Tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash choralari
Yüklə 181,17 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- talaba. 1-2-3 Namangan muhandislik-qurilish instituti, Namangan, Uzbekistan https://doi.org/10.5281/zenodo.7127532
|
25 «Zamonaviy dunyoda amaliy fanlar: muammolar va yechimlar» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya TUPROQ EROZIYASI VA UNGA QARSHI KURASH CHORALARI Anvarjon Dadaho‘jayev 1 dots Akobir Ergashev 2 talaba. Azizbek Yo‘lchiboyev 3 talaba. 1-2-3 Namangan muhandislik-qurilish instituti, Namangan, Uzbekistan https://doi.org/10.5281/zenodo.7127532 Kalit so‘zlar: Tuproq eroziyasi; yemirilish jarayoni; yuvilish; geologik eroziya; tuproqshunoslik; irrigatsion eroziya; mikrobiologik xossalar. Annotatsiya: Tuproqning suv va shamol ta’sirida yemirilish jarayoni. Tuproqning suv ta’sirida yemirilishiga suv eroziyasi, shamol natijasida yemirilib, uchirilib ketilishiga esa shamol eroziyasi yoki deflyatsiya deyiladi. Suv eroziyasi ham ikkiga: yoppasiga yuvilish yoki yuza eroziya va uzunasiga ro‘y beradigan yoki jarlik eroziyasiga bo‘linadi. Shuningdek, oqar suvlarning ta’siriga qarab suv eroziyasi yuza oqar suvlar (qor va yomg’ir suvlari) ta’sirida ro‘y beradigan eroziya va sug’orish suvlari natijasida yuzaga keladigan irrigatsion eroziyaga ajratiladi [1]. Yoppasiga yuvilish (yuza eroziya) ko‘proq tarqalgan bo‘lib [2]. Tuproqning yuqori gorizontlari yonbag’irlar bo‘ylab oqadigan suvlar ta’sirida yuvilib yuzaga keladi [3-4]. Oqar suvlar ta’sirida tuproq qalinligi kamayadi, tuproqning unumdor qismidagi turli o‘lchamdagi zarrachalar bilan birga oziq moddalar ham yuvilib, nishabligi kam va tekis maydonlarga olib borib yotqiziladi. Yuvilgan joylarda ekinlar hosili keskin kamayadi, yuvilib keltirilgan yotqiziqli erlarda esa o‘simlik g’ovlab o‘sadi va hosil pishib etilmaydi hamda hosil nisbatan ozroq bo‘ladi. Uzunasiga bo‘ladigan yoki jarlanish eroziyasi – yonbag’irlardan kelayotgan kuchli suv oqimlari ta’sirida tuproqning chuqurlatib, o‘yilib yuvilishi hisoblanadi. Bu jarayon bir necha bosqichda kechadi: dastlab uncha katta bo‘lmagan (20-25 sm) chuqurchalar hosil bo‘ladi va u kengayib, 0,3-0,5 dan 1- 1,5 m ga qadar bo‘lgan chuqurchalar yuzaga keladi. Geologik eroziya-o‘simliklar bilan qoplangan tuproq yuzasidan zarrachalarning asta-sekin yuvilish jarayoni bo‘lib, bunda tuproq paydo bo‘lishi davomida yuvilgan tuproq qatlamlari qayta tiklanadi. Tezlashgan eroziya – insonlarning aktiv faoliyati bilan bog’liq bo‘lib, tuproq yuzasidagi o‘simliklar yo‘qotilib yuborilganda va yerdan notug’ri 26 Yüklə 181,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|