Toshkent tibbiyot akademiyasi yuqumli va bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi ko’kyo’tal

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI Yuqumli va bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi

KO’KYO’TAL

Ko’kyo’tal – yuqori nafas yo’llari katari, biroz intoksikatsiya hamda spazmatik yo’tal xuruji bilan namoyon bo’luvchi siklik o’tkir infeksion kasallikdir.

Ko’kyo’tal – yuqori nafas yo’llari katari, biroz intoksikatsiya hamda spazmatik yo’tal xuruji bilan namoyon bo’luvchi siklik o’tkir infeksion kasallikdir.

ETIOLOGIYASI

• Kasallikning qo’zg’atuvchisi Brucellaceae oilasi, Bordetella sinfiga mansub bo’lgan Bordetella pertussis – spora hosil qilmaydigan, kapsulali, grammanfiy bo’yaluvchi ovoid shakldagi mayda tayoqchadir.

Antigenlik xususiyati

• Antigenlik xususiyati murakkab; 12 xil antigen tutadi. Ko’p o’rganilganlari:

• agglyutinogen

• toksin

• gemagglyutininlar

EPIDEMIOLOGIYASI

• Kasallik manbai bemor odam (kasallikning 1-kunidan to 3-4-haftasigacha), spazmatik yo’tal davrida atrofga ko’p miqdorda qo’zg’atuvchi ajratadi. Yuqish yo’li – havo-tomchi.

• Kontagiozlik indeksi – 0,7-0,75. 1 yoshgacha 10%ni tashkil etadi, 1-5 yoshda 80-85%ni tashkil etadi.

• Mavsumiyligi – bizning regionda bahor-yoz oylari.

O’zbekiston Respublikasi bo’yicha ko’kyo’tal kasalligining ko’rsatkichlari

PATOGENEZI

Akademik Musaboev I.K. bo’yicha:

• I faza – qo’zg’atuvchining nafas yo’llariga kirishi va adaptatsiyasi.

• II faza – MNSda patologik dominant o’choqning paydo bo’lishi.

• III faza – organ va sistemalarda, ayniqsa nafas va nerv sistemalarida ikkilamchi o’zgarishlar paydo bo’lishi.

• IV faza – immunitetning paydo bo’lishi, zararlangan a’zolarning tiklanishi, infeksion jarayonning tugashi.

PATOLOGIK ANATOMIYASI

• Kasallikning kataral va spazmatik davrida nafas yo’llari katari.

• Og’ir hollarda nekrotik o’zgarishlar.

• Bronxiola shilliq pardasining nursimon bo’lishi, mushaklari spastik holatda.

• O’pkada limfo- va gemostaz.

• O’pka emfizemasi.

• Alveolalar yorilishi, interstitsial emfizemalar.

• Kichik qon aylanish doirasiada dimlanish.

• Yurak o’ng qorinchasining kengayishi, mushaklarining qalinlashishi.

• Miya kapillyarlari kengayishi, miya shishi.

• Kon’yunktiva va skleraga qon quyilishi.

• Til osti yaralari.

KLINIKASI

4 ta davrga bo’lib o’rganiladi:

• Yashirin davri, 2-3 kundan 14-15 kungacha.

• Boshlang’ich-kataral davri – 1,5-2 hafta.

• Spazmatik yutal davri – 3-4 hafta.

• Tuzalish davri – 2-4 hafta.

KO’KYO’TALNING KLINIK TASNIFI (A.D.Shvalko bo’yicha)

I. Tipik shakli:

1. engil

2. o’rta og’ir

3. og’ir

II. Atipik shakli:

1. juda sust (bilinar-bilinmas)

2. subklinik

3. ko’kyo’tal chaqaloqlarda

III. Ko’kyo’tal emlanganlarda.

Kataral davriga xos bo’lgan belgilar

• Yo’tal oddiy, kam, quruq, tumov.

• Tana harorati subfebril yoki me’yorda.

• Umumiy ahvolida o’zgarish kam, ishtahasi yaxshi.

• Umumiy qon analizida biroz leykotsitoz, EChT me’yorida.

• O’pkada quruq tarqoq xirillash.

Spazmatik yo’tal davriga xos belgilar

• Xurujli yo’tal.

• Kattaroq bolalarda avval qisqa muddatli “aura” kuzatiladi.

• Repriz.

Spazmatik xurujli yo’tal vaqtidagi bolaning ko’rinishi

• Yuzi kerkkan, qizargan, gohida ko’kargan

• Bo’yin va bosh venalari bo’rtgan

• Ko’zi qizargan, katta ochilgan, qorachiq kengaygan

• Tili oxirigacha chiqqan, uchi yuqoriga ko’tarilgan

• Qusish, beixtiyor ich ketishi, siyib qo’yish

Til ostida yaracha

Til ostida yaracha

Spazmatik yo’tal davrining xurujsiz vaqtidagi bolaning ko’rinishi

• Yuzi kerkkan, ko’kimtir-oqish tusda

• Qovoq shishgan

• Sklerada qon quyilish

• Xurujdan so’ng bola biroz holsiz, so’ng yana o’ynab ketadi

Ko’z sklerasiga qon quyilishi

Ko’z sklerasiga qon quyilishi

Ko’z sklerasiga qon quyilishi

Periferik qonda bo’ladigan o’zgarishlar

• Kataral davrida:

• biroz leykotsitoz

• leykoformula o’zgarishsiz

• EChT me’yorida

• Spazmatik yo’tal davrida:

• 70-90% hollarda leykotsitoz, giperleykotsitoz

• yaqqol limfotsitoz (70-80%)

• EChT o’zgarishsiz

Engil shakliga xos belgilar

• Intoksikatsiya yo’q, t – me’yorda

• Uyqu va ishtaha o’zgarishsiz

• Spazmatik yo’tal xos, lekin kam va qisqa (10-15 marta/sut.)

• Qusish yo’q, kislorod etishmovchiligi yo’q

O’rta og’ir shakliga xos belgilar

• Intoksikatsiya yaqqol, bola darmonsiz, ta’sirchan, qaysar

• Uyqu va ishtaha buzilgan

• Tana harorati subfebril yoki me’yorda

• Yuzi oqish, shishgan, xurujda yuzi ko’kimtir

• Xuruj uzoq, tez-tez, ko’proq qusish bilan (20-30 marta/sut.)

• O’pkada timpanit, quruq va nam xirillash

Og’ir shakliga xos belgilar

• Intoksikatsiya kuchli, bola lanj, darmonsiz, adinamik.

• Uyqu va ishtaha buzilgan, bemor ozgan.

• Tana harorati 38⁰S va undan yuqori.

• Yuzi oqish, shishgan, qovoq kerkkan, shilliq pardalari ko’kimtir.

• Gohida aura, qo’rquv, bezovtalik, o’yinlarni tashlaydi.

• Xuruj ko’p (40-50 marta/sut.), og’ir, uzoq, 10-15 ta repriz bilan.

• Xuruj vaqtida sianoz, akrotsianoz.

• Yopishqoq balg’am, qusish, qon quyilishlar.

• Nafas to’xtash, hush yo’qotish, mushaklar tortishishi.

• O’pkada korobka tovushi, ko’p quruq va nam xirillash.

Atipik shaklining bilinar-bilinmas ko’rinishiga xos belgilar

• Intoksikatsiya yo’q, tana harorati – me’yorda.

• Xurujli yo’tal yo’q.

• Oddiy yo’tal 4-6 hafta davomida.

• Ko’pincha emlanganlarda kuzatiladi.

Atipik shaklining subklinik ko’rinishiga xos belgilar

• Klinik belgilari yo’q.

• Muloqotda bo’lganlar laborator tekshirib aniqlanadi (bakteriologik, gematologik, immunologik).

• Asosan emlanganlarda uchraydi.

Ko’kyo’tal chaqaloqlarda

• Og’ir kechadi.

• Yashirin davri 3-5 kun.

• Kataral davri 2-6 kun, yuqori harorat, tumov, yo’tal.

• Xuruj reprizsiz, 2-3 minut davom etadi.

• Xurujli yo’tal o’rniga aksa urish.

• Yuzida ko’karish, shish, gemorragiyalar.

• Ko’proq pnevmoniya asoratini beradi.

ASORATLARI

• Asfiksiya; o’pka, to’sh orqasi, teri osti emfizemalari; atelektaz.

• Pnevmoniya, emfizema.

• Ensefalitlar.

O’pka to’qimasidagi atelektaz o’choqlari

Chap o’pka pastki bo’lak atelektazi

TASHXISOTI

• Kliniko-epidemiologik.

• Bakteriologik.

• Serologik.

• Allergologik.

QIYOSIY TASHXISOTI

• Gripp.

• Qizamiq.

• Bronxadenit.

• Bronxial astma.

• Yot tanacha.

• Parako’kyo’tal.

DAVOLASH

• Kasalxonaga yotqizish kasalliknimg og’irligiga bog’liq, qat’iy yotoq tartibi shart emas.

• Etiotrop davo.

• Patogenetik davo.

• Desensibillovchi davo.

• Organizmning kurashish qobiliyatini oshirish.

PROFILAKTIKASI

• Vaksinatsiya – AKDS.

• Bemorni izolyatsiya qilinadi, 40 kunga.

• Bemor bilan muloqotda bo’lgan 10 yoshgacha bolalar 14 kun izolyatsiya qilinadilar.

• Immunoglobulin.