X III bob. Kurakli nasoslar nazariyasining asoslari 5-§. Markazdan qochma nasoslar

X III bob. KURAKLI NASOSLAR NAZARIYASINING ASOSLARI
2.5-§. Markazdan qochma nasoslar

Markazdan qoshma nasoslarda suyuqlikka energiyani nasos korpusida aylanuvchi ish gildiragi kuraklari yordamida beriladi. Bunda parraklar orasidagi suyuqlik zarrachasi markazdan qoshma kuch ta’sirida nasos kamerasiga intiladi. Bunday harakat natijasida ish g'ildiragi markazida bosim kamayib, ta’minlovchi idishdagi suyuqlik so‘rish trubasi orqali ko‘tariladi va ish gildiragi kuraklari orasidan chiqib ketgan suyuqlik o‘miga yangi suyuqlik keladi. Nasos kamerasiga markazdan qoshma kuch ta’sirida suyuqlikning kelishi natijasida bosim ortib, suyuqlik nasos kamerasidan haydash trubasiga ko‘tariladi. Markazdan qoshma nasoslaming ishlashi shu prinsipga asoslangan bo‘ladi.

Markazdan qoshma nasoslaming asosiy qismlari korpus, valga o‘matilgan aylanuvchi ish g‘ildiraklari boiib, valga bir yoki bir nesha ish g'ildiragi o‘matish mum­ kin. Birinshi holda nasos bir g‘ildirakli yoki bir bosqichli deyiladi. Ikkinchi holda esa u ko‘p bosqichli deyiladi. Bir bosqichli markazdan qoshma nasoslar kichik bosimli nasoslar gruppasiga taaluqli boiib, bosimni oshirish uchun valga bir necha ish gildiragi o‘matiladi. Bu holda bosim ish gildiraklari nechta boisa, taxminan shuncha ortadi. Odatda, markazdan qoshma nasoslaming bosqichlami soni o‘n ikkitadan oshmaydi.
Ish gildiragi suyuqlikning oqishi uchun kanallar hosil qiluvchi kuraklar o‘ma- tilgan disk va qopqoqdan iborat. Kuraklar, odatda turli (oldinga etilgan, orqaga egilgan va radial) shakllarda boiadi. Markazdan qoshma nasoslarda hosil boigan bosim ish gildiragining aylanish tezligiga bogiiq. Ish gildiragi bilan korpus orasida kattagina tirqish boiib, agar korpus suyuqlik bilan toidirilmasa, gildirak aylanishidan hosil boigan siyraklanish suyuqlikni ko‘tarishga etarli boimaydi. Shuning uchun markazdan qoshma nasoslami ishga tushirishdan oldin uning korpusi suyuqlik bilan toidiriladi. Nasosni toidirishda yoki qisqa vaqtga to‘xtaganida suyuqlik oqib ketmasligi uchun so‘rish trubasining suvga botirilgan qismida klapan o‘matilgan boiadi.
Markazdan qoshma nasoslaming boshqa turdagi nasoslardan asosiy ustunligi
ulaming ixchamligidir. Bu nasoslarda turli inersiya kuchlarini vujudga keltiradigan ilgarilama- qaytma harakatning yo‘qligi sababli ulaming poydevori ham ixcham boiadi.

Natijada nasos va unga tegishli asosning, xizmat va remont ishlarining qiymati kam boiadi.
Ikkinchidan, nasosning tez-tez buzilib turishga sabab boiadigan klapanlar va boshqa turli detallar boimaydi.
Uchinchidan, harakat bitta val orqali berilib, murakkab uzatuvchi mexanizmlar- ning hojati boimaydi.
Markazdan qoshma nasoslar bosim juda katta boimasa ham, sarf katta boiishi zarur boigan hollarda ishlatiladi.

2.6-§. Bir bosqichli markazdan qoshma nasosning sxemasi

2.1-rasmda markazdan qoshma nasosning sxemasi keltirilgan, boiib, u nasosning ishlash prinsipini shartli ravishda ko‘rsatadi.

Bunda so‘rish trubasi orqali ta’minlovchi idishdan ko‘tarilgan suyuqlik kame- raning o‘rta qismiga kiradi, so‘ngra val I orqali harakatga keltiriluvchi ish gildiragi 2 ning kuraklari 3 orasidan o‘tib, nasos kamerasi 4 ga tushadi. Bu yerda markazdan qoshma kuch ta’sirida hosil boigan bosim suyuqlikni haydash trubasiga siqib chiqaradi.
Suyuqlikning haydash trubasida ma’lum miqdordagi tezlik bilan ta’minlanishi uchun o‘tkazuvchi kamera, yo‘naltiruvchi apparat 5 va diffuzor 6 kabi bir qancha maxsus moslamaiardan foydalaniladi.
Nasosdagi so‘rilish qabul qiluvchi idishdagi suyuqlik sathiga ta’sir qiluvchi bosim
bilan so‘rish trubasidagi siyraklanish bosimi orasidagi farq hisobiga amalga oshadi. Bunda aytilgan bosimlar farqi so‘rilish balandligini, so‘rish trubasidagi qarshiliklar va



suyuqlikka tezlik berishga sarf bo‘ladi. Bu tezlik suyuqlikning kameraga va so‘ngra parraklar orasidagi kanalga kirishiga yordam beradi. Tabiiyki, bunda ta’minlovchi idish bilan surish trubasidagi bosimlar farqi so‘rilayotgan suyuqlik bug‘lari bosimidan kam bo‘lmasligi kerak. Haydash balandligi markazdan qoshma nasos engishi mumkin boMgan eng yuqori balandlik boMib, gMldirakning tashqi aylanmasidagi tezlik qancha katta boMsa, u ham shuncha katta boMadi. Aylanma tezlik esa nasos gMldiragi diametrining kattaligi va aylanish soniga bogMiq. Nasos korpusning tuzilish ham haydash balandligining yuqori boMishiga katta ta’sir qiladi. Shuning uchun nasosning korpusi so‘rilish yoMi, spiral yoM va yo‘naltiruvchi apparat bilan jihozlangan.