərə bölmək mümkün olmuşdur. M- və T- antı^cnlərdənbaşqa, streptokokİarın hüceyrə divarının səthində R-antigen adlandırılan daha bir sathi zülal da aşkar edilmişdir.

Patogenlik amuləri. Patogenlik amillərinə hüccyrə kompo-nentləri, aqressivlik fermentləri va toıcsinlər aiddir.

Hüceyrə komponentləri. streptokoıdann ən səthi strukturlarından I olan fimbrilər lipoteyxoat turşusu ilə əhatə olunmuşlar. Lipoteyxoat turşusu streptokokİarın sahib hüceyrəyə birləşməsini təmin etməkİə adhezin rolunu oynayır.

M-protein (M-antigen) əsas patogenlik amillərindən olmaqla I streptokokİarın polimorfnüvəli leyıcositlərlə faqositozuna mane olur. Bu zülalldan məhrum streptokokİar virulentli olmur. M-protein və ola bilsin I kİ, hüceyrə divarının digər komponentbri revmatizmin patogenezində 1 mühüm rola malikdir. Belə kİ, streptokokİann təmizlənmiş hüccyrə I divarı komponentlərinə qarşı əmələ gələn anticisimlər insan ürəyinin I əzələ hüceyrələrinin (kardiomiositlərin) sarkolemması ilə çarpaz rcaxsiya I verir.

Mikrokapsula streptokokİarı faqositozdan qoruyur və sahib I hüceyrələrə adheziyanı asanlaşdırır. Tərkİbcə hialuron turşusundan I ibarət olduğu üçün mikroıcapsulanın immunogenlik xassəsi zəifdir.

Aqressiya fermenthri. s.pyogenes hialuronidaza, dezoksİri-bonukİeaza (DNTaza), nikotinadenindinukİeotidaza (NADaza), , streptokİnaza, C5a-peptidaza kİmi aqressiya fermentləri sintez edir.s.pyogenes antigen təbiətli ikİ tip hialuronidaza əmələ gətirir. streptokok infeksiyalarında I tip hialuronidazaya qarşı yüksək titrdə j anticisimlər əmələ gəlir. Hialuronidaza hialuron turşusunu parçalamaqla 1 streptokokİarın birləşdirici toxumalarda yayılmasını asanlaşdırır.

A qrupundan və bəzi başqa qruplardan olan streptokokİar dörd I] tip (A, B, C, D) DNTaza (streptodornaza) sin tez edirlər. streptokox j infeksiyalarında B tip strepodornazaya qarşı yüksƏk titrdə anticisimlər I aşkar olunur kİ, bundan da A qrup streptokok infeksiyalarının diaqnostikasında istifada olunur.

A qrupundan olan əksər streptokokİar və C, G qruplarından l| olan bir sıra streptoxokİar streptokİnaza (fıbrinolizin) sintez edirlər. Bu . i ferment plazminogeni plazminə çevirməkİə fibrin liflərinin lizisinə səbəb olur. orqanizmdə bu fermentə qarşı anticisimlər - antistreptokİnaza : əmələ gəlir. streptokokİardan alınan təmiz streptokİnaza-streptodornaza J qarışığından və digər fıbrinolitik fermentlərdən trombların, fibrinoz və I irinli ekssudatları əritmək məqsədilə dərman preparatı kimi istifadə M olunur. A qrup streptokûkİar kardiotoksik və leykotoksik təsirə malik I NA Daza və faqositlərin aktivliyini zəiflədən C5a-peptidaza sintez edirlər.

Sonuncu ferment güçlü xemoattraıctant olan C5a komponentini parçalayır və inaktivləşdirir. Toksinhri: Streptokûkiar iki tip hemolizin (streptolizin-0 və -S) və pirogen (eritrogen) tOkSinbr ifraz edirbr

Streptolizin-0 - molekul kütləsi 60 000 D olan zülaldır, immunogenliyə və eritrositləri hemoliz etmək xassələrinə malikdir. Oksigenin təsirindən inaxtivləşir, qanlı aqarın dərinliyində ə'mələ gəbn hemoliz streptolizin-0 ilə əlaqədardır. Orqanizmdə ona qarşı əmələ gələn antistreptolizin-0 (ASO) anticisimlərinin təyini streptokox infeksiyalarında diaqnostik əhəmiyyət kəsb edir. Qan zərdabında bu anticisimlərin titrinin 160-200 vahiddən artıq olması streptokOk infeksiyasını göstərir.

Streptolizin-S - oıcsigenə davamlıdır, antigenük xassəsinə malik deyil və qanlı aqarda səthi hemoliz əmələ gətirir. Hər iki streptolizin nəinki eritrositbri, həm də digər hücerələri, eləcə də faqositləri parçalayır.

Pirogen (eritrogen) toksinlər S.pyogenes-m bəzi ştammlan tərəfındən sintez edilir. A, B və C tip pirogen tokSinlər ayırd edilir. A tip pirogen toksin daha çox öyrənilmişdir, onun sintezi lizogeniya ita əlaqədardır. Hipotalamusa birbaşa təsir göstərdiyindən pirogen aktivliyə malikdirlər, eləcə də dəridə immun mexanizmlərlə şərtlənən səpgilər əməb gətirirbr. Pirogen tOkSinbr streptokOk tokSik şok sindromu və Skarlatinamn patogenezində iştiran edirlər. Superantigen xassəyə malik olduqlarmdan T-limfositbri polikional aıctivləşdirmək və bununla da sitokin sintezini indukSiya etməkiə şok və toxuma zədəbnmələri L törədiıiər