““ 2015 yil «Himoyaga ruxsat beraman» Kafedra mudiri
Ma`danlarni qazib olish va qayta ishlash natijasida vujudga kelgan ekologik
Yüklə 250,45 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ikkilamchi resurslar muammosi.
|
Ma`danlarni qazib olish va qayta ishlash natijasida vujudga kelgan ekologik
muammolar. YAngi qonunlarni topib, xomashyolar chiqarishni tezkorlik bilan bog’liq qator ekologik muammolar yuzaga keladi. eng muhim muammo ma`dan konlari olinayotgan xomashyolardan majmuali foydalanish, ya`ni barcha asosiy foydali elementlarni ajratib olish, aks holda ular nes-nobud bo`lishi mumkin. Konlarda 41
ma`dangacha bo`lgan qoplama jinslarni yig’ib, ma`lum joyda to`plashi (terikon) natijasida katta hudud (yaylov)larni ular band qilib yotadi. Ba`zan yig’ilgan tog’ jinslari tarkibida zaharli moddalarni mavjud bo`lishi ularni atrof muhitga yog’in-sochin, shamol ta`sirida yoyilishiga olib keladi. Rudani boyitilib, kerakli ele- mentlar olinadigan so`ng qolgan shlak, klinker va boshqa moddalar yig’ilib chiqindi omborxonalarga saqlash uchun topshiriladi. Ular ham katta maydon- larni band qiladi, zararli moddalarni mavjudligi tabiiy muhitni iflos- laydi. Kar’erlar, chiqindi omborxonalari va konlar bilan bog’liq bo`lgan boshqa joylarning tabiiy xususiyatlari degredatsiyalashuvi natijasida u ―buzilgan erlar‖ deb nomlanadi. O`zbekistonda 1990-yillarga qadar 16,3 ming ga buzilgan erlar bo`lgan, hozir esa ularning maydoni yanada ortib bormoqda. Konlar (ayniqsa, kar’erlar) ulkan chang makoni, zaharli moddalar manbai bo`lganligi uchun ularda ish tugagandan so`ng tez muddatlarda yopilib, oldini oluvchi tegishli tadbirlar amalga oshirilishi zarur, aks holda ularning zararli oqibatlari katta miqyosda ziyon etkazishi mumkin. Ikkilamchi resurslar muammosi. O`zbekistonda ishlab chiqarishning tez o`sishi va aholi sonini ortib borayotganligi ikkilamchi resurslar muam- mosini bogan sari jiddiylashtirmoqda, joylarda esa keskinlashtirmoqda. Bu toifadagi resurslarni kelib chiqishi jihatdan ikki katta guruhga ajra- tish maqsadga muvofiq: a) sanoat, transport, qurilish, qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishi va b) inson faoliyati. Birinchi guruhdagi ikkilamchi resurs- lar ekologik jihatdan ancha xavfli, bu borada suyuq, gaz va qattiq holdagi chiqindilar zaharli bo`lishidan tashqari, radioaktivlik xususiyatiga ega. Insonning yashash faoliyati bilan bog’liq chiqindilar bu darajada xavfli bo`lmasada tabiiy jihatdan, ya`ni turli kasalliklarni tarqalishi, yuqishi, genda asorat qoldirishi va boshqa xil murakkabliklar vujudga keltirishi bilan tavsiflanadi. Bizningcha, ikkilamchi resurslarni ekologik nuqtai nazaridan o`rganganda muammoning bu aspektiga urg’u berish maqsadga muvofiq. Respublikada har kuni har bir kishi boshiga o`rtacha 0,7-1,0 kg uy (maishiy) axlati chiqindisi to`planadi, uning tarkibi murakkab: qog’ozdan tortib to og’ir metalgacha bor. Har yili o`rtacha 30 mln m3 chiqindi yig’iladi, uni bir qismi yoqiladi, bir qismi ko`miladi, yana biroz qismi esa qayta ishlanadi. Mahalla, baland qavatli uylar, qo`rg’onlarda axlat 42
to`planadigan joylar turli kasalliklar makoniga aylanadi, ayniqsa yilning issiq fasllarida ularning atrof muhitga ta`siri kuchayadi. Binobarin vaziyat jiddiylashadi, ayniqsa ularni bir necha kun qolib ketishi, vaziyatni tang holga olib keladi. Muammoning ijtimoiy oqibati uni joylarda tez muddatlarda ijobiy hal qilishni taqozo etadi. Yüklə 250,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|