ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁÒÎÐ

[ëàò.] Ùÿð ùàíñû áèð úèñèìäÿí

÷ûõàí ñÿñ âÿ éà ðàäèî äàëüàëàðûíûí êþìÿéè èëÿ

ùÿìèí úèñìèí éåðèíè ìöÿééÿíëÿøäèðÿí úèùàç.

ËÎÊ

ÁÓÒ

[èíý. ëîúê-îóò – öçöíÿ ãàïû áàü-

ëàìàã] Áóðæóàçèéàíûí ôÿùëÿ ñèíôèíÿ ãàðøû ìö-

áàðèçÿ öñóëëàðûíäàí áèðè îëàðàã, ìöÿññèñÿëÿðèí

áàüëàíìàñû âÿ ôÿùëÿëÿðèí êöòëÿâè ñóðÿòäÿ èø-

äÿí ÷ûõàðûëìàñû.

ËÎÊÀÓÒ×Ó

èñ. Ëîêàóò åëàí åäÿí, ëîêàóò-

äàí èñòèôàäÿ åäÿí êàïèòàëèñò.

ËÎÊÎÌÎÁÈ´Ë

[ôð.] Ìöõòÿëèô ìàøûíëàðû ùÿ-

ðÿêÿòÿ ýÿòèðÿí áóõàð ìöùÿððèêè; áó úöð ìö-

ùÿððèêè îëàí ìàøûí.

ËÎÊÎÌÎÒÈ´Â

[ôð.] Ðåëñ öçÿðèíäÿ èøëÿéÿí

âÿ âàãîíëàðû, ãàòàðëàðû ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðÿí ìàøûí

(ïàðîâîç, òåïëîâîç, åëåêòðîâîç âÿ ñ.). Ëî-

êîìîòèâ ñöðìÿê. Ëîêîìîòèâè òÿìèð åòìÿê. –

..Àñëàíûí ýóð ñÿñè îíóí ãóëàãëàðû óúóíäà ëî-

êîìîòèâ äöäöéö êèìè ÷ûíëàäû. À.Øàèã.

ËÎÃÀÐÈ´ÔÌ

[éóí. ëîýîñ – íèñáÿò âÿ

àðèòùìîñ – ñàé, ðÿãÿì] ðèéàç. Âåðèëÿí áèð

ÿäÿäè àëìàã ö÷öí êþêöí âóðóëàúàüû öñò äÿ-

ðÿúÿ. Ëîãàðèôì úÿäâÿëè. – ..Þçáàøûíà áóðà-

õûëìûø áèð óøàã, ùåñàáûí äþðä ÿìÿëèééàòûíû íÿ

ãÿäÿð éàõøû áèëñÿ äÿ, úÿáð ëîãàðèôìà ãàíóí-

ëàðûíû êÿøô åòìÿê äÿðÿúÿñèíÿ ùå÷ áèð çàìàí

ýÿëèá ÷ûõà áèëìÿç.. Ì.Èáðàùèìîâ.

Ëîãà-

ðèôì õÿòêåøè – ìöõòÿëèô ùåñàáëàìàëàð àïàð-

ìàã ö÷öí àëÿò; ùåñàá õÿòêåøè.

ËÎÃÀÐÈÔÌËßÌß

“Ëîãàðèôìëÿìÿê”äÿí

ô.èñ.

ËÎÃÀÐÈÔÌËßÌßÊ

ô. ðèéàç. Âåðèëÿí ÿäÿ-

äèí ëîãàðèôìèíè àëìàã.

ËÎÃÃÓËÄÀÌÀ

“Ëîããóëäàìàã”äàí ô.èñ.

ËÎÃÃÓËÄÀÌÀÃ

á à õ ëîããóëäàìàã.

ËÎÃÃÓËÒÓ

èñ.  1. Òþêöëÿí, àõàí, áÿðê

ãàéíàéàí ìàéåäÿí ùàñèë îëàí ñÿñ.

2. Á à õ ëþêêöëòö.

ËÎÌ

[ðóñ.]  á à õ ëèíý. Êèì èñÿ çÿíúèðëÿðè

ëîì èëÿ éåðÿ àòûð. Ì.Èáðàùèìîâ. Ãîúà äÿìèð

ëîìà ñþéêÿíäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.  Áèð àíäà ùÿðÿ

ÿëèíÿ êå÷ÿí êöëöíý, áåë âÿ ëîì èëÿ åâèí äèâà-

ðûíà ùöúóì ÷ÿêäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËÎÌÁÀ

èñ. Ãÿëèç ìàéå âÿ éà ñûéûã øåéèí

èðè âÿ äàèðÿâè ïàð÷àñû; èðè äàìúû, áþéöê äàìëà.

Ìöðÿêêÿá ëîìáàñû. – Ìîëëà óøàüû àðõàñû

ãàòäà óçàäûð éåðÿ, áèð ëîìáà òöïöðöð öçöíÿ.

“Ì.Í.ëÿòèô.” [Éåòÿð:] Úÿáè, âàëëàù, ñÿí àõûðû

ìÿíè î éåðÿ ýÿòèðÿúÿêñÿí, ñàããàëûíà ëîìáà èëÿ

òöïöðÿúÿéÿì. Í.Âÿçèðîâ.

ëîìáà-ëîìáà çÿðô Ëîìáàëàð øÿêëèíäÿ, èðè

äàìëàëàðëà. Ìöðÿêêÿá ëîìáà-ëîìáà äöøäö.

Ëîìáà-ëîìáà (è÷ÿðè) þòöðìÿê êîá. –

òåç-òåç âÿ àúýþçëöêëÿ, èðè òèêÿëÿðëÿ éåìÿê.

ËÎÌÁÀËÀÌÀ

“Ëîìáàëàìàã”äàí ô.èñ.

ËÎÌÁÀËÀÌÀÃ

ô. äàí. êîá. Ëîìáà èëÿ

éåìÿê. [Ìàùìóä:] Áèð òèêÿ íÿäèð, àé àõìàã?

Áöòþâöíö ýþòöðöá ëîìáàëàéà áèëìèðñÿí?

ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ËÎÌÁ

ÁÐÄ

èñ. [èòàë. úîüð. àääàí] Äàøûíàð

ÿìëàêû âÿ éà áàøãà áèð øåéè ýèðîâ êèìè ãÿáóë

åäèá, áîðú ïóë âåðÿí êðåäèò ìöÿññèñÿñè. Ëîì-

áàðäà øåé ãîéìàã. – [Äöððÿ] ..åâäÿí ÷ûõûá

øÿùÿð ëîìáàðäûíà éþíÿëäè. Ñ.Âÿëèéåâ.

ËÎÏÀ

1

èñ. 1. Îäóíó àëîâëàíäûðìàã âÿ éà

èøûã éàðàòìàã ö÷öí íåôò ùîïäóðóëóá éóìðó-

ëàäûëìûø ÿñêè, úûíäûð, ïèëèê, àëûøãàí. Ëîïà ãà-

éûðìàã.

2. Àç-÷îõ éóâàðëàã, éóìðó, äàèðÿâè (øÿ-

êèëäÿ) îëàí éóìøàã øåé. Ãàð ëîïàñû. Ïàìáûã

ëîïàñû. – [Áóäóð], éåíÿ ìÿêòÿáëÿðäÿí àçàä

îëóá óøàãëàð; Ãàðû ýþðÿúÿê ñåâèíÿðëÿð, ãàð

ëîïàñû îéíàðëàð. À.Ñÿùùÿò. Êÿùÿð éåðèíäÿí

äþðäíàëà ñû÷ðàéûá, äûðíàüûíûí àëòûíäàí ïàë÷ûã

ëîïàëàðû ñÿïÿëÿéÿ-ñÿïÿëÿéÿ úóìäó. Ì.Èáðà-

268

ËÎÜÌÀÍ

ËÎÏÀ

ùèìîâ. Àé äîüäó, ñàêèòëÿøÿí ùàâàäà îéíàøàí

ãàð ëîïàëàðû ýöìöøö ðÿíý àëäû. Á.Áàéðàìîâ.

3. Ãàëûí, éåêÿ (áûü ùàããûíäà). Ëîïà áûü. –

Ìöðøöäîüëó þçö áèëìÿäÿí ÿëèíè ëîïà áûüëàðûí-

äà ýÿçäèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. Î, ÷ÿï ýþçöíö ãûéûð,

ëîïà áûüëàðûíûí óúóíó àüçûíà ñàëûá ýÿìèðèð.

ß.Âÿëèéåâ.

4. Ãÿäèìäÿ ìÿøÿë êèìè éàíäûðûëàí óúó õö-

ñóñè îëàðàã äþéöëöá ëèôëÿíäèðèëìèø àüàú øèâè.

[Åâ ñàùèáè] áóðàäà úàâàí øèâ çèðèíú àüàúûí-

äàí ãûðûá ýÿòèðÿð, îúàãäà öòöá ÷ÿêèúëÿ äþéÿð,

þçö ö÷öí ëîïà äöçÿëäÿðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ëîïà-ëîïà çÿðô  Ëîïàëàð øÿêëèíäÿ; òîïà-

òîïà, ïàð÷à-ïàð÷à. ×þëäÿ ëîïà-ëîïà ãàð éà-

üûðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ãàð éàüûð ëîïà-ëîïà;

Ïÿíúÿðÿäÿí áàõûðàì. Ð.Ðçà. Ýþéäÿ ëîïà-

ëîïà àü áóëóä ïàð÷àëàðû öçöð. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËÎÏÀ

2

èñ. ìÿù. Ñàáóí áèøèðèëÿðêÿí ÷ûõàí

òóëëàíòû.

ËÎÏÀÁÛÜ(ËÛ)

ñèô.  Áûüû ëîïà, ãàëûí îëàí;

éåêÿáûü(ëû), éîüóíáûü(ëû). Ïÿíúÿðÿíèí è÷èíäÿ

ëîïàáûüëû, óçóí õÿíúÿðëè, éàí ãîéóëìóø éåêÿ

ïàïàãëû áèð êèøè îòóðóá, ÷óáóã ÷ÿêèðäè. ×ÿ-

ìÿíçÿìèíëè. // Èñ. ìÿíàñûíäà. [Àááàñÿëè:]

Øÿêèë ìÿíÿ éîõ, ñÿíèí êèìè ëîïàáûüà îõøàéûð.

ß.Àáàñîâ.

ËÎÏÀÝÞÄßÍ(ËÈ)

ñèô. äàí. Éóìðó, èðè ãàðíû

îëàí; éåêÿãàðûí. Ëîïàýþäÿí êèøè.

ËÎÏÀÝÞÄßÍËÈÊ

èñ. äàí. Ëîïàýþäÿí

àäàìûí õöñóñèééÿòè; éåêÿãàðûíëûã.

ËÎÏÀÐËÀÐ

úÿì Ñààìëàðûí êå÷ìèø àäû.

ËÎÏÓÃ

èñ. ßéëÿíúÿ ö÷öí êþïöðöëìöø îðä-

ëàðà éàâàøúà éóìðóãëà, éà áàðìàãëàðëà âóðà-

ðàã ñÿñ ÷ûõàðòìà. [Ñÿëèì áÿé Íÿúÿô áÿéÿ:]

Ùÿìèøÿ ãûø óçóíó áèêàð ãàëàíäà îüëóíëà ëî-

ïóãäàí ãóìàð îéíàéûðäûí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

[Ñÿðèééÿ:] Àíúàã øÿðòèìèç áóäóð êè, êèì áè-

ðèíúè ÷ûõñà, äàëäà ãàëàíëàðûí ùÿðÿñèíÿ îí áåø

ëîïóã âóðàúàã. È.ßôÿíäèéåâ.

ËÎÐ

èñ. Ïåíäèð òóòóëàí çàìàí îíóí ñóéóíó

ãàéíàäûá ñöçìÿêëÿ ùàçûðëàíàí àüàðòû.

ËÎÐÄ

[èíý. ëîðä] Èíýèëòÿðÿäÿ íÿñëÿí êå-

÷ÿí éöêñÿê çàäÿýàí òèòóëó âÿ áó òèòóëó äàøû-

éàí øÿõñ. 

Ëîðäëàð ïàëàòàñû – Èíýèëòÿðÿ

ïàðëàìåíòèíèí éóõàðû ïàëàòàñû. // Áÿçÿí éöê-

ñÿê âÿçèôÿëÿðëÿ áàüëû îëàí òèòóë (ìÿñ.: ëîðä-

êàíñëåð, ëîðä-ìåð).

ËÎÐÄËÓÃ

èñ. Ëîðä òèòóëó.

ËÎÐÍÅÒ

èñ. [ôð.] Äÿñòÿëè ãàòëàìà åéíÿê.

ËÎÐÒ

ñèô. Øèøìàí, ñàëëàããàðûí.

ËÎÐÒ×Ó

èñ. ìÿù. Àâàðà ýÿçèá áèð èøëÿ ìÿø-

üóë îëìàéàí àäàì. [ßùìÿä:] ..Íÿ ñþéëÿéèð-

ñÿí, áèð ëîðò÷óäóð êè, áÿðàáÿðè éîõäóð, èíäè

ýÿëÿð, ýþðÿðñÿí. Í.Âÿçèðîâ.

ËÎÐÒÝÞÄßÍ(ËÈ)

á à õ ëîðòãàðûí(ëû).

ËÎÐÒÃÀÐÛÍ(ËÛ)

ñèô. ìÿù. Ãàçàíäûüûíû

ãàðíûíà õÿðúëÿéÿí, ãàðíûíà ùÿääèíäÿí àðòûã

ãóëëóã åäÿí; éåéèìúèë, ãàðûíãóëó. Î, áèð ëîðò-

ãàðûíäûð êè, þçö êèìèñè éîõäóð. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ËÎÐÒËÓÃ

èñ.  Øèøìàíëûã, ãàðíû éåêÿëèê,

ãàðíû ñàëëàãëûã. ×îõ êþê, àüûðëàøìûø áóüàëàðäà

òÿíáÿëëèê âÿ ëîðòëóã áàø âåðèð. À.Àüàáÿéëè.

ËÎÐÓ

1

ñèô. ßí àäè, ÿí áÿñèò, ÿí ñàäÿ (äèë,

äàíûøûã, ñþç ùàããûíäà). Ëîðó ñþç. Ëîðó äèëäÿ

äàíûøìàã. – [Áÿáèð áÿé:] Ùöððèééÿòëèê äåäè-

éèí íÿäè? Þçöìöçöê, ëàï ëîðó äåéÿê: þçöìö-

çöê. Ìèð Úÿëàë.

ËÎÐÓ

2

èñ. äàí. Àòûí áåëèíÿ éÿùÿðèí âÿ éà

÷óëóí àëòûíà ãîéóëàí ãàëûí êå÷ÿ; òÿðëèê.

ËÎÐÓËÓÃ

èñ. Ñàäÿëèê, áÿñèòëèê (äèë, äàíû-

øûã, ñþç âÿ ñ. ùàããûíäà).

Ë

ÓÑÌÀÍ

[ùîëë. ëîîäñìàí]  äÿíèç. Éåðëè

öçöø øÿðàèòèíè, éåðëè ñó éîëëàðûíû éàõøû áèëÿí

âÿ ýÿìèëÿðè ùÿìèí éåðëÿðäÿí êå÷èðìÿéè éàõøû

áàúàðàí ýÿìè èø÷èñè. ×àé ëîñìàíû. Ëèìàí ëîñ-

ìàíû. – Ìÿñëÿùÿòäèð êè, áó øàèðëèéèíè òÿðê åäÿ-

ñÿí; Òàçÿ ìóçäóð îëàñàí êÿøòèéÿ, ëîñìàíà,

Éóñèô!  Ñ.ß.Øèðâàíè.  Äÿíèç äóðüóí, ùàâà ñàô

îëäóüó çàìàí ãîúà ëîñìàíëàð êå÷ÿðêÿí [ãà-

ëàíû] ýþðöð. À.Øàèã. Ñåâèíúëÿ èøÿ ýÿëèð ëîñìàí-

ëàð – Ñöâåéø ÿùëè. Î.Ñàðûâÿëëè.

ËÎÑÌÀÍËÛÃ

èñ. Ëîñìàíûí èøè, ïåøÿñè, âÿ-

çèôÿñè. Ýÿìèäÿ ëîñìàíëûã åòìÿê.

Ë

ÓÑÉÎÍ

èñ. [ôð.] Äÿðè ö÷öí ãèäàëû êîñìå-

òèê ìàéå.

ËÎØ

1

ñèô. âÿ çÿðô ìÿù. 1. Ñöñò, þëýöí. Ëîø

àò. – Áÿéëÿð þêöç êèìè éàòìûøäû ñÿðõîø; Ïàëòà-

ðèëÿ éåðÿ ñÿðèëìèøäè ëîø. Ì.Ìöøôèã.

2. Áîø, éåðèíäÿ âÿ ãàéäàñûíäà áàüëàíìà-

ìûø. Àòûí áåëè ëîø áàüëàíìûøäûð. Èïè ëîø ñà-

ðûìàã.

ËÎØ

2

èñ. çîîë. Ùèíäõîðóçó. Àâðîïà þëêÿ-

ëÿðèíäÿ ñàõëàíûëàí ëîøëàðûí ùàìûñû ýÿòèðèëìÿ

úèíñëÿðäÿí òþðÿìèøäèð.

ËÎÒ

Ó

[ôð.] Öñòöíäÿ íþìðÿëÿð (éà øÿêèë-

ëÿð) îëàí õöñóñè êàðòëàðäà îéíàíûëàí áèð îéóí

(áó îéóíóí õöñóñèééÿòè îíäàí èáàðÿòäèð êè,

ðÿãÿìëÿðèí, éà øÿêèëëÿðèí òàì ñûðàñûíû êèì òåç

þðòÿðñÿ, î, îéóíó óäóð). Ëîòî îéíàìàã. Ëî-

òîäà óäìàã. // Áó îéóíà ëàçûì îëàí õöñóñè

269

ËÎÏÀ

ËÎÒÎ

íþìðÿëÿíìèø êàðòëàð âÿ äàøëàð. Ìàüàçàäàí

ëîòî àëìàã. Ëîòî ãóòóñó.

ËÎÒÎÑ

èñ. [éóí.] Ýþçÿë èðè ýöëëÿðè îëàí ñó

áèòêèñè.

ËÎÒÓ

ñèô. âÿ èñ. [ÿð. äèíè ÿôñàíÿéÿ ýþðÿ, þç

ÿõëàã ïîçüóíëóüó âÿ ðÿçàëÿòëÿðèíÿ ýþðÿ, ýóéà

Àëëàùûí ãÿçÿáèíÿ êå÷ÿðÿê ìÿùâ îëìóø Ëóò

àäëû áèð ãþâìöí àäûíäàí] 1. Ôûðûëäàãëà, êÿ-

ëÿêëÿ, ÿéðè éîëëàðëà áàø ýèðëÿéÿí àäàì; êÿëÿê-

áàç, ùÿðèô. Ëîòó äèíìÿç-ñþéëÿìÿç .. ýåúÿéà-

ðûñû õÿëâÿò ýÿçÿí èðàíëû ìÿøÿäèëÿðè êèìè ìèí-

áÿðäÿí çöâöëäÿéèá äöøöð éåðÿ. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. Áó ãÿäÿð øåéëÿð ìÿíèì, ñÿí äå, íÿ-

éèí âàð, àé ëîòó? ß.Íÿçìè. [ßëèãóëó:] ..Ìÿíÿ

Òåùðàí ëîòóñó Ñÿôäÿð äåéÿðëÿð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

// Ãåéðè-úèääè àäàì, ôûðûëäàã÷û, úöâÿëëàüû, òö-

ëöíýö. Ëîòóíóí áèðèäèð.

2. Êåôúèë, ùàë ÿùëè, ÿùëè-êåô. Ýþðöêöð êè,

ãàçû ëîòóäó âÿ éàõøû àäàìäû. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. [Ìÿøÿäè Èáàä:] ..Èíäè ìÿí ïàïà-

üûìû íÿ úöð ãîéóì êè, ãûçûí õîøóíà ýÿëñèí..

Ùÿðýàù áåëÿí÷èê ãîéñàì, îíäà Øàìàõû ëîòó-

ñóíà îõøàðàì. Ö.Ùàúûáÿéîâ.

3. äàí. Ãåéðè-ãàíóíè ÿð; àøíà.

ËÎÒÓ-ÁÀÌÁÛËÛ

ñèô. âÿ èñ. äàí.  á à õ ëîòó

1-úè ìÿíàäà. [Ùàúû Íîâðóç:] Éîõ, åëÿ äåéèë.

Áàøûìûçûí ÷àðÿñè Ìèðçÿ Ùÿñÿí êèìè ëîòó-

áàìáûëûëàðû, àú-ýèúèêëÿðè àðàäàí ýþòöðìÿêäèð.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Úàìàë áÿé:] Ãóëäóð ìÿí

äåéèëÿì, Ñÿðäàðîâäóð þç äîñòëàðû èëÿ... Áèðè

øÿðèð Èñìàéûë áÿé, ïèéàíèñêà Èáðàùèì áÿé,

áèðè ëîòó-áàìáûëû Ñîëòàí áÿé âÿ ãåéðèëÿðè...

Í.Âÿçèðîâ.

ËÎÒÓÁÀØÛ

èñ. äàí. Ëîòóëàðà áàø÷ûëûã åäÿí

àäàì (á à õ ëîòó 1-úè ìÿíàäà). Áèð ýöí ëî-

òóáàøû äåäè êè, ýÿëèí ýåäÿê, ïàäøàùûí õÿçè-

íÿñèíè êÿñÿê. “Àøûã Ãÿðèá”.

ËÎÒÓÁÀÇËÛÃ

èñ. äàí. 1. Ôÿùøèééàò, ëîòó-

ëóã, àë÷àã èøëÿð, ïèñ-ïèñ èøëÿð; ÿõëàã ïîçüóí-

ëóüó. Ëîòóáàçëûãëàðà âÿ àðâàäáàçëûãëàðà ðþâ-

íÿã âåðÿí ñèüÿáàçëûã ìÿñÿëÿñèäèð. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.

2. Èøëÿìÿéèá ôûðûëäàãëà, êÿëÿêëÿ ýöí êå-

÷èðìÿ. Ëîòóáàçëûã åëÿìÿê.

ËÎÒÓÁÅ×ß

èñ. äàí. çàð. Äèðèáàø, çèðÿê

îüëàí. // Êÿëÿêáàç, ôûðûëäàã÷û. Áèëìèðÿì êè, áó

ùåñàáëàð íåúÿäèð; Àäàìëàðû òàìàì ëîòóáå÷ÿ-

äèð. “Àøûã Ãÿðèá”.

ËÎÒÓÕÀÍÀ

èñ.  1. ßééàø, ïîçüóí, àâàðà

àäàìëàðûí òîïëàøäûüû éåð. Àâðîïàäà ùàíñû áèð

øÿùÿð âàð êè, îðàäà ßáäöëùÿìèäèí ùÿðÿìõà-

íàñûíà îõøàéàí áèð ëîòóõàíà îëìàñûí?!

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

2. äàí. Çàðàôàòúûë, êåôúèë, äåéèá-ýöëÿí àäàì-

ëàð ìÿúëèñè.

ËÎÒÓ-ËÎÒÓÉÀÍÀ

çÿðô äàí. À÷ûã, ñÿ-

ìèìè îëàðàã. Äÿõè áóðàäà ãÿáç íÿéÿ ëàçûì-

äûð, ìÿí þëöì, ëîòó-ëîòóéàíà äåéèíèç ýþðöì,

áóðàäà ãÿáçèí íÿ ìÿíàñû âàð? Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. [Úÿáè:] Éåòÿð, .. ëîòó-ëîòóéàíà, ýÿë-

ñÿíÿ ìÿí àðâàäûìû áîøàéûì, ìÿíÿ ýÿëÿñÿí.

Í.Âÿçèðîâ.

ËÎÒÓËÓÃ

èñ. äàí. Êÿëÿêáàçëûã, ôûðûëäàã-

÷ûëûã, áèúëèê, ùèéëÿáàçëûã. ..Àììà èíäèéÿäÿê

áèçè ãîéìóéóáëàð áèð äÿðâèøèí ùîããàáàçëûüûíû

òÿíãèä åäÿê, áèð ìÿðñèéÿõàíûí ëîòóëóüóíó òÿí-

ãèä åäÿê. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Ðÿñóë:] Ùÿð

êÿñ áèð ëîòóëóãëà ÷ûõûð ìåéäàíà, úàìààòûí

ãóëàüûíû êÿñèð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. 

Ëîòóëóã

åëÿìÿê – àëäàòìàã, êÿëÿê ýÿëìÿê, áèúëèê åëÿ-

ìÿê, ùèéëÿáàçëûã åòìÿê; // çàðàôàò åòìÿê,

êÿëÿêáàçëûã åòìÿê. [Ðöñòÿì áÿé:] [Úàâàí

îüëàí] ãûçûí þç äàéûñûäûð. Ñÿíèíëÿ ëîòóëóã åëÿ-

éèáäèð, ñÿí äÿ èíàíûðñàí. Ö.Ùàúûáÿéîâ. Þçö-

íö ëîòóëóüà ãîéìàã – þçöíö õÿáÿðñèç êèìè,

áèëìÿéÿí êèìè ýþñòÿðìÿê, ëîòóëóã åëÿìÿê.

[Ìîëëà:] Ýóéà êè, áèëìèðñÿí íÿ îëóá?.. Þçöíö

ëîòóëóüà ãîéìà? “Ì.Í.ëÿòèô.”

ËÎÒÓ-ÏÎÒÓ

òîï. äàí. íèôð. Èøñèç-ïåøÿñèç

àäàìëàð, àâàðàëàð; ýöíëÿðèíè ôûðûëäàãëà, êÿëÿê-

áàçëûãëà êå÷èðÿí àäàìëàð, äÿëÿäóçëàð, ëîòóëàð.

[Àñëàí áÿé:] [Ñöëåéìàí áÿé] áóðàäà ëîòó-

ïîòó èëÿ ýÿçèá ãóìàð îéíàéûð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

[Ùàúû Ôÿðÿú:] ..Î äþâëÿòÿ ýþðÿ Çèéíÿò õàíûìà

ùÿð òÿðÿôäÿí ìöøòÿðèëÿð ÷ûõàúàã – ëîòó-ïîòó,

àòàñûíäàí áèõÿáÿð àäàìëàð.. Í.Âÿçèðîâ. [Ùàúû

Ìóðàä:] Äå ýþðöì .. ùàíñû òàòûí êèòàáûíäàäûð

êè, .. ïóë ãàçàíàñàí, âåðÿñÿí òîéóãïëîâà, îíó

äà ýÿëèá-ýåäÿí, ëîòó-ïîòó éåñèí. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ËÎÂ

èñ. äàí. Áÿëà, àôÿò (àäÿòÿí ìÿíôè ìÿ-

íàäà ÷îõ çèðÿê, äèðèáàø àäàì ùàããûíäà). Áåëÿ

îä îëìàç, àíàì, áþéëÿ àëîâ! Îä äåéèë, éàíüû

äåéèë, ëîâäóð, ëîâ! Ì.ß.Ñàáèð. Áóðäàí âóðóá

Áèòäèëèäÿí ÷ûõàð, .. ëîâäóð ëîâ! ß.ßáöëùÿñÿí.

◊ Ëîâ äöøìÿê – 1) ÷àõíàøìà äöøìÿê,

ùÿéÿúàí ãàëõìàã, áèð-áèðèíÿ äÿéìÿê; 2) úÿí-

úÿëÿ äöøìÿê, ãîâüàéà äöøìÿê, ýþçëÿíìÿ-

äÿí áàøûíà áèð èø ýÿëìÿê. Ëîâ ñàëìàã – ùÿ-

éÿúàíà ñàëìàã, òÿøâèø äîüóðìàã, ÷àõíàøìà

ñàëìàã.  Ãÿñÿáÿéÿ äÿõëè îëìàéàí áó õÿáÿð

270

ËÎÒÎÑ

ËÎÂ

àðâàäëàðûí è÷èíÿ ëîâ ñàëìûøäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

Ëîâà äöøìÿê – ÿë-àéàüà äöøìÿê, ÷àõíàø-

ìàéà äöøìÿê.

ËÎÂÜÀ

ñèô. Þçö ùàããûíäà áþéöê ôèêèðäÿ

îëàí, áàøãàëàðûíà õîð áàõàí; òÿêÿááöðëö, òÿ-

øÿõõöñëö. Ëîâüà àäàì. – [Ýöëïÿðè:] Áàøûíà

äþíöì, ãÿññàá Íÿáèíèí þâðÿòè áèð ëîâüà øåé-

äèð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ôàøèçìèí ýþçöíÿ ñàíúûëäû

áèð îõ; Ñàðñûòäû çÿðáÿíèç ëîâüà äöøìÿíè. Ð.Ðçà.

// Þçöíö þéÿí, òÿðèôëÿéÿí; ýîï÷ó. // Èñ. ìÿ-

íàñûíäà. Ëîâüàíûí áèðèäèð.

ëîâüà-ëîâüà çÿðô Òÿêÿááöðëÿ, òÿøÿõõöñëÿ,

äèêáàøëûãëà. Ëîâüà-ëîâüà ýöëìÿê. – [Êîðîüëó

äåäè:] Ëîâüà-ëîâüà áàõìà ìÿíÿ; Ñàð ãîí-

ìàç éàñÿìÿíÿ. “Êîðîüëó”. [Îüëàí óøàüû] Ùè-

äàéÿòÿ áàõûá äèëèíè ÷ûõàðòäû, .. ãûçûí ÿëèíäÿí

áÿðê éàïûøûá ëîâüà-ëîâüà àðàëàíäû. Á.Áàé-

ðàìîâ. // Þçöíö þéÿðÿê. Ëîâüà-ëîâüà äà-

íûøìàã.

ËÎÂÜÀËÀÍÌÀ

“Ëîâüàëàíìàã”äàí ô.èñ.

ËÎÂÜÀËÀÍÌÀÃ

èñ.  Þçöíö òÿðèôëÿìÿê,

þçöíö þéìÿê, ÿñàññûç îëàðàã þç öñòöíëöéöíö

ýþñòÿðìÿéÿ ÷àëûøìàã. Úÿôÿð ýöìàíûíûí äîü-

ðóëóüóíó äóéóá ëîâüàëàíäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Äþâëÿòëè ãàäûíëàð òîéà âÿ ùàìàìà öìóìèééÿòëÿ

þçëÿðèíè ýþñòÿðìÿéÿ, âàðëû îëìàéàíëàð ãàðøû-

ñûíäà ëîâüàëàíìàüà ýåäèðäèëÿð. Ù.Ñàðàáñêè.

ËÎÂÜÀËÀØÌÀ

“Ëîâüàëàøìàã”äàí ô.èñ.

ËÎÂÜÀËÀØÌÀÃ

ô. Ëîâüà îëìàã; ëîâüà-

ëàíìàã. Ëîâüàëàøûá, à ýþðìÿìèø, ÷îõ äà áåëÿ

ôûðûëäàìà! Òÿðáèéÿñèç óøàã êèìè áîø-áîøóíà

ùûðûëäàìà! Ì.ß.Ñàáèð.

ËÎÂÜÀËÛÃ

èñ.  Þçöíö ÷ÿêìÿ, òÿøÿõõöñ

ñàòìà, èääèà ñàòìà; òÿøÿõõöñ, òÿêÿááöð, þçöíö

òÿðèô åòìÿ, þçöíö þéìÿ. [Àü çàíáàã:] Ýÿð÷è

óçóíäóðñà ìÿíèì éàðïàüûì; Éîõäó éåíÿ ëîâ-

üàëûüûì, àçìàüûì. À.Ñÿùùÿò. 

Ëîâüàëûã åò-

ìÿê – þçöíö þéìÿê, òÿðèôëÿìÿê, ýîï áàñìàã.

[Çàëõà:] À êèøè, ñÿí îíóí ñþçöíÿ íÿ èíàíûðñàí?

Òàìàì î ëîâüàëûã åäèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ËÎÂËÓ

ñèô.  âÿ çÿðô  Äÿðäëè, áÿëàëû. [Øàù-

ñÿíÿì:] Îòàüûíäàí äóðäóí, ýÿëäèí éàíûìà;

Ãàðû, ìÿí ëîâëóíó íÿ äèíäèðèðñÿí? Õÿñòÿ Ãà-

ñûì. // Ùÿéÿúàíëû, òÿëàøëû. Ëîâëó äàíûøìàã.

Ëîâëó è÷ÿðè ýèðìÿê. // á à õ áàøûëîâëó.

ËÎÉ

ÁË

[èíý. ëîéàë – ñàäèã] 1. Äþâëÿò ùà-

êèìèééÿòè ãàíóíëàðûíà, ãÿðàðëàðûíà (áÿçÿí éàë-

íûç çàùèðè, ðÿñìè îëàðàã) ñÿäàãÿò ýþñòÿðÿí,

ãàíóí äàõèëèíäÿ ùÿðÿêÿò åäÿí. Ëîéàë àäàì.

Ëîéàë ìöíàñèáÿò.

2. Áèð øåéÿ áèòÿðÿôúÿñèíÿ ìöíàñèáÿò ýþñ-

òÿðÿí.

ËÎÉÀËËÛÃ

èñ. Ëîéàë ìöíàñèáÿò.

ËÞÙÐßÌ

á à õ éîðò. [Ìöÿëëèì:] ..Áó ýöí

îíó áîéíóíà àëûá äÿâÿ êèìè ëþùðÿì (ç.) ýåäèð-

ñÿíñÿ, áþéöéÿíäÿ îíóí ãàáàüûíäà äóðìàã

îëìàç. ß.Âÿëèéåâ.

ËÞÙÐßÍ

ñèô. ìÿù. Ãöââÿòëè, ìöíáèò, ìÿù-

ñóëäàð. Ëþùðÿí òîðïàã.

ËÞÊ

1

èñ. êþùí. Äÿâÿ áàëàñû. Íþêÿðèí éåêÿ

äÿðäè; Éöêëÿíèá ëþêÿ äÿðäè; Íÿð îëñà ÷ÿêÿ áèë-

ìÿç; Ôèë ýÿðÿê ÷ÿêÿ äÿðäè. (Áàéàòû).

ËÞÊ

2

èñ. ìÿù. Ùöíäöð àüàúëàðûí áàøûíäàí,

íàçèê áóäàãëàðäàí ìåéâÿíè ãûðûá ãîïàðìàã

ö÷öí áàøûÿéðè, íàçèê, óçóí àüàú; ãàðìàã.

ËÞÊÄÎÄÀÃ(ËÛ)

ñèô.  Äîäàãëàðû ãàëûí âÿ

ñàëëàã îëàí; ñàëëàãäîäàã.

ËÞÊÄÎÄÀÃËÛÃ

èñ.  Äîäàãëàðûí ãàëûí âÿ

ñàëëàã îëìà ùàëû; ñàëëàãäîäàãëûã, ãàëûíäîäàãëûã.

ËÞÊÊÖËÄßÌß

“Ëþêêöëäÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËÞÊÊÖËÄßÌßÊ

ô. Ñàíêè íÿáç êèìè âó-

ðàðàã, àðà âåðìÿäÿí áèð ãàéäàäà àüðûìàã,

ñûçûëäàìàã (÷èðê åëÿéÿí éàðà, ÷èáàí ùàããûíäà).

Äèøèì ëþêêöëäÿéèð. ×èáàíû ëþêêöëäÿìÿê. – Ìèë-

éîíéàðûìëûã ãöäðÿò àéàã äèðÿìèø éåðÿ; Áåòîí

ñöòóíëàð àðà ëþêêöëäÿéÿí Õÿçÿðÿ. Õ.Ðçà.

ËÞÊÊÖËÒÖ

èñ. Ëþêêöëäÿìÿ. Éàðàíûí ëþê-

êöëòöñö. Äèøèí ëþêêöëòöñö.

ËÞÊËßÌß

1. “Ëþêëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

2. Äÿâÿ éåðèøèíè õàòûðëàäàí éåðèø òÿðçè.

ËÞÊËßÌßÊ

ô.  Èðè àääûìëàðëà, àüûð-àüûð

éåðèìÿê (äÿâÿ ùàããûíäà). Äÿâÿ, ìàéà, íÿð,

êþøÿê; Ëþêëÿéèðëÿð äàëáàäàë. À.Ñÿùùÿò. Ëþê-

ëÿéèá ýåäèðäè àüûð äÿâÿëÿð. Ì.Ðàùèì.

ËÞÊÖ

èñ. ìÿù. Äöéö óíóíäàí áèøèðèëÿí

ãîüàë.

ËÞÊÖÒ

èñ. Ãîâóðüà èëÿ ñöääÿí áèøèðèëìèø

õþðÿê.

ËÞ-ËÞ

çÿðô äàí. Áåêàðà, èøñèç, àâàðà,

àâàðà-àâàðà. Ëþ-ëþ ýÿçìÿê. Êö÷ÿëÿðäÿ ëþ-ëþ

âóðìàã.

ËÞÂÁßÐ

èñ. äÿíèç. Ýÿìèíè âÿ öçöúö ìà-

éàêëàðû éåðèíäÿ ñàõëàìàã ö÷öí ñóéà áóðàõûëàí

çÿíúèðÿ áàüëàíìûø ãàðìàãëû ìåòàë îõ. Íÿ-

ùÿíý áóðíóíó ñàùèëÿ äàéàéûá ëþâáÿð àòìûø áà-

ëûã÷û ýÿìèñèíäÿí Òàùèðèí ùÿð çàìàí åøèòäèéè

ìàùíû ñÿñëÿðè óúàëûðäû. Ì.Ùöñåéí. Îí äþðä

äÿíèçäÿ ëþâáÿð ñàëûð áèçèì ýÿìèëÿð; Îí äþðä

äÿíèçäÿí ÿñÿí êöëÿêëÿ éûðüàëàíûð. ß.Úÿìèë.

271

ËÎÂÜÀ

ËÞÂÁßÐ

◊  Ëþâáÿð(èíè) ñàëìàã (àòìàã) – ìÿñêÿí

ñàëìàã, áèð éåðäÿ îòóðóá ãàëìàã, áÿíä îëìàã.

[Ìîëëà Ùöñö Ñÿðäàðà:] Ùàðäà êè ëþâáÿð ñàëûá

îòóðóáëàð, èäàðÿ äöçÿëäèáëÿð, îðà äà âóðìàã

ëàçûìäûð. Ì.Èáðàùèìîâ. Ëþâáÿðèíè ãàëäûð-

ìàã çàð. – îòóðäóüó éåðäÿí ÷îõ ÷ÿòèíëèêëÿ,

èñòÿìÿéÿ-èñòÿìÿéÿ, àüûð-àüûð ãàëõìàã. Ëþâ-

áÿðèíè ãàëäûð, ýåäÿê.

ËÞÂÁßÐËÈ

ñèô. Ëþâáÿðè îëàí.

ËÞÂÁßÐÎÒÓ

áîò. á à õ äÿìèðòèêàí 1-úè

ìÿíàäà.

ËÞÂÙß

èñ. [ÿð.] 1. Öçÿðè òàáàøèðëÿ éàçûëà

áèëÿí ãàðà ðÿíýëè òàõòà; éàçû òàõòàñû. Ñèíôÿ ëþâùÿ

àñìàã. Ëþâùÿäÿ éàçìàã. – [Àñëàí] òàáàøèðè

ýþòöðöá ëþâùÿéÿ úóìóð, òåç-òåç éàçûð-òþêöð,

ëþâùÿ ðÿãÿìëÿðëÿ äîëóð âÿ àüàðûðäû. Ñ.Ðÿ-

ùèìîâ. 

Éàçû (ñèíèô) ëþâùÿñè – ñèíèôäÿ òà-

áàøèðëÿ éàçìàã ö÷öí ãàðà ðÿíýëè ëþâùÿ; éàçû

òàõòàñû.

2. Ìöõòÿëèô ìÿãñÿäëÿð ö÷öí èøëÿíÿí ùàìàð

ñÿòùëè åëàñòèê ìåòàë âÿ ñ. ïàð÷àñû. Ñèíê ëþâùÿñè.

3. Öñòöíäÿ ùÿð ùàíñû áèð ìöÿññèñÿíèí, èäà-

ðÿíèí, òÿøêèëàòûí àäûíû, éàõóä ýþðäöéö èøè áèë-

äèðÿí éàçû éàçûëìûø òàõòà, ìåòàë âÿ ñ. Ùÿð ýöí

éöçëÿðëÿ àäàì òàíûìàäûüû èäàðÿ âÿ ìöÿññèñÿíè,

êö÷ÿíè ëþâùÿëÿð âàñèòÿñèëÿ òàíûéûð. // Áèëäèðèø,

åëàí òàõòàñû. ×îõ ãàïûëàðäà  “èø÷è ëàçûì äå-

éèë” äåéÿ ëþâùÿëÿð àñûëìûøäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Ïàðêëàðäà, éàé ìåéäàí÷àëàðûíäà âÿ êèíîëàð-

äà ýþñòÿðèëÿúÿê ðåïåðòóàðëàð åëàí ëþâùÿ-

ëÿðèíäÿ ìöõòÿëèô ðÿíýëè ùÿðôëÿðëÿ éàçûëìûøäû.

Ñ.Ðÿùèìîâ. [Âåéñ:] ..ëþâùÿëÿðè, êàüûçëàðû úû-

ðûá éåðÿ òþêìÿéÿ áàøëàäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

4. Øÿêèë, ìÿíçÿðÿ øÿêëè, ðÿññàìëûã ÿñÿðè,

òàáëî.  Êÿíä áè÷èìëè áèð øÿùÿðèí; Ëþâùÿñèíè

÷ÿêèðÿì ìÿí. Ñ.Âóðüóí. Î áèðè îòàüà à÷ûëàí

ùöíäöð ãàïû öçÿðèíäÿí áþéöê áèð ëþâùÿ àñûë-

ìûøäû. Ì.Ùöñåéí. // Ìÿíçÿðÿ, òÿñâèð. Êÿíä

ùÿéàòûíäà – òÿáèÿòèí î çÿíýèí âÿ ýåíèø ãóúà-

üûíäà íÿ ãÿäÿð úàíëû ëþâùÿëÿð, óíóäóëìàç õà-

òèðÿëÿð âàðäûð! À.Øàèã.  Ñöçäö ðÿññàì öðÿê-

à÷àí áó õîø ëþâùÿíè; Äåäè: – Óñòà, ùàëàë îë-

ñóí, úÿëä èøëÿéèðñÿí. ß.Úÿìèë.

◊ Ãûðìûçû ëþâùÿ –  á à õ øÿðÿô ëþâùÿñè. Øÿ-

ðÿô ëþâùÿñè – èñòåùñàëàòäà âÿ ñ.-äÿ èøëÿðè èëÿ

ôÿðãëÿíÿí ÿí éàõøû èø÷èëÿðèí àäëàðû âÿ éà øÿ-

êèëëÿðè âóðóëàí òàõòà. Òèêèíòèíèí øÿðÿô ëþâùÿ-

ñèíäÿ îíóí àäûíûí éàíûíäà ýöíäÿ ãàçûäûüû

òîðïàüûí ðÿãÿìèíè éàçûðäûëàð. ß.Ñàäûã.

ËÞÂÙßÚÈÊ

èñ. Áàëàúà ëþâùÿ, êè÷èê ëþâùÿ.

ËÞÂÙßËÈ

ñèô. Ëþâùÿñè (2-úè ìÿíàäà) îëàí.

ËÞÂÙßØßÊÈËËÈ

ñèô.  Ëþâùÿéÿ îõøàéàí.

Àïòåê òÿúðöáÿñèíäÿ ñèëèíäð âÿ ëþâùÿøÿêèëëè ìö-

ÿééÿí äèàìåòðëè ÿëÿêëÿð èøëÿäèëèð. Ð.ßëèéåâ.

ËÞÂÙßÉÀÇÀÍ

èñ. Ëþâùÿ (1-úè ìÿíàäà)

éàçìàãëà ìÿøüóë îëàí øÿõñ.

ËÞÉÖÍ

èñ.  [ÿð.]  äàí. Ýþðêÿì, ýþðöíöø.

Ëþéöíö éàõøûäûð (ïèñäèð).

ËÞÉÖÍËÖ

ñèô. äàí. Ýþðêÿìëè, ýþðöíöøëö.

Ïèñ ëþéöíëö îüëàí.

ËÞÉÖÍÑÖÇ

ñèô. äàí. Ýþðêÿìñèç, áè÷èì-

ñèç, ýþðöíöøö îëìàéàí. Ãàðøûéà ëþéöíñöç áèð

ãûç ÷ûõäû.

ËÓÈÄÎÐ

èñ. [ôð.] Ôðàíñàäà ãûçûë ñèêêÿ (6-7

ãðàìëûã òÿìèç ãûçûë).

ËÓÌÓ

äàí. á à õ ëèìîí. Ãàçû Ìÿøÿäè èëÿ

õóäàùàôèç åäèá äåäè: – Ìÿøÿäè, ëóìó, ìöðÿá-

áÿ, ÿëáÿòòÿ, éàäûíäàí ÷ûõìàñûí. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. Ðÿøèä ìöÿëëèì ëóìóñó ÿçèëìèø ñòÿ-

êàíûíûí ñîí ãàëûüûíû äà è÷èá àéàüà ãàëõäû.

Ñ.Ðÿùèìîâ.

ËÓÌÓËÓ

á à õ ëèìîíëó. Ùÿòòà íàìàç âàõòû

äà ìþìèí ìöñÿëìàíûí ôèêðè âÿ çèêðè äîëó îëàð

èñêÿíúÿáè èëÿ, ëóìóëó ÷àé èëÿ. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.  Çÿêè .. þçö øàì åäèá ëóìóëó ÷àé

è÷äè. Ì.Ñöëåéìàíîâ.

ËÓÍÀÒÈÊ

[ðóñ.] Ëóíàòèçìè îëàí àäàì.

ËÓÍÀÒÈ´ÇÌ

[ðóñ.] Ýåúÿ éóõóñó çàìàíû

ãåéðè-øöóðè ùàëäà ýÿçìÿêäÿí âÿ áàøãà àâ-

òîìàòèê ùÿðÿêÿòëÿð åòìÿêäÿí èáàðÿò õÿñòÿëèê

ùàëû.

ËÓÍÎÕÎÄ

èñ.  [ðóñ.] Àé ñÿòùèíäÿ òÿäãè-

ãàòëàð àïàðìàã ö÷öí õöñóñè àïàðàò.

ËÓÍÎÌÎÁÈË

[ðóñ.] Àéäà àâòîìàòèê ñó-

ðÿòäÿ åëìè òÿäãèãàò èøëÿðè àïàðìàã âÿ ìÿëó-

ìàòëàðû Éåðÿ âåðìÿê ìÿãñÿäèëÿ òàðèõäÿ èëê

äÿôÿ 1970-úè èëäÿ Ñîâåò Èòòèôàãû òÿðÿôèíäÿí

ðàêåò âàñèòÿñèëÿ Àé ñÿòùèíÿ åíäèðèëÿí þçö-

éåðèéÿí ìàøûí. Ëóíîìîáèëëÿ èêèòÿðÿôëè ðàáèòÿ

éàðàäûëìûøäûð.

Ë

ÚÏÀ

[ôð.] ×ÿð÷èâÿñè îëàí áþéöäöúö îïòèê

úèùàç; çÿððÿáèí. Èñà äàéû ëóïàíû Ñÿìÿíäÿðèí

öç-ýþçöíäÿ äîëàíäûðäû. Á.Áàéðàìîâ.

ËÖÜÀÁ

èñ. [ÿð.] Àüûç ñóéó, òöïöðúÿê, ñå-

ëèê. Àçàëìàãäà îëàí àüûç ëöüàáû ãóðóìàüà öç

ãîéìóø(äó). ß.Âÿëèéåâ.

ËÖÜÀÁËÛ

ñèô. Ëöüàá ãàðûøûã, è÷èíäÿ ëöüàá

îëàí; ñåëèêëè.

272

ËÞÂÁßÐËÈ

ËÖÜÀÁËÛ

ËÖÜßÒ

èñ. [ÿð.] 1. Àäÿòÿí ÿëèôáà ñûðàñû èëÿ

äöçöëìöø, èçàùû âÿ éà áàøãà äèëÿ òÿðúöìÿñè

âåðèëìèø ñþçëÿð òîïëóñóíäàí èáàðÿò êèòàá; ñþç-

ëöê. Èçàùëû ëöüÿò. Àçÿðáàéúàíúà-ðóñúà ëöüÿò. –

Ãàëûí ëöüÿòëÿðè àðàøäûðàðàã; Äÿðñÿ ùàçûðëà-

øûð ìÿêòÿáëè Õóìàð. Ñ.Âóðüóí. Éóíèñ äÿôòÿð-

ëÿðèíè à÷ûá áèð-áèð éàçäûüû âÿ ëöüÿòäÿí òàï-

ìàäûüû ñþçëÿðè ñîðóøäó. Ìèð Úÿëàë.

2. Á à õ ëåêñèêà.

ËÖÜßÒ×ß

èñ.  Êè÷èê ëöüÿò, áàëàúà ëöüÿò.

Øàýèðäëÿð ö÷öí ëöüÿò÷ÿ òÿðòèá åòìÿê.

ËÖÜßÒ×È

èñ. Ëöüÿò òÿðòèá åäÿí, ëöüÿò÷è-

ëèêëÿ ìÿøüóë îëàí ìöòÿõÿññèñ; ëåêñèêîãðàô.

ËÖÜßÒ×ÈËÈÊ

èñ. Ëöüÿò òÿðòèáè èøèíèí íÿ-

çÿðèééÿ âÿ ïðàêòèêàñû; ëåêñèêîãðàôèéà.

ËÖÜßÒØÖÍÀÑ

èñ.  [ÿð. ëöüÿò âÿ ôàðñ.

...øöíàñ] á à õ ëåêñèêîëîã.

ËÖÜßÒØÖÍÀÑËÛÃ

á à õ ëåêñèêîëîýèéà.

ËÖÜßÂÈ

ñèô. [ÿð.] Ëöüÿòÿ àèä îëàí; ëåêñèê.

Ñþçöí ëöüÿâè ìÿíàñû (ñþçöí ãðàììàòèê ìÿ-

íàäàí ôÿðãëè îëàðàã àäè ìÿíàñû).

ËÖË

1

ÿä. äàí. Àäÿòÿí “àòÿø”, “ãÿíáÿð”,

“êåôëè” ñþçëÿðèíèí ãàáàüûíà ýÿëÿðÿê ñÿðõîø-

ëóüóí, êåôëèëèéèí ñîí ùÿääèíè áèëäèðèð. [Ðÿøèä:]

Èíäèéÿúÿí êåô ö÷öí è÷èðäèì, ùå÷ þìðöìäÿ ïè-

éàí îëìóðäóì, áó ýöí äÿðääÿí è÷ìèøÿì,

þçöì äÿ ëöë ãÿíáÿðÿì. Ì.Ùöñåéí. [Çàëõà:]

Áó, ëöë êåôëèäèð êè. Ñ.Ðÿùìàí.

ËÖË

2

ñèô. äàí. Áàøäàí-áàøà, áöòöí, ñÿëò.

Ëöë éàüäûð.

ËÖËß

èñ. 1. Îäëó ñèëàùëàðûí ýöëëÿéÿ, ìÿð-

ìèéÿ ëàçûìè èñòèãàìÿò âåðÿí áîðóøÿêèëëè ùèñ-

ñÿñè. Òîïóí ëöëÿñè. – Òöôÿíýèí ëöëÿñè ùÿêèìèí

áþéðöíÿ òîõóíäó. Ì.Ùöñåéí.  Êàðë .. àâòî-

ìàòûí ëöëÿñèíè éîõëàäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. Áîðó (ñèëèíäð) øÿêëèíäÿ éóâàðëàíìûø, ëö-

ëÿëÿíìèø øåé. Êàüûç ëöëÿñè. Áèð ëöëÿ ìöøÿì-

áÿ. – [Õîðòäàí:] ..úèáèíäÿí áèð ëöëÿ êàüûç ÷û-

õàðäûá áàøëàäû îíó îõóäóãúà à÷ìàüà. ß.Ùàã-

âåðäèéåâ. Òàõòàïóøóí ãûðàãëàðûíäàí âÿ áî-

ðóëàðûíäàí áóç ëöëÿëÿðè ñàëëàíìûø, ùàâà èñÿ

ýþìýþé ýþéÿðìèøäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. // Ùàëãàëàð

øÿêëèíäÿ áóðóëìóø øåé. Ñà÷ ëöëÿñè. Ëöëÿ ñàï.

3. àíàò. Ãîëäà, ãû÷äà: áîðó øÿêëèíäÿ è÷è-

áîø ñöìöê. [Ãÿùðÿìàí:] Ñàü ãîëóìóí ëöëÿ-

ñèíè ñûíäûðìûøäû. Ù.Íÿçÿðëè.

4. Á à õ ëöëÿêàáàá.

ëöëÿ-ëöëÿ ñèô.  âÿ çÿðô  Ëöëÿéÿ îõøàð, ëöëÿ

êèìè, ëöëÿëÿð øÿêëèíäÿ. Ëöëÿ-ëöëÿ áóç. – Àüàú-

ëàðäàí áóç ñàëëàíûá ëöëÿ-ëöëÿ. Ð.Ðçà. Àüàú-

ëàðûí áóäàãëàðû ëöëÿ-ëöëÿ ãàðà áöêöëìöø, àõàð

ñóëàð äîíìóøäó. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ËÖËßÊÀÁÀÁ

èñ. Äþéöëìöø ÿòäÿí áèøèðè-

ëÿí ëöëÿ øÿêëèíäÿ êàáàá. Ãóðáàí ãîéóíóí

ÿòèíäÿí ãûç åâè îüëàí åâèíÿ ëöëÿêàáàá, ýèðñ âÿ

äîëìà ýþíäÿðÿð.. Ð.ßôÿíäèéåâ. [Ñÿôÿðÿëè:]

Ãàáàãúàäàí âåððÿì ëöëÿêàáàá, îíäàí ñîíðà

ïëîâ. Í.Âÿçèðîâ.

ËÖËßÊÀÁÀÁËÛÃ

èñ. Ëöëÿêàáàá ö÷öí éà-

ðàéàí, ëöëÿêàáàá ö÷öí àéðûëàí. Ëöëÿêàáàáëûã

ÿò.

ËÖËßËßÌß

“Ëöëÿëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËÖËßËßÌßÊ

ô.  Äöç øåéè éóâàðëàäàðàã

ëöëÿ øÿêëèíÿ ñàëìàã. Êàüûçû ëöëÿëÿìÿê. Êèëèìè

ëöëÿëÿìÿê. Ìöøÿìáÿíè ëöëÿëÿìÿê. // Åøìÿê.

Î, êþðöéöí éàíûíäàí ìàõîðêà ãóòóñóíó

ýþòöðäö, áèð ïàð÷à ãÿçåò êàüûçûíû ëöëÿëÿéèá,

ìàõîðêàíû è÷èíÿ äîëäóðäó. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

[Ìåùðÿëè] ýþçëöéöí óúëàðûíû ãóëàãëàðûíà êå-

÷èðäè, ñîíðà òöòöí ãóòóñóíó ÷ûõàðäûá, èðè áèð

ïàïèðîñ ëöëÿëÿäè.. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËÖËßËßÍÌß

“Ëöëÿëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËÖËßËßÍÌßÊ

1.  ãàéûä. Ëöëÿ øÿêëèíÿ

äöøìÿê, áóðóëóá ëöëÿ ùàëûíà ýÿëìÿê, ëöëÿ îë-

ìàã. Ùÿìèøÿéåâ .. äÿðèíäÿí íÿôÿñ àëûá äèêÿ-

ëÿí êèìè ëàéèùÿ þç-þçöíÿ áöêöëöá ëöëÿëÿíäè..

Á.Áàéðàìîâ.

2. ìÿúù. Ëöëÿ øÿêëèíÿ ñàëûíìàã, ëöëÿ ùà-

ëûíà ýÿòèðèëìÿê. Ãàðàáàü âÿçèðè .. èðÿëè ÷ûõäû,

ëöëÿëÿíèá øàë ãóðøàüûíà ãîéóëìóø òèðìÿ êàüûçû

à÷äû.. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËÖËßËßÍÌÈØ

ô.ñèô.  Ëöëÿ øÿêëèíÿ ñàëûí-

ìûø.  Ëöëÿëÿíìèø õàë÷à. Ëöëÿëÿíìèø êàüûç. –

..Ö÷ íÿôÿð ìåìàð êþìÿê÷èëÿðè ãîëòóãëàðûíäà

ëöëÿëÿíìèø êàüûç ñàðûãëàðû è÷ÿðè ýèðäèëÿð.

Ñ.Ðÿùèìîâ. Âàùèä ëöëÿëÿíìèø úöðáÿúöð êà-

üûçëàðû áèð-áèð íÿçÿðäÿí êå÷èðèá îòóðäó. Ìèð

Úÿëàë.

ËÖËßËÈÊ

á à õ ëöëÿêàáàáëûã.

ËÖËßÌÀÉÀ

èñ. ìÿù. 1. Êþðïÿ óøàüûí áà-

øûíäà áÿðêèìÿéèá éóìøàã ãàëàí éåð; ÿìýÿê.

2. Ãàáûüû áÿðêèìÿìèø éóìóðòà. // Öìó-

ìèééÿòëÿ, áÿðêèìÿéèá éóìøàã ãàëàí øåé.

Ëöëÿìàéà õÿìèð.

ËÖËßÉÈÍ

èñ. [ÿð.] Ìèñäÿí, ñàõñûäàí, ïëàñ-

òèê êöòëÿäÿí âÿ ñ.-äÿí ãàéðûëàí õöñóñè áè÷èìëè

ëöëÿêëè âÿ ãóëïëó ñóãàáû. [Ìîëëà Ñàëìàí:]

Ùàúû Íóðó, ñÿíèí ãèéàñûíà ýþðÿ ìÿí ýÿðÿê

Ãàðóí îëàéäûì, áÿñ ìÿí íèéÿ áèð ùÿñèð âÿ

ëöëÿéèíäÿí ãåéðè áèð çàäà ìàëèê äåéèëÿì.

273

ËÖÜßÒ

ËÖËßÉÈÍ

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Éóõàðû áàøäà ãîéóëìóøäó

áèð áöêöëö éîðüàí-äþøÿê, áóúàãäà âàð èäè áèð

ñÿíÿê, áèð ëöëÿéèí âÿ ñöïöðýÿ. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.

ËÖËËßÍÌß

“Ëöëëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËÖËËßÍÌßÊ

ô. äàí. Áÿðê êåôëÿíìÿê.

ËÖÌÁ