Virtuoz Cərrah, Görkəmli Dövlət Və Elm Xadimi

MUSTAFA BƏY TOPÇUBAŞOV – 120 

190 

Akademik M.Topçubaşov 5 cildlik «Xüsusi 

cərrahlıq» kitabının, 8 monoqrafiyanın, 300-dən 

çox çap olunmuş elmi işin və elmi-kütləvi məqa-

lənin müəllifi olub. Onun rəhbərliyi və  məsləhət-

çiliyi altında 42 (12 doktorluq və 30 namizədlik) 

dissertasiya müdafiə edilməsi, alimin milli tibb 

kadrları hazırlığı istiqamətində yerinə yetirdiyi 

titanik işlərin parlaq təcəssümünü göstərir.  

O, gərgin elmi və təcrübi fəaliyyəti ilə yanaşı, 

geniş miqyaslı elmi-pedaqoji fəaliyyətlə  məşğul 

olub və yüksəkixtisaslı çoxminli həkim kadrlarının 

hazırlanmasında böyük xidmətlər göstərib. Onun 

layihəsi üzrə kafedrada operasiyon - auditoriya 

təşkil edilib ki, bu da tələbələrə cərrahi müdaxilənin 

bütün detallarını izləməyə imkan verib.  

Mustafa bəy urologiyada, travmatologiyada, 

neyrocərrahlıqda, abdominal və torakal cərrahlıqda 

yüksək səviyyəli operasiyaların müəllifi kimi keç-

miş Sovetlər İttifaqı, eləcə də xarici ölkə cərrahları 

arasında layiqli şöhrət qazanıb. Onun, xüsusilə, 

Bolqarıstan alimləri ilə yaratdığı sıx əməkdaşlıq hər 

iki tərəfdən məmnunluq hissi ilə qarşılanıb. Bunun 

müqabilində Azərbaycan aliminin 1952-ci ildə 

Bolqarıstan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü 

seçilməsi bu dostluğun, bu əməkdaşlığın, bu müna-

sibətin zirvə nöqtəsinə çevrilib. Alimin Bolqarıs-

tanda apardığı  təmənnasız mürəkkəb cərrahi  əmə-

liyyatlar ona bolqar xalqının hüsn-rəğbətini, səmimi 

məhəbbətini qazandırmışdır. 

Cərrahların Lissabonda keçirilən XI Beynəl-

xalq Konqresində akademik M.Topçubaşov 20 

nəfər Sovet tibb alimi ilə birlikdə Beynəlxalq Cər-

rahlar Assosiasiyasının üzvü seçilmişdir ki, bu da 

görkəmli alimin simasında dünya miqyasında Azər-

baycan cərrahlıq elminə verilən ən yüksək dəyər, ən 

yüksək qiymətdir. 

Görkəmli alim dünya miqyasında həm də gör-

kəmli dövlət xadimi və  ictimai xadim kimi tanınıb. 

Azərbaycan EA-nın və SSRİ TEA-nın həqiqi, Bol-

qarıstan EA-nın müxbir üzvü olan akademik M.Top-

çubaşov 30 ilə yaxın bir müddətdə Azərbaycan SSR 

EA-nın vitse-prezidenti, Azərbaycan SSR Ali Sove-

tinin sədri olub, I-X çağırışlarda Respublika Ali 

Sovetinə, həmçinin SSRİ Ali Sovetinə deputat seçil-

ib, Azərbaycan Respublikası Sülhü Müdafiə Komi-

təsinin sədri, Ümumittifaq Sülhü Müdafiə Komi-

təsinin üzvü, Sovet İttifaqının  Asiya və Afrika Ölkə-

ləri Xalqları ilə  Həmrəylik Komitəsinin üzvü, «Bö-

yük Tibb Ensiklopediyası»nın redaktorlarından biri 

və Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası (ASE) Baş 

redaksiya heyətinin üzvü olub. Sülh işi uğrunda 

xidmətlərinə görə M.Topçubaşov Ümumdünya Sülh 

Şurasının gümüş medalı  və Sovet Sülhü Müdafiə 

Komitəsinin fəxri fərmanları ilə  təltif olunub. Gör-

kəmli alim Vətən qarşısındakı xidmətlərinə görə 4 

dəfə «Lenin» ordeninə, «Qırmızı  Əmək Bayrağı», 

«Qızıl Ulduz», «Şərəf Nişanı» ordenlərinə, Bolqa-

rıstanın III dərəcəli “Kirill və Mefodi” ordeninə, 

«Sosialist  Əməyi Qəhrəmanı» Fəxri adına, SSRİ 

Dövlət  (Stalin) Mükafatı Laureatına, «Oraq və Çə-

kic» qızıl medalına, «Qafqazın müdafiəsinə görə», 

«Almaniya üzərində qələbə», “Fədakar Əməyə görə” 

medallarına, “SSRİ  Səhiyyə  Əlaçısı”, “SSRİ-nin 

Sanitar Müdafiəsi  Əlaçısı” döş nişanlarına, Fəxri 

Fərmanlara layiq görülüb. Bakı şəhərindəki küçələr-

dən və  Xəzərdə üzən gəmilərdən biri, Səhiyyə 

Nazirliyinin Elmi Cərrahiyyə  Mərkəzi akademik 

M.Topçubaşovun adını daşıyır. Elmi-Cərrahiyyə 

Mərkəzinin həyətində alimin büstü qoyulub, ATU-

dakı iş otağında  - “Xatirə Muzeyi” təşkil edilib. 

Görkəmli alim akademik M.Topçubaşov 1981-

ci il noyabrın 20-də əbədiyyətə qovuşub. 

M.Topçubaşov irsi, onun elmi əsərləri, kəşf və 

ixtiraları bütün dövrlərdə olduğu kimi, bu illərdə  də 

müasirliyini, gələcək nəsillərə nümunə olma göstə-

riciliyini, bəşəriyyətə, o cümlədən vətənə  və xalqa, 

tibb elminə  və  səhiyyəyə lazımlığını bütün dolğun-

luğu ilə mühafizə edərək saxlayıb. 1995-ci ildə 

M.Topçubaşovun ATİ-dəki iş otağında  alimin “Xa-

tirə Muzeyi”nin təşkili, 2010-cu ildə ATU-nun yaran-

masının 80-illik yubileyi ərəfəsində alimin yazdığı 5 

cildlik “Xüsusi cərrahlıq” kitabının nəfis tərtibatda 

yenidən nəşr edilməsi, eləcə də müxtəlif illərdə alimin 

yubileylərinə  həsr edilmiş elmi konfransların keçiril-

məsi, onun barəsində  mətbuatda ardıcıl yazılar dərc 

edilməsi, haqqında  kitablar yazılıb çap etdirilməsi bu 

yaxınlığın, bu qayğının, M.Topçubaşov  əbədiyaşarlı-

ğının bariz nümunələrindəndir. 

Mustafa bəyin  100-illik yubiley tədbirində dahi 

Heydər  Əliyev bu zərurət meyarlarını  təhlil edərək 

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 50 illik 

yubileyini də gözlərimiz önündə geniş panoramla 

canlandırdı  və bu möhtəşəm elm məbədinin fəaliy-

yətini yüksək qiymətləndirərək dedi: “Bu il biz