58
geotizim o`ziga hosligi, bir xilligi bilan qo`shni kompleksdan farq qiladi. Geotizimlarni
turli tumanligi ularni turli darajada barqarorligini
keltirib chiqaradi, o`z-o`zini tozalash
ham turlicha bo`ladi. SHuningdek, mavjud antropogen-texnogen nagruzkani ham hisobga
olish kerak, uning ijtimoiy-iqtisodiy funktsiyasining harakterini e`tiborga olish kerak.
Funktsiyasini murakkab bo`lishi, nagruzkani ham katta bo`lishiga olib keladi,
bu hol
o`z-o`zini tozalash va boshqarish qobilyatini buzishga ta`sir etadi, bu holda nohush
hodisalarni rivojlanishi kuchayadi, aholini sog’lig’iga putur etadi. Tog’ botiqlarida erdan
foydalanishda markaziy qismini sanoat korxonalariga ajratilgan holda, uning chekkalarini
aholi punkunlarini qurishiga loyihalansa maqsadga muvofiq bo`ladi, chunki bu joylarda
shamol harakati mavjud, markazda kamroq yuz beradi.
SHaharlarda geotizimni loyihalanganda shahar landshaft xususiyatidan kelib chiqqan
holda, qurilishi lozim bo`lgan ob`ektlarni joyning rel’ef, suv xususiyatlarini e`tiborga olib
loyihalansa maqsadga muvofiq bo`ladi, rel’ef jihatidan noqulay bo`lgan joylarni sport
areanalarini
qurishga ajratish, dam olish zonalarini loyihalash, yo`l qurilishini rel’efga
moslab loyihalash kanallar, daryo sohillarini rekreatsiya zonalariga berish ma`qul. Ko`p
vaqtli turar joylarini loyihalanganda
quyosh radiatsiyasi, shamol harakati, manzara
e`tiborda bo`lishi darkor.
2.5. Geoekologik yondashuv va geotizim turlari
Geoekologik yondashuv tizimli yondashuvning bir turi sifatida.
Tabiiy-texnik
geotizim (TTG) integral geotizimni varianti (turi) bo`lib, unda birinchi o`rinda tabiat bilan
texnika o`rtasida o`zaro ta`sir yuz beradi. TTG yoki getextizimlar-jihozlar
va mehnat
vositalarini kombinatsiyasidan iborat bo`lib, ular yagona texnologik tsikl bilan bog’liq va
ma`lum ijtimoiy-iqtisodiy funktsiyani bajaradi. Texnologiya, texnika va geotextizim
o`ziga xos mexanizim bo`lib, insonga bir tomondan tabiiy muhitga moslashishiga, boshqa
tomondan esa tabiatni o`zini talablarini qondirishga xizmat qiladi. Geotextizimda texnik
tuzilish to`g’ridan-to`g’ri asosiy element bo`lish bilan birga u yoki bu texnik vositalardan
foydalanish sharoitlari bilan ham aniqlanadi.
Geoekologik yondashuv har bir ob`ektni tabiiy-texnik geotizim sifatida loyihalaydi.
SHuni
tushinish kerakki, biz yangi ob`ektni yaratish bilan tabiatni o`zgartiramiz.
59
Loyihachi yangi texnalogik jarayonni yaratish bilan muhitni ham o`zgartiradi, yangi
muhitni yaratish deganda tizimni loyihalash, konstruktsiya yaratish, texnologiya vujudga
keltirish bilan ular tabiatdagi o`zaro aloqalarga mos tushishi kerak.
Dostları ilə paylaş: