ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁÃÎ

[ëàò.]  òèá. ßçÿëÿëÿðèí, áÿçÿí

ÿñÿáëÿðèí âÿ ôÿãÿðÿ ñöìöêëÿðèíèí õÿñòÿëèéè

íÿòèúÿñèíäÿ áåë íàùèéÿñèíäÿ àüðû, ñàíúû, áåë

àüðûñû (õÿñòÿëèê).

ËÖÌß(Ê)

ñèô.  Ãóéðóüó îëìàéàí âÿ éà

ãûñà îëàí; ãóéðóüóêÿñèê. Ëöìÿ õîðóç (òî-

éóã). – Úöúÿëÿðèì ëöìÿê-ëöìÿê; Ãàíàäëàðû

ýþäÿê-ýþäÿê. À.Ñÿùùÿò. Êÿêèëëè ëöìÿ òîéóã

ñöðöëÿðè Ýöëøÿíèí ÷îõ õîøëàäûüû âÿ ùÿçç àëäûüû

øåéëÿðäÿí èäè. ß.Âÿëèéåâ. // çàð. Êÿñèëìèø, ãû-

ñàëäûëìûø, êÿñèê. Ëöìÿê ñà÷. Ëöìÿê ïàëòàð.

ËÖÌÈÍ

ÁË

[ëàò. ëóìåí – èøûã] ÿúç. Àúû äà-

äàí êðèñòàëëèê òîç ùàëûíäà éóõó äÿðìàíû.

ËÖÌÈÍÅÑÑ

ÉÍÑÈÉÀ

[ëàò. ëóìèíèñ – èøûã] ôèç.

Úèñìèí ìöõòÿëèô ñÿáÿáëÿð öçöíäÿí (ìÿñ.:

èøûãëàíìàñû, è÷ÿðèñèíäÿí åëåêòðèê úÿðÿéàíû

êå÷ìÿñè, éàõóä êèìéÿâè ïðîñåñëÿð íÿòèúÿ-

ñèíäÿ) ñîéóã øöàëàíìà ùàäèñÿñè.

ËÖÌ-ËÖÌ

çÿðô ìÿù. Áöòþâ-áöòþâ, ïàð÷à-

ïàð÷à. Þçö ëöì-ëöì óäóð áàòèíäÿ, àììà; Çà-

ùèðäÿ äåäèéè ìÿíàéà áèð áàõ. Ã.Çàêèð.

ËÖÌËÖÒ

ñèô.  Òàìàìèëÿ ëöò, ñîéóíìóø,

ïàëòàðñûç, ÷ûëïàã, ëöò-öðéàí.

ËÖÌÏÅÍ-ÏÐÎËÅÒÀÐÈÀÒ

[àëì.] Êàïè-

òàëèçì úÿìèééÿòèíäÿ: ñèíôè ñèìàñûíû èòèðìèø

àäàìëàðäàí èáàðÿò òÿáÿãÿ (ñÿôèëëÿð, àâàðàëàð,

äèëÿí÷èëÿð, îüðóëàð âÿ ñ.).

ËÖÑÒÐ

[ôð., ÿñëè  èòàë.]  á à õ ÷èë÷ûðàã.  Áèð

äÿ ýþðÿðäèí ëöñòðö éàíäûðûá, åâè ÷ûðàãáàí

åëÿäè. Ìèð Úÿëàë.

ËÖÒ

ñèô. 1. Ïàëòàðûíû òàìàì ÷ûõàðìûø; ÷ûë-

ïàã, öðéàí. Ëöò óøàã. – Î ùàëäà àé ÷ûõäû

áóëóäëàð äàëûíäàí; Ýþðäö ÷þëäÿ äóðìóø áèð

êèøè ëöò (ç.), öðéàí. À.Ñÿùùÿò. Çèíäàíõàíàäà

äàð àüàúû ãóðóëäó. Çàìàíû ëöò (ç.)  ñîéóí-

äóðóá äàðà ÷ÿêäèëÿð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Ëöò

îëìàã – ñîéóíìàã, áöòöí ïàëòàðûíû ÷ûõàðìàã.

2. ìÿú.  Àüàúñûç, áèòêèñèç, ãóðó. Ëöò äàü.

Ëöò òÿïÿ. Ëöò ñàùÿ. – Äàüëàðûí ùÿðÿñè áèð ðÿíý

÷àëûð, ÷öíêè áóíëàðûí åëÿñè âàð êè, ìåøÿëÿðëÿ

þðòöëöáëÿð, àììà äàüëàðûí ÿêñÿðè ëöòäöðëÿð.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. // Õÿçàí îëìóø, éàð-

ïàãëàðû òþêöëìöø. Ëöò àüàú. – Àüàúëàðûí ÷ûð-

ïûíàí ëöò áóäàãëàðûíû ãàð òóòóá ñàêèòëÿøäèð-

ìèøäè. Á.Áàéðàìîâ.

3. ìÿú. Éîõñóë, êàñûá, ùå÷ áèð øåéè îëìà-

éàí. Íÿáèíèí ÿí éàõûí äîñòó ëöò Àáûø âÿçèé-

éÿòäÿí Íÿáèíè õÿáÿðäàð åäèð. “Ãà÷àã Íÿáè”.

Êèì äåéÿð êè, ëöò áèð ðÿíúáÿðÿ èø êÿñìÿêäÿ

ãÿçà ìÿùêÿìÿñè áó ãÿäÿð ýþòöð-ãîé åëÿìÿëè

îëàúàã!  Ìèð Úÿëàë. 

Ëöò ãîéìàã – âàð-

éîõóíó ÿëèíäÿí ÷ûõàðòìàã; éîõñóëëàøäûðìàã.

Áóðà íèéÿ àäàìûí öçöíÿ ýöëñöí, îðà àäàìû

ñîéóíäóðóá ëöò ãîéñóí? Ñ.Ðÿùèìîâ. // Èñ. ìÿ-

íàñûíäà.  Ëöòöí áèðèäèð. – [Çåéíÿá Íàäèðÿ:]

Íÿ ýþðìöñÿí áó ÷îëàã Ìÿúèäèí åâèíäÿ, àúûí,

ëöòöí éàíûíäà. Á.Òàëûáëû.

ËÖÒ-ÀÍÀÄÀÍÝßËÌß

ñèô. âÿ çÿðô Òàìà-

ìèëÿ ëöò, ëöìëöò.

ËÖÒÚß

áàõ ëöò 1-úè ìÿíàäà. Ëöòúÿ óøàã.

ËÖÒÅÐÀÍ

[õöñ. èñ.-äÿí] 1. Ëöòåðàí äè-

íèíÿ ìÿíñóá àäàì.

2. Á à õ ëöòåðàíëûã. Ëöòåðàí êèëñÿñè.

ËÖÒÅÐÀÍËÛÃ

èñ. [õöñ. èñ.-äÿí] ÕÂÛ ÿñðäÿ

ðåôîðìàñèéà íÿòèúÿñèíäÿ Àëìàíèéàäà Ìàðòèí

Ëöòåð òÿðÿôèíäÿí ÿñàñû ãîéóëìóø õðèñòèàí

ìÿçùÿáè (ïðîòåñòàíòèçìèí áèð íþâö, áàøëûúà

îëàðàã Àëìàíèéàäà âÿ Ñêàíäèíàâèéà þëêÿ-

ëÿðèíäÿ éàéûëìûøäûð).

ËÖÒ-ßÒÚß

ñèô. äàí. 1. ×ûëïàã, ÿòúÿ (óøàã

ùàããûíäà).  Ìÿíÿ åëÿ ýÿëèðäè êè, [Àçàä]  àíà

áÿòíèíäÿí ëöò-ÿòúÿ áó ñîéóã äöíéàéà ãÿäÿì

ãîéäóüó çàìàí áåëÿ ñÿñèíè ÷ûõàðìàìûøäûð.

Ì.Èáðàùèìîâ.

2. ìÿú.  Áàëàúà, êþðïÿ. [Çåéíàë:] Åé ëöò-

ÿòúÿ áàëàëàð! Áàøûìà éûüûëûí. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËÖÒÔ

èñ. [ÿð.] êëàñ. Èëòèôàò, ìÿðùÿìÿò: ìåù-

ðèáàíëûã, éóìøàãëûã; õîø, àëèúÿíàá ìöíàñèáÿò.

Âàãèô ùàãäàí äèëÿð ëöòôö êÿðÿìëÿð; Áåëÿ éåðäÿ

äóðàí, âàëëàù, âÿðÿìëÿð. Ì.Ï.Âàãèô. [Ïÿðâèç

õàí:]  Ìÿðùÿìÿòèíèç àðòûã, ëöòôöíöç çèéàä,

ñàéÿíèç êÿì îëìàñûí. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

Ëöòô

åòìÿê (ãûëìàã) – 1) ìÿðùÿìÿò åòìÿê, èëòè-

ôàò ýþñòÿðìÿê, õåéèðõàùëûã åòìÿê. Áó ñþçÿ

íèñáÿò ñÿíÿ ýÿë áèð ùåêàéÿò ñþéëÿéèì; Ëöòô

åäèá ãûë áèð íÿçÿð, áó ìöõòÿñÿð äÿñòàíÿ áàõ.

Ì.Â.Âèäàäè.  ×öí éàð ãûëûá ëöòôöíö êÿì,

ùàíû î ùÿìäÿì; Òà ñöëù ãûëà éàð èëÿ Ùåéðàí

àðàñûíäà. Ùåéðàí õàíûì; 2) ðÿùì åäèá áàüûø-

ëàìàã, âåðìÿê. Îë ýöí êè, ñÿíÿ õàëèã åäÿð

ëöòô áèð þâëàä; Îëñóí öðÿéèí øàä! Ì.ß.Ñàáèð.

// Êþìÿêëèê, èíàéÿò, ìÿðùÿìÿò. [Ùàúû Ãàðà:]

274

ËÖËËßÍÌß

ËÖÒÔ

Ìÿí Àëëàùûí ëöòôö èëÿ éàëíûç îíëàðûí èéèðìè-

ñèíèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿðÿì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ËÖÒÔßÍ

çÿðô [ÿð.] êèò. “Ëöòô åäèí”, “çÿù-

ìÿò îëìàñà”, “çÿùìÿò ÷ÿêèí”, “õàùèø åäè-

ðÿì” ìÿíàñûíäà íÿçàêÿòëÿ ìöðàúèÿò èôàäÿ

åäèð. Ëöòôÿí îòóðóíóç. Ëöòôÿí ñþéëÿéèí. – [Ñòó-

äåíò:] Áàüûøëàéûí, ñèçÿ çÿùìÿò âåðèðÿì, îòà-

üûí ãèéìÿòèíè ëöòôÿí ñþéëÿðìèñèíèç? ×ÿìÿí-

çÿìèíëè. [Ôèðÿíýèç:] Ìÿí ñèçÿ ýþíäÿðäèéèì

ìÿêòóáëàðûí ëöòôÿí ãàéòàðûëìàñûíû ðèúà åäÿð-

äèì. Ú.Úàááàðëû. [Øåéõ Ñÿíàí:] Áàáà äÿðâèø!

Ãûëìàéûí ëöòôÿí; Áèçè ìÿùðóì ôåéçè-ñþùáÿòäÿí.

Ù.Úàâèä.

ËÖÒÔÊÀÐ

èñ. [ÿð. ëöòô âÿ ôàðñ. ...êàð] Ìÿð-

ùÿìÿòëè, õåéèðõàù; àäàìëàðà èëòèôàò ýþñòÿðÿí,

éàõøûëûã åäÿí. Ëöòôêàð àäàì. – Ïÿðèäÿí õîø-

ëèãà, ãûëìàíäàí ÿëà; Ìÿëàéèêäÿí ýþðäöì ëöòô-

êàð ñÿíè. “Ëÿòèô øàù”. Ìåùðèáàí, ëöòôêàð,

äîüìà áèð ñÿñ äÿ; Áÿçÿí îðäó êèìè éîë à÷ûð

áèçÿ. Ñ.Âóðüóí.

ËÖÒÔÊÀÐËÛÃ

èñ. Ëöòôêàð îëìà, èëòèôàò åòìÿ,

ìÿðùÿìÿò ýþñòÿðìÿ; õåéèðõàùëûã, èëòèôàòëûëûã.

Ëöòôêàðëûã ýþñòÿðèá, .. àéðûúà îòàã âåðÿí ìåù-

ìàíõàíà ñàùèáÿñè Íÿðýèçèí ýþçöíäÿ éöêñÿëäè.

Á.Áàéðàìîâ.

ËÖÒËßÌß

“Ëöòëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËÖÒËßÌßÊ

ô.  Òàìàìèëÿ ñîéóíäóðìàã,

ëöò åòìÿê.

ËÖÒËßÍÌß

“Ëöòëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËÖÒËßÍÌßÊ

1. ãàéûä. Ïàëòàðûíû ñîéóíóá

ëöò îëìàã.

2. Á à õ ëöòëÿøìÿê. Àüàúëàð ýåòäèêúÿ ëöò-

ëÿíèðäè.

ËÖÒËßØÌß

“Ëöòëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ËÖÒËßØÌßÊ

ô. 1. Éàðïàãëàðû òþêöëìÿê,

÷ûëïàãëàøìàã (àüàúëàð ùàããûíäà). Ïàéûç ôÿñëè

àüàúëàð ëöòëÿøèð. – Ìèðçÿ Âàëåù áó ïÿíúÿðÿ-

äÿí ïàéûç õÿçàíûíûí ýÿëäèéèíè, éàøûë àüàúëàðûí

ëöòëÿøäèéèíè ùÿìèøÿ ñåéð åäèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

Àüàúëàð ëöòëÿøìèø îëñà äà, ùÿìèøÿúàâàíëàð

îíó ýèçëÿäÿ áèëäèëÿð. Á.Áàéðàìîâ.

2. ìÿú. Âàð-éîõó ÿëèíäÿí ÷ûõìàã, êàñûá-

ëàøìàã, éîõñóëëàøìàã.

ËÖÒËÖÊ

èñ. 1. ×ûëïàãëûã.

2. ìÿú.  Áèòêèñèçëèê; éàøûëëûãäàí, áèòêèäÿí

ìÿùðóìëóã. Éàìàúëàðûí ëöòëöéö.

3. ìÿú. Éîõñóëëóã, êàñûáëûã.

ËÖÒ-ÌÀÄßÐÇÀÄ

ñèô. âÿ çÿðô á à õ ëöì-

ëöò.

ËÖÒ-ÌÖÒ

ñèô. äàí. 1. Òàìàìèëÿ ëöò, ÷ûë-

ïàã, ëöò-öðéàí.

2. ìÿú. òîï. Éîõñóë, êàñûá, ñÿôèë. Îõóéàí-

äàí ñîíðà áèð ãÿäÿð ôèêèð åäèí. Åé ìÿíèì éîë÷ó,

äèëÿí÷è, ëöò-ìöò ãàðäàøëàðûì! Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.

ËÖÒ-ÖÐÉÀÍ

ñèô.  1. Ëöò-àíàäàíýÿëìÿ,

ëöìëöò.  Ìÿúèäèí ýþëäÿ ñóéó øàïïûëäàäà-

øàïïûëäàäà ãîë-ãàíàä ÷àëìàñû, ñîíðà äà ëöò-

öðéàí (ç.)  ÷àé ãûðàüûíäà îéíàìàñû Õûðäàíû

ëàï äàðûõäûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. 

Ëöò-öðéàí îë-

ìàã – ëöò-àíàäàíýÿëìÿ îëìàã, ëöìëöò îë-

ìàã. [Ôàòìàíèñÿ:] Ëöò-öðéàí îëóá êèøèëÿðèí

ãàáàüûíà ÷ûõäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

2. ìÿú. Éîõñóë, êàñûá. 

Ëöò-öðéàí ãàë-

ìàã – âàð-éîõó ÿëèíäÿí ÷ûõìàã. Éÿãèí åâèíè

éàðûáëàð, âàð-éîõ ÿëèíäÿí ýåäèá. Éàõøû ëöò-

öðéàí ãàëäû êö÷ÿëÿðäÿ. Ìèð Úÿëàë.

ËÖÇÓÌ

èñ. Ëàçûì îëìà, èøÿ éàðàìà, ëàçûì-

ëûã. // Åùòèéàú, ùàúÿò. 

Ëöçóì ýþðìÿê –

ëàçûì áèëìÿê, âàúèá ùåñàá åòìÿê. [Íèçàìè:]

Áèð ùÿãèãÿòè òÿêðàð åòìÿéÿ ëöçóì ýþðìöðÿì.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Ëöçóì éîõ(äóð) – åùòèéàú

éîõäóð, ëàçûì äåéèë. [ßäèë áÿé:] Èíàíûðàì,

ÿçèçèì, òàðèõÿ áàõìàüà ëöçóì éîõäóð.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. [Âàãèô Èáðàùèì õàíà:] Ùÿëÿ

åùòèéàúà ëöçóì éîõäóð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËÖÇÓÌÈÉÉßÒ

[ÿð.]  á à õ ëàçûìëûã.

ËÖÇÓÌÑÓÇ

á à õ ëàçûìñûç. [Ýÿíú:] Áó

ýöí ùå÷ êÿñ éåäèéè âÿ ýåéäèéè øåéëÿðäÿí áàøãà

àðòûã, ëöçóìñóç øåéëÿðè òîïëàìûð. ×ÿìÿíçÿ-

ìèíëè. Íàøàä ÿôÿíäè ùå÷ äÿ ìÿòëÿáÿ äÿõëè îë-

ìàéàí ëöçóìñóç ñþçëÿð èëÿ [Ìåùðèáàíûí] úà-

íûíû ñûõûðäû. Ñ.Ùöñåéí. Ýþâùÿð õàíûì ùÿð øåéè

ñÿëèãÿéÿ ñàëäûãäàí ñîíðà îòóðäó âÿ éåíÿ äÿ

ëöçóìñóç øåéëÿðäÿí ñþùáÿò åòäè. Ã.Èëêèí.

Ëöçóìñóç áèëìÿê (ñàéìàã) – ëàçûì áèë-

ìÿìÿê, âàúèá ùåñàá åòìÿìÿê. [Áÿùëóë:]

Íèúàò äàéûíûí .. ãûçûíû ìÿíÿ òÿêëèô åëÿìÿéèíè

îíà ýþðÿ ëöçóìñóç ñàéûðäûì êè, õîøóìà ýÿë-

ìèðäè. Á.Áàéðàìîâ.

ËÖÇÓÌÑÓÇËÓÃ

á à õ ëàçûìñûçëûã.

ËÉÀ

[èòàë. ëà] Ìóñèãè ãàììàñûíûí àëòûíúû

ñÿñè, ùàáåëÿ áó ñÿñè ýþñòÿðÿí íîò.

ËÉÖÊ

[ùîëë.] Áèð øåéèí è÷ÿðèñèíÿ ýèðìÿê

(äöøöá-÷ûõìàã) ö÷öí àäÿòÿí ãàïàüû îëàí

äÿëèê âÿ áó äÿëèéè þðòÿí ãàïàüûí þçö (ìÿñ.:

òàíêäà, ýÿìèäÿ âÿ ñ.-äÿ).

275

ËÖÒÔßÍ

ËÉÖÊ

Ìì

Ì

Àçÿðáàéúàí ÿëèôáàñûíûí îí äîããóçóíúó

ùÿðôè. Á à õ åì.

ÌÀÀÔ

èñ. [ÿð.] êþùí. Ùÿð úöð âåðýè âÿ ìö-

êÿëëÿôèééÿòäÿí àçàä îëàí êÿíäëè.

ÌÀÀÐÈÔ

èñ.  [ÿð.] ßùàëè àðàñûíäà ñàâàä,

áèëèê, ìÿäÿíèééÿò éàéìàã ö÷öí ìöòÿøÿêêèë

ñóðÿòäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí òÿäáèðëÿð ñèñòåìè.

Õàëã ìààðèôè. Ìààðèô õÿðúëÿðè. Ìààðèô øþáÿñè.

// ßëäÿ åäèëÿí áèëèê, òÿùñèë, ñàâàä. Ìààðèôÿ

ìåéèë âÿ ùÿâÿñ. – Øÿðÿôëÿ þìðöíö ñÿðô åò ìà-

àðèô óüðóíäà; Ýþçÿòëÿ èççÿòè-íÿôñèí, óíóòìà

âèúäàíûí. ß.Âàùèä.

ÌÀÀÐÈÔ×È

èñ.  1. Õàëã àðàñûíäà ìààðèôè,

ìÿäÿíèééÿòè, áèëèêëÿðè éàéàí, õàëãû ñàâàäëàø-

äûðàí.

2. òàð. ÕÂÛÛ-ÕÂÛÛÛ ÿñðëÿðäÿ Ãÿðáè Àâðî-

ïàäà âÿ ÕÂÛÛÛ-ÕÛÕ ÿñðëÿðäÿ Ðóñèéàäà ìàà-

ðèô÷èëèê úÿðÿéàíû íöìàéÿíäÿñè. Ôðàíñûç ìàà-

ðèô÷èëÿðè. Ðóñ ìààðèô÷èëÿðè.

ÌÀÀÐÈÔ×ÈËÈÊ

èñ. 1. Ìààðèôè éàéìà, ìàà-

ðèô òÿðÿôäàðû îëìà; ìààðèôïÿðâÿðëèê. “Áàùà-

äûð âÿ Ñîíà” êèìè ëèðèê áèð ÿñÿðäÿ äÿ ÿäèá þç

ìààðèô÷èëèê ôèêèðëÿðèíè äàâàì åòäèðèð. Ì.Àðèô.

2. òàð. ÕÂÛÛ-ÕÂÛÛÛ ÿñðëÿðäÿ Ãÿðáè Àâðî-

ïàäà âÿ ÕÂÛÛÛ-ÕÛÕ ÿñðëÿðäÿ Ðóñèéàäà ôåî-

äàëèçìè òÿíãèä åäÿí âÿ õàëãûí ìààðèôëÿíìÿ-

ñèíÿ òÿðÿôäàð îëàí ìöòÿðÿããè èäåéà ùÿðÿêàòû.

Ìààðèô÷èëèê èäåéàñû.

ÌÀÀÐÈÔËßÍÄÈÐÈËÌß

“Ìààðèôëÿíäèðèë-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÀÐÈÔËßÍÄÈÐÈËÌßÊ

ìÿúù. Òÿëèì âÿ

òÿùñèë íÿòèúÿñèíäÿ åëì, áèëèê âåðèëìÿê; ìÿäÿ-

íèëÿøäèðèëìÿê, ñàâàäëàíäûðûëìàã.

ÌÀÀÐÈÔËßÍÄÈÐÌß

“Ìààðèôëÿíäèðìÿê”-

äÿí ô.èñ.

ÌÀÀÐÈÔËßÍÄÈÐÌßÊ

ô. Ìààðèô, åëì, áè-

ëèê, ìÿäÿíèééÿò âåðìÿê; ñàâàäëàøäûðìàã.

Õàëãû ìààðèôëÿíäèðìÿê.

ÌÀÀÐÈÔËßÍÌß

“Ìààðèôëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÀÐÈÔËßÍÌßÊ

ãàéûä. Åëìëè îëìàã, áè-

ëèê ãàçàíìàã, ìÿäÿíèëÿøìÿê, ñàâàäëàíìàã.

ÌÀÀÐÈÔÏßÐßÑÒ

[ÿð. ìààðèô âÿ ôàðñ.

...ïÿðÿñò] á à õ ìààðèô÷è 1-úè ìÿíàäà.

ÌÀÀÐÈÔÏßÐßÑÒËÈÊ

á à õ ìààðèô÷èëèê

1-úè ìÿíàäà.

ÌÀÀÐÈÔÏßÐÂßÐ

[ÿð. ìààðèô âÿ ôàðñ.

...ïÿðâÿð] á à õ ìààðèô÷è 1-úè ìÿíàäà. Ñþç

éîõ, ìààðèôïÿðâÿðëÿðèìèçäÿí ÷îõëàðû òàïûëà

áèëÿð êè, áÿçè ãÿçåòëÿðè ÿââÿëèíúè íþìðÿñèí-

äÿí èëèí àõûðûíàäÿê éûüûá êèòàá áàüëàéûðëàð.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ãÿçåòèí íàøèðè Ìÿì-

ìÿäàüà Øàõòàõòëû ìààðèôïÿðâÿð, õåéèðõàù âÿ

ìöòÿðÿããè áèð àäàì îëìóø(äóð). Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÀÀÐÈÔÏßÐÂßÐËÈÊ

á à õ ìààðèô÷èëèê

1-úè ìÿíàäà. Ùåéô, ñÿä ùåéô êè, èòòèôàãû ïîçàí

âÿ èòòèùàäûí áöíþâðÿñèíÿ ðÿõíÿ éåòèðÿí ÿââÿëúÿ

î êÿñëÿð îëäó êè, ìààðèôïÿðâÿðëèê èñìèíè öñò-

ëÿðèíÿ ýþòöðöá ðÿéàñÿòëèê èääèàñûíäàäûðëàð.

Ô.Êþ÷ÿðëè.

ÌÀÀØ

èñ. [ÿð.] ßìÿê, èø ÿâÿçèíäÿ àëûíàí

ïóë, ùàãã; àéëûã, äîíëóã, ìÿâàúèá. Ìààø àë-

ìàã. Ìààø úÿäâÿëè. – [Ìèðçÿ Ñÿôÿðèí] èéèðìè

áåø ìàíàò äà ìààøû âàðäû. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

Áèç ñàäÿúÿ èúðà÷ûéûã; Ìààø àëûá èø ýþðöðöê.

Á.Âàùàáçàäÿ.

ÌÀÀØËÛ

ñèô.  1. Ìààø àëàí, ìààøëà îëàí;

äîíëóãëó, ìÿâàúèáëè. Ìààøëû èø.

2. ìÿú. Ìààøû ÷îõ îëàí, éàõøû ìààø âåðè-

ëÿí, ÿìÿê ùàããû áþéöê îëàí. Ìààøëû âÿçèôÿ.

ÌÀÁÀÃÈ

èñ. [ÿð.] êþùí. Áèð ìÿáëÿüèí, áèð

ùåñàáûí ãàëûüû, ãàëàí ùèññÿñè. [ßùìÿä:] Àõòàð,

ýþð áèð ö÷ ìàíàò òàïà áèëÿðñÿíìè? Ìàáàãèñè

ñîíðà äà ÷àòà áèëÿð. Í.Âÿçèðîâ.

ÌÀÁÅÉÍ

èñ. [ÿð.] êþùí. Àðà, àðàëûã; îðòà,

îðòàëûã. ..Ìÿèøÿò èëÿ ìÿêòÿáèí ìàáåéíèíäÿ ÿñëà

èòòèôàã âÿ ñàçèø éîõäóð. Ô.Êþ÷ÿðëè. [Áàããàë

Ìÿøÿäè Ðÿùèì:] Áàõ, Ìîëëà äàéû, àíä âåðè-

ðÿì ñÿíè ìàáåéíèìèçäÿ îëàí ñÿäàãÿòÿ, ÿýÿð

åâèíèçäÿ ãÿíä âàð, õóá îëñóí, ÿýÿð éîõäóðñà,

áåø-îí ýèðâÿíêÿ éàðìàðêà ãÿíäè àïàð.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÌÀÁßÄ

èñ. [ÿð.] êþùí. Àðä, äàë, äàâàì. Áèð

ýåúÿëèê ñþùáÿòèí ìèí ýåúÿ ìàáÿäè âàð. (Àòà.

ñþçö). [Ìåùäè áÿé:] Úöìÿ àõøàìû áóýöíêö

êåôèí ìàáÿäè áèçäÿäèð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÌÀÚ

1

èñ. Êîòàí äÿñòÿñè. ..Ãàðà êÿëèì ãàð-

üûéàð; Êîòàí ìàúû òóòàíà. (Áàéàòû).

ÌÀÚ

2

èñ. [ÿð.] êþùí. Éàðûìàé, ùèëàë.

ÌÀÚÀË

èñ. [ÿð.] Èìêàí, ôöðñÿò, âàõò. Ìà-

úàëû îëìàìàã. Ìàúàë òàïìàã. – Ýÿðÿê åëÿ

åëÿéÿê êè, [Êîðîüëó]  ìàúàë òàïà áèëìÿñèí.

“Êîðîüëó”. [Ùàúû Ãàðà:] Áóëàðûí ãóìàøû þçýÿ

ãóìàøäûð, ìöøòÿðè ìàúàë âåðìèð, ýþéäÿ ýþ-

òöðöð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

276

Ì

ÌÀÚÀË

ÌÀÚÀËÑÛÇ

ñèô. Ìàúàëû îëìàéàí, áàøû ãà-

ðûøûã, âàõòû, èìêàíû îëìàéàí. Ìàúàëñûç àäàì.

ÌÀÚÀËÑÛÇËÛÃ

èñ. Ìàúàëû îëìàìà, âàõòû

îëìàìà.

ÌÀÚÀÐÚÀ

ñèô.  âÿ çÿðô  Ìàúàð äèëèíäÿ.

Ìàúàðúà äÿðñëèê. Ìàúàðúà äàíûøìàã.

ÌÀÚÀÐ(ËÀÐ)

Ìàúàðûñòàíûí ÿñàñ ÿùàëèñèíè

òÿøêèë åäÿí âÿ äèë úÿùÿòäÿí ôèí-óãîð ãðóïóíà

äàõèë îëàí õàëã âÿ áó õàëãà ìÿíñóá àäàì.

ÌÀÚßÐÀ

èñ. [ÿð.] 1. Áàøà ýÿëÿí ùÿéÿúàíëû

ùàäèñÿ; ãÿçèééÿ, ñÿðýöçÿøò. Îíóí áàøûíà áþ-

éöê ìàúÿðàëàð ýÿëìèøäèð. – Íàáàò çÿíí åäèðäè

êè, Øÿêÿðÿëè áèð øåé áèëìèð âÿ îíó äèëýèð, ãÿì-

ýèí åäÿí ìàúÿðàäàí õÿáÿðñèçäèð. Ò.Ø.Ñèìóðã.

À÷ìàñàì äÿðäèìè, êèì áèëèð íÿ âàð; Þìðö-

ìöí ãàðàíëûã ìàúÿðàñûíäà? Ì.Ìöøôèã.

2. Á à õ àâàíòöðà. // Öìóìèééÿòëÿ, ùà-

äèñÿ, ãÿçèééÿ, ÿùâàëàò. Äèëäÿí-äèëÿ äöøäö áó

ôÿñàíÿ; Ôàø îëäó áó ìàúÿðà úÿùàíÿ. Ôöçóëè.

ÌÀÚßÐÀ×Û

ñèô. âÿ èñ. Ìàúÿðà (2-úè ìÿ-

íàäà) ñåâÿí, ìàúÿðà àõòàðàí, ìàúÿðà äöçÿë-

äÿí àäàì; àâàíòöðà÷û. [Ôÿõðÿääèí:] Ìÿíÿ

Áàüäàäà éîëà äöøäöéöì çàìàí Áàüäàäûí

úàäóýÿð âÿ ìàúÿðà÷ûëàð, ùèéëÿýÿðëÿð [øÿùÿðè]

îëäóüóíó äåìèøäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Ùÿð úöð

ìàúÿðà÷ûëàð âÿ áàøûíäà çÿðÿðëè ôèêèðëÿð äàøû-

éàíëàð ñóñäóðóëìàëûäûð!.. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÀÚßÐÀ×ÛËÛÃ

èñ. Ìàúÿðà ñåâìÿ, ìàúÿ-

ðàéà ìåéèë; àâàíòöðà÷ûëûã.

ÌÀ×

1

èñ. äàí. Þïöø, þïìÿ. [Òÿëõÿê ÿúèí-

íÿ:] ..Áàðû ùå÷ îëìàñà î øèðèí äîäàãëàðûíäàí

ìÿíÿ áèð ìà÷ âåð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. 

Ìà÷

åëÿìÿê äàí. – þïìÿê, þïöø àëìàã.

ÌÀ×

2

èñ. ìÿù. Ëîáéàíûí âÿ ñ. ñàðìàøàí

áèòêèëÿðèí ñàðûíìàñû ö÷öí éåðÿ ñàíúûëàí àüàú.

ÌÀ×À

èñ. 1. Ãîéóí âÿ áàøãà ùåéâàíëàðûí

äèðñÿêäÿí àøàüû áèëÿê ùèññÿñè. Ìà÷à ÿòè. Ìà÷à

áîçáàøû.

2. Èðè àøûã, áþéöê àøûã (á à õ àøûã

2

1-úè ìÿ-

íàäà). Àøûãëàðûí èðèñè âÿ õûðäàñû îëàðäû. Õûð-

äàñûíà àøûã, áèð ãÿäÿð èðèñèíÿ èñÿ ìà÷à äåéÿð-

äèëÿð. Ù.Ñàðàáñêè.

3. ìÿú. äàí. Ùÿéàñûç, ñûðòûã, àáûð-ùÿéà áèë-

ìÿéÿí àäàì ùàããûíäà. Ìà÷àíûí áèðèäèð.

ÌÀ×ÀÌÀ×

1. çÿðô  Ìàð÷ûëòû èëÿ, ìàð÷ûëòû

ñÿñè ÷ûõàðàðàã, ìàð÷àìàð÷ëà. Ìà÷àìà÷ þïìÿê.

2. èñ. Áèð-áèðèíè þïìÿ (÷îõëàðû ùàããûíäà) .

ÌÀ×À-ÌÀ×À

èñ. Ìà÷à èëÿ îéíàíûëàí óøàã

îéóíó; àøûã-àøûã. Óøàãëàð ìà÷à-ìà÷à îéíà-

éûðëàð.

Ì

ÁÄÀÌ

áàüë. [ÿð.] Úöìëÿíèí ÿââÿëèíäÿ

ýÿëèá, ìÿçìóíóíäà ýöçÿøò îëìàéàí úöì-

ëÿéÿ ýöçÿøòëèê õöñóñèééÿòè âåðèð – áó ñÿáÿáÿ

ýþðÿ êè, áóíà ýþðÿ êè (÷îõ âàõò “êè” áàüëàéû-

úûñû èëÿ èøëÿíèð). [Áÿùðàì:] Ìàäàì êè, .. èí-

ñàíëàð ìÿêð âÿ òÿçâèð èëÿ þç ìÿãñÿäëÿðèíÿ éå-

òèøèðëÿð, íÿ ñÿáÿáÿ ìÿí ùèéëÿ ãàðøûñûíäà ùèéëÿ

èøëÿòìÿéèì? Ú.Úàááàðëû. [Áÿùëóë:] Ìàäàì êè,

à÷ûã ñþùáÿòÿ ÷àüûðûðñàí, áó äà ñÿíèí ö÷öí

à÷ûã ñþùáÿò. È.Ùöñåéíîâ.

ÌÀÄ

ÁÌ

[ôð.] Ôðàíñàäà, 1917-úè èë èíãè-

ëàáûíäàí ãàáàã èñÿ Ðóñèéàäà âÿ áÿçè áàøãà

þëêÿëÿðäÿ: ÿðëè ãàäûíà (àäÿòÿí ôàìèëèéàñûíà

ãîøóëàðàã) ìöðàúèÿò åäèëÿðêÿí èøëÿäèëèð; õà-

íûì. “Ìàäàì Áîâàðè” ðîìàíû. // êþùí. Ãà-

äûí (àäÿòÿí “àâðîïàëû ãàäûí”) ìÿíàñûíäà. Áåø

äåéèë, îí áåø äåéèë, ùÿð éàí áàõûðñàí âàð

ìàäàì; Åâ ìàäàì, ìÿíçèë ìàäàì, áàëêîí

ìàäàì, òàëâàð ìàäàì. Ì.ß.Ñàáèð. ßéëÿøìèø

èêèñè, ãîçëàäà ãàçàã; Éàíëàðûíäà ìàäàì,

åäèðëÿð ìàçàã. Ù.Ê.Ñàíûëû.

ÌÀÄÀÏÎËÀÌ

[úîüð. àääàí] Àäÿòÿí àëò

ïàëòàðëûã, ñûõ àü ïàìáûã ïàð÷à. // Ùÿìèí ïàð-

÷àäàí òèêèëìèø. Ìàäàïîëàì êþéíÿê.

ÌÀÄÀÐ

ñèô.  [ÿð.] ßí èñòÿêëè, ÿí ÿçèç;

àðõà, öìèäýàù (þâëàä ùàããûíäà). [Ãàðû:] ..Àé

õàíûì, ìàäàð áèð ãûçûì âàð. “Àááàñ âÿ Ýöë-

ýÿç”. [Ýöëäàíÿ:] Áèëèðñèíèç êè, ìÿí àòà-àíàìûí

ìàäàð ãûçûéàì. ß.Âÿëèéåâ. [Ýèëÿ:] Ìÿíèì äÿ

âàðûì-äþâëÿòèì î ìàäàð îüëóìäóð. ß.Àáàñîâ.

ÌÀÄÄß

1

èñ. [ÿð.] 1. Òÿáèÿòäÿêè ôèçèêè úè-

ñèìëÿðèí ÿñàñûíû òÿøêèë åäÿí øåé. Ãèäà ìàä-

äÿëÿðè. Çÿùÿðëÿéèúè ìàääÿëÿð. Öçâè ìàääÿëÿð.

// Úèñèì, øåé.

2. Á à õ ìàòåðèéà 1 âÿ 2-úè ìÿíàëàðäà.

3. äàí. Áÿäÿíèí áèð éåðèíäÿ ýèçëè èëëÿò, à÷ûë-

ìàìûø éàðà; èðèíëèê. 

Ìàääÿ åòìÿê (åëÿ-

ìÿê) äàí. – áÿäÿíèí áèð éåðèíäÿ èðèí ÿìÿëÿ

ýÿëìÿê, ÷èðê åòìÿê.

4. ìÿú. Êåéôèééÿò; çèðÿêëèê, áàúàðûã, ÷îõ-

áèëìèøëèê ìÿíàñûíäà. [Àüà Ùöñåéí:] Áàëà,

áó ìàääÿ êè ñÿíäÿ âàð, èíøàëëàù, ýÿëÿúÿêäÿ

áþéöê ñþâäÿýÿð îëàðñàí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

// çàð. äàí. Áó úöð êåéôèééÿòëÿðÿ ìàëèê îëàí

àäàì ùàããûíäà. Çèðÿê ìàääÿäèð. Î åëÿ áèð

ìàääÿäèð êè...

◊ Ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñè ôèçèîë. – úàíëû

îðãàíèçìëÿðäÿ ìàääÿëÿðèí õàðèúè ìöùèòëÿ

ãàðøûëûãëû ÿëàãÿ øÿðàèòèíäÿ ùÿçì îëóíìàñû èëÿ

áàüëû îëàí ïðîñåñëÿðèí ìÿúìóñó.

277

ÌÀÚÀËÑÛÇ

ÌÀÄÄß

ÌÀÄÄß

2

èñ.  [ÿð.] 1. Ðÿñìè áèð ñÿíÿääÿ,

ñèéàùûäà, ëöüÿòäÿ âÿ ñ.-äÿ ìöñòÿãèë áþëýö;

áÿíä, ïàðàãðàô. Úèíàéÿò êîäåêñèíèí áåøèíúè

ìàääÿñè. – [Ìèíäèëëè:] Áàõ, áóíóíëà àêòäàêû

ìàääÿëÿðè ùå÷ÿ ÷ûõàðòäûí. Ñ.Ðÿùìàí.

2.  ìàë. Áöäúÿäÿ âÿ ñ.-äÿ ýÿëèðèí ìÿí-

áÿéèíè âÿ éà ìÿõàðèúèí éåðèíè ýþñòÿðÿí ùèññÿ.

Ýÿëèð ìàääÿñè.

ÌÀÄÄßÁßÌÀÄÄß

çÿðô  [ÿð. ìàääÿ âÿ

ôàðñ.  ...áÿ...] Ìàääÿ-ìàääÿ, áÿíäáÿáÿíä;

ìàääÿëÿð öçðÿ. Ãÿðàðû ìàääÿáÿìàääÿ ìö-

çàêèðÿ åòìÿê.

ÌÀÄÄÈ

ñèô. [ÿð.] 1. Øöóðäàí àñûëû îëìàéà-

ðàã ìþâúóä îëàí; úèñìàíè, ôèçèêè. Ìàääè âàð-

ëûã. Ìàääè àëÿì. // Ìàääÿéÿ àèä îëàí.

2. Ïóëà, ìàëà, ìöëêÿ àèä îëàí. Ìàääè êþ-

ìÿê. Ìàääè èìêàí. Ìàääè íåìÿòëÿð. Ìàääè

âÿçèééÿò. – Ãîíøó ùþêóìÿòëÿð Àòàáÿéëÿð þëêÿ-

ëÿðèíèí èøèíÿ ìöäàõèëÿ åòìÿê ö÷öí äèí ùàìè-

ëÿðèíÿ ìàääè âÿ ìÿíÿâè êþìÿêäÿ áóëóíäóëàð.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Êèìñÿ [Çåéíàëû]  ñåâìÿéèð,

ìöäàôèÿ åòìÿéèð, ìÿíÿâè âÿ ìàääè ìöàâè-

íÿòäÿ áóëóíìàéûðäû. Ñ.Ùöñåéí.

◊ Ìàääè ñöáóò ùöã. – úèíàéÿòëÿ áàüëû îëàí

âÿ îíóí à÷ûëìàñûíà èìêàí éàðàäàí øåé(ëÿð).

ÌÀÄÄÈËßØÌß “

Ìàääèëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÀÄÄÈËßØÌßÊ

ô.  Ìàääè øÿêèë àëìàã,

êîíêðåò øÿêèë àëìàã.

ÌÀÄÄÈËÈÊ

èñ.  Ìàääÿäÿí èáàðÿò îëìà,

ìàääè øåéèí õàññÿñè (ìÿíÿâèëèê çèääè). // Øöóð-

äàí àñûëû îëìàéàðàã ìþâúóä îëìà; úèñìàíèëèê.

ÌÀÄÄÈÉÉÀÒ

èñ. [ÿð.] êëàñ. Ìàääè, úèñìàíè

øåéëÿð (ìÿíÿâèééàò ÿêñè).

ÌÀÄÅÐÀ

[úîüð. àääàí] Òöíä öçöì øÿðàáû

íþâö.

ÌÀÄßÐ

èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Àíà. Ìàäÿðëÿðèíèç

åòäè ñèçÿ ìåùðö ìÿùÿááÿò; Àüóøè-øÿôÿããÿòäÿ

ñèçè áÿñëÿäè ðàùÿò. Ì.ß.Ñàáèð. Áÿøøàø îòóðóá

éàíûíäà ìàäÿð; Ùÿðäÿí áåøèéè ÿëèëÿ éåëëÿð.

À.Ñÿùùÿò.

ÌÀÄßÐØÀÙËÛÃ

èñ. òàð. Ãàäûí ãîùóìëóüó

õÿòòèíÿ ÿñàñëàíàí âÿ ãàäûíûí ùàêèì îëäóüó

ãÿáèëÿ ãðóïëàðûíäàí èáàðÿò èáòèäàè èúìà ãóðó-

ëóøó ôîðìàñû; ìàòðèàðõàò.

ÌÀÄÌÀÇÅË

[ôð.] Ôðàíñàäà, 1917-úè èë èí-

ãèëàáûíäàí ãàáàã èñÿ Ðóñèéàäà âÿ áÿçè áàøãà

þëêÿëÿðäÿ: àäÿòÿí êöáàð ãûçëàðûí, éàõóä ñó-

áàé ãàäûíëàðûí àäëàðûíà ãîøóëàí ñþç; õàíûì.

[Ìÿìäÿëè:] Ìÿí êè, áèð øóõ ìàäìàçåë åøãèíäÿ

ÿëäÿí ýåòìèøÿì! Ì.ß.Ñàáèð. Ìàøûí ñàùèáè

ìàäìàçåë; ßéëÿíìÿê ö÷öí èòè ýÿçäèðèð.

Í.Ðÿôèáÿéëè.

ÌÀÄ

ÓÍÍÀ

[èòàë.] Êàòîëèêëÿðäÿ: Èñàíûí

àíàñû ñàéûëàí Ìÿðéÿìÿ âåðèëÿí àä, ùàáåëÿ

îíóí ùåéêÿëè âÿ éà øÿêëè.

ÌÀÄÉÀÍ

èñ. [ôàðñ.] Äèøè àò. Áîüàç ìàä-

éàí. – Òàüû ÿìè .. àòëàðû ñóâàðìàüà ýþíäÿ-

ðÿíäÿ, ìÿíÿ äÿ áîç ìàäéàíà ìèíìÿéÿ èçèí

âåðäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÌÀÄÉÀÐ

èñ. Ìàúàðëàðûí þçëÿðèíÿ âåðäèê-

ëÿðè àä.

ÌÀ

ÉÑÒÐÎ

[èòàë.] Áÿñòÿêàðà, äèðèæîðà âÿ

éà áàøãà ýþðêÿìëè èíúÿñÿíÿò õàäèìèíÿ ùþð-

ìÿò ö÷öí âåðèëÿí àä.

ÌÀßÄÀ

[ÿð.] êþùí. Áàøãà, ÿëàâÿ. Áóíëàð-

äàí ìàÿäà, Âàãèôèí .. éàçäûüû ìöõÿììÿñèí

ìÿàëè-ïöðìÿçìóíó ùÿìèøÿ äîüðóëóã öçðÿ

ãàëûá... Ô.Êþ÷ÿðëè. Ðçàãóëóõàíûí Èðàí ñÿôÿðèíÿ

ìÿêòÿá âÿ äàðöëôöíóí éîëäàøëàðûíäàí ìàÿäà,

ìöðÿááèéÿñè îëàí Ìàðèéà õàíûì äà áþéöê

ìàíåÿëÿð ýþñòÿðìÿêäÿ èäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÌÀÔÀÐ

èñ. [ÿð.] Èìêàí, ìàúàë. 

Ìàôàð

âåðìÿìÿê – òÿëÿñäèðìÿê, ìàúàë âåðìÿìÿê.

[Ôàéòîí÷ó:] Àäÿ, ÷þëëö áàëàñû, àüçûíû à÷ûá ùàðà

áàõûðñàí, îòóð ýåäÿê, éîõñà âàüçàëûí õÿçïóø-

ëàðû ìàôàð âåðìÿç, ùåéáÿíè ÷èéíèíäÿí, ïàïà-

üûíû áàøûíäàí åëÿ ÷àðïûøäûðàð êè, ñîíðà àüçûí

áèð ñààò à÷ûëû ãàëàð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÌÀÔß

èñ.  [ÿð.] È÷ÿðèñèíÿ òàáóò ãîéóëóá

àïàðûëàí õÿðÿê. Ñÿëèì ãîúàíû éóäó, êÿôÿí-

ëÿäè, ñîíðà ìàôÿéÿ ãîéäó, ùÿìÿí äåäèéè ýöë

àüàúûíûí äèáèíäÿ áàñäûðäû. (Íàüûë).  ßçèçèì,

ãþí÷ÿ ýåäÿð; Ýöë à÷ìàç, ãþí÷ÿ ýåäÿð; Ìàôÿ-

íèí ãàáàüûíäà; ßëëÿðäÿ õîí÷à ýåäÿð. (Áàéàòû).

Ì

ÁÔÈÉÀ

èñ. [èòàë.] Òåððîð éîëó èëÿ ìÿãñÿ-

äèíè ùÿéàòà êå÷èðÿí ýèçëè òÿøêèëàò âÿ éà úÿìèé-

éÿò. Ìàüàðàéà òÿïèëìèø íå÷èí î ãàðò úàíàâàð;

..Ìàôèéàñû öñòöíäÿ ÿñèì-ÿñèì ÿñÿíëÿð; Ôöð-

ñÿò äöøñÿ ÿëèíÿ, ïàìáûãëà áàø êÿñÿíëÿð! Õ.Ðçà.

ÌÀÔÐÀÚ, ÌÀÔÐÀØ

á à õ ìÿôðÿø. Áó õÿ-

áÿðè àíàì äà åøèäÿí êèìè äèíìÿç-ñþéëÿìÿç

ìàôðàúûíû à÷äû âÿ øåéëÿðè áöêäö, ãîéäó éåðèíÿ.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ãîúà êè÷èê ãûçû àòäàí

äöøöðòäö âÿ ñîíðà àòà ÷àòûëìûø èêè ìàôðàøû

à÷ûá éåðÿ ñàëäû. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÌÀÔÐÀÃ

ñèô.  Åòèáàðñûç (ÿøéà ùàããûíäà),

êîðëàíìûø, õàðàá îëìóø.

ÌÀÝÈÑÒÐ

[ëàò. ìàýèñòåð – ìöÿëëèì] Åëìè

äÿðÿúÿ, ùàáåëÿ áåëÿ äÿðÿúÿñè îëàí øÿõñ.

278

ÌÀÄÄß

ÌÀÝÈÑÒÐ

ÌÀÝÈÑÒÐÀË

[ëàò. ìàýèñòðàëèñ – éþíÿëäèúè,

ÿñàñ] 1. Ùÿð ùàíñû áèð éîëóí ÿñàñ õÿòòè. Äÿ-

ìèðéîë ìàýèñòðàëû. Ñó ìàýèñòðàëû. Ìàýèñòðàë

øîñå éîëó. // Áþéöê øÿùÿðëÿðèí ÿí ÷îõ ùÿðÿ-

êÿò îëàí êö÷ÿñè. Ìàýèñòðàë êö÷ÿ.

2. Åëåêòðèê, òåëåãðàô, òåëåôîí, êàíàëèçàñèéà

âÿ éà ñó øÿáÿêÿñè ñèñòåìèíäÿ ÿñàñ êàáåë (õÿòò)

âÿ éà áîðó. Åëåêòðèê ìàýèñòðàëû. Ìàýèñòðàë ãàç

êÿìÿðè.

ÌÀÝÈÉÀ

èñ. [ëàò.] Ñåùðáàçëûã, úàäóýÿðëèê,

îâñóí÷óëóã.

ÌÀÜÀÐ

èñ. Òîé, éàñ âÿ ñ. ìÿúëèñëÿð ö÷öí

ãóðóëàí áþéöê ÷àäûð. Äÿôí ìÿðàñèìèíäÿí

ñîíðà, ãóðóëìóø èðè ìàüàðäà õåéðàò âåðèëäè.

×ÿìÿíçÿìèíëè. Äþðä-áåø ÷àäûðû áèð-áèðèíÿ

úàëàéûá ùÿéÿòäÿ ìåéäàí êèìè áèð ìàüàð ãóð-

ìóøäóëàð. Á.Áàéðàìîâ.

ÌÀÜÀÐÀ

1

èñ. [ÿð.] 1. Äàü âÿ ãàéàíûí è÷èíÿ

äîüðó óçàíàí, éàõóä éåð àëòûíäà îëàí ýåíèø

îéóã; çàüà, êàùà. Àéû ìàüàðàñû. – Äÿìèð÷è-

îüëó áèð ÿòðàôà áàõûá ýþðäö, éîëóí êÿíàðûíäà

áèð ìàüàðà âàð. “Êîðîüëó”. Ãàðàúà ãûç [àéû-

äàí]  ôöðñÿò òàïûá, þçöíö äÿðÿíèí äþøöíäÿêè

ìàüàðàéà ñàëäû. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

2. ìÿú. çàð. Êè÷èê, éàðàøûãñûç åâ, ìÿñêÿí,

äàõìà ìÿíàñûíäà. [Ãàðîâóë:] Äÿñòÿáàøûìûç

äà þç ìàüàðàñûíäà ÿéëÿøèá, ö÷ ýöíäöð íÿ èñÿ

áèçèìëÿ äàíûøìàã èñòÿìÿéèð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÌÀÜÀÐÀ

2

èñ. Ñàï ÷àðõû, ãàðãàðà.

ÌÀÜÀÇÀ

èñ. [ÿñëè ÿð. “ìÿõàçèí”äÿí] Áþ-

éöê äöêàí, èðè òèúàðÿò ìöÿññèñÿñè. Áàêû óíè-

âåðñàë ìàüàçàñû. – Ùÿð êö÷ÿäÿ áèð âÿ éà èêè

õûðäà äöêàíäàí áàøãà .. áöòöí ìàüàçà âÿ

äöêàíëàð áàüëûäûð. Ì.Èáðàùèìîâ. Ìàüàçà âÿ

ïàâèëéîíëàðûí àë-ÿëâàí òèòðÿê èëëöìèíàñèéàñû,

áÿçÿêëè âèòðèíëÿð àäàìñûç ÷îõ ãöññÿëè ýþðöíäö.

Ã.Èëêèí.

ÌÀÜÓË

“Ùå÷ îëìàçñà”, “íÿ éàõøû êè”,

“ÿúÿá êè” ìÿíàëàðûíäà èøëÿäèëÿí àðà ñþç.

[Àááàñ:] Ãàðû íÿíÿ, èìàíûí êàìèë îëñóí, ìà-

üóë äÿðäëèëÿðèí äÿðäèíÿ ãàëûðñàí... “Àááàñ âÿ

Ýöëýÿç”. Ìàüóë êå÷ÿí âàõòëàð äÿâÿ êàðâàí-

ëàðû äöçöëöðäö éîëà, òèúàðÿò ìàëûíû éöêëÿéèð-

äèê äÿâÿëÿðÿ. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÌÀÙ

èñ. [ôàðñ.] Àé. // Êëàññèê øåèðäÿ ýþ-

çÿëèí ñóðÿòèíÿ èøàðÿäèð. Ýþðñÿí öçöí îë ìàùûí,

áàñ áàüðûíà ýÿðäóíòÿê; Äþí áàøûíà éàëâàðÿ-

éàëâàðÿ, ñàëàì åéëÿ! Ì.Â.Âèäàäè. Ýÿð äåñÿì

àéäû éåð öñòöíäÿ ýÿëèá ðÿôòàðÿ; ßãë áàâÿð åëÿ-

ìÿç, ìàù ñÿìàäÿí äöøìÿç. Ñ.ß.Øèðâàíè.

ÌÀÙÀË

1

èñ. [ÿð. ìÿùÿëë] òàð. Äþâëÿò ÿðà-

çèñèíèí ìöÿééÿí èäàðÿ÷èëèê ñàùÿñè (èíçèáàòè-

ñèéàñè, òÿñÿððöôàò, ùÿðáè âÿ ñ.) ö÷öí àéðûëàí

ùèññÿñè. Ýÿíúÿ-Øèðâàí ìàùàëû. – Ìîëëà Ïÿíàù

Âàãèô äÿõè .. Ãàðàáàüà ñÿôÿð åäèá âÿ Úàâàí-

øèð ìàùàëûíäà Òÿðòÿðáàñàðäà áèð ìöääÿò

ñàêèí îëóá. Ô.Êþ÷ÿðëè. Òàíûíäû ìàùàëäà îí

áåø éàøûíäàí; Áàùàäûðûí àäû äèëëÿðäÿ ýÿçäè.

Á.Âàùàáçàäÿ.

ÌÀÙÀË

2

ñèô. [ÿð. ìöùàë] ×ÿòèí ÿìÿëÿ ýÿ-

ëÿí, ìöìêöí îëìàéàí, áàø òóòìàéàí, ãåéðè-

ìöìêöí. Ìàùàë èøäèð. – Úÿùàíè òÿðê åäÿðÿì,

úöìëÿ äþâëÿòö âàðû; Ìàùàëäûð åëÿìÿê áþéëÿ

íþâúÿâàí òÿðêèí. Õ.Íàòÿâàí. Ãÿòè ñóðÿòäÿ

âàçåù îëäó ìÿíÿ; Êè, ìàùàë ÿìðäèð, äþíÿì

âÿòÿíÿ. À.Ñÿùùÿò. 

Ìàùàë îëìàã – ÷ÿòèí

ÿìÿëÿ ýÿëìÿê, ÷ÿòèí áàøà ýÿëìÿê. ßùëè-ùàëû

ýþðìÿê èñòÿð ÿùëè-ùàë; Ìöçàéèãÿ åòìÿ, ýÿð

îëñà ìàùàë. Àøûã Ïÿðè.

ÌÀÙÀÐ