ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁÒÎÐ

[éóí.] Ùàâàíû îçîíëàøäûðìàã

(òÿìèçëÿìÿê) ö÷öí úèùàç.

ÎÇÎÍËÀØÄÛÐÌÀ

“Îçîíëàøäûðìàã”äàí

ô.èñ.

ÎÇÎÍËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô. 1. êèì. Îçîíà ÷å-

âèðìÿê.

2. Îçîíëà òÿìèçëÿìÿê. Ñóéó îçîíëàøäûð-

ìàã. Ùàâàíû îçîíëàøäûðìàã.

ÎÇÎÍËÀØÌÀ

“Îçîíëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÎÇÎÍËÀØÌÀÃ

ô.  1.  êèì. Îçîíà ÷åâðèë-

ìÿê.

2. Îçîíëà òÿìèçëÿíìÿê.

543

ÎÉÓÍÁÀÇÕÀÍÀ

ÎÇÎÍËÀØÌÀÃ

Þþ

Þ

Àçÿðáàéúàí ÿëèôáàñûíûí èéèðìè èêèíúè

ùÿðôè. // “Þ” ùÿðôè èëÿ èøàðÿ îëóíàí ñàèòèí àäû.

ÞÚ

èñ.  Èíòèãàì. [Òÿðõàí:] Ãàéíàéûð ãÿë-

áèìèí è÷èíäÿ þúöì; Áèëèðÿì, ÷àòìàç î íÿ-

ùÿíýÿ ýöúöì. À.Øàèã. 

Þú àëìàã – èíòè-

ãàì àëìàã. ..Éåíÿ Êÿïÿçèí àüñà÷ëû ìÿüðóð

áàøû âöãàðëà óúàëûð, ñàíêè èøûã ãàðàíëûãäàí

þú àëûðäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÞÚßØÊßÍ

ñèô. Þúÿøìÿéè, ñöðòöøìÿéè ñå-

âÿí, ìöáàùèñÿ åòìÿéè ñåâÿí. Þúÿøêÿí àäàì.

ÞÚßØÊßÍËÈÊ

èñ.  Þúÿøìÿéè àäÿò åòìèø

àäàìûí õàñèééÿòè. Þúÿøêÿíëèê éàõøû øåé äåéèë.

ÞÚßØÌß

“Þúÿøìÿê”äÿí ô.èñ.  [Âàãèô

Øàùíèñÿéÿ:] Õöëàñÿ, ýåúÿ-ýöíäöç áó õàíëà-

ðûí áèð-áèðè èëÿ þúÿøìÿñèíäÿí ùå÷ áàøûìûç

àéàçûìûð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÞÚßØÌßÊ

ô.  ×ÿêèøìÿê, ñàòàøìàã, ñöð-

òöøìÿê, ìöáàùèñÿ åòìÿê, òóòàøìàã. [Ðçà-

ãóëó:]  Ãîé î ìÿíè éàõøû òàíûñûí, ìÿíÿ

þúÿøìÿñèí, õàòàéà ñàëìàñûí.. Í.Âÿçèðîâ.

[ßáöëùÿñÿí áÿé:] ×ÿêìÿñèëÿí ìÿíèìëÿ

þúÿøìÿéÿ âÿ ìÿíè ÿëÿ ñàëìàüà áàøëàìûøäû.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÞÄ

èñ.  1. Ãàðà úèéÿðèí èôðàç åòäèéè ñàðû-

éàøûë ðÿíýëè àúû ìàéå. 

Þä êèñÿñè – ãàðà

úèéÿðäÿ îëàí âÿ þä èôðàç åäÿí êèñÿéÿîõøàð

îðãàí; þäëöê. Þä øèðÿñè – þä êèñÿñèíèí èôðàç

åòäèéè ìàéå; þä. Éåì ãóðñàãäàí íàçèê áàüûð-

ñàüà äàõèë îëàí êèìè îíóí öçÿðèíÿ ùèññ-ùèññÿ

ìÿäÿàëòû øèðÿñè âÿ þä øèðÿñè ñöçöëöð.

“Ãàðàìàë”.

2. ìÿú. ×îõ àúû øåé ùàããûíäà. Þä êèìè.

◊   Þäö àüçûíà ýÿëìÿê – èéðÿíìÿêäÿí,

áàøû ýèúÿëëÿíìÿêäÿí ãóñìàã äÿðÿúÿñèíÿ ýÿë-

ìÿê, öðÿéè áÿðê áóëàíìàã, áÿðê èéðÿíìÿê.

Öôóíÿòäÿí àäàìûí þäö àüçûíà ýÿëèð.

ÞÄÄßÊ

ñèô. ìÿù. Ãîðõàã.

ÞÄßÊ

èñ. ìÿù. Þäÿíìÿëè ïëàí, ãàéòàðûë-

ìàëû îëàí ïóë; áîðú. [ßëëÿçîüëó:] Ìÿí áó

ãÿäÿð þäÿéèí àëòûíäàí íåúÿ ÷ûõàúàüàì?

È.Ùöñåéíîâ.

ÞÄßÌß

“Þäÿìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞÄßÌßÊ

ô. 1. Áàøãàñûíäàí àëäûüû, éàõóä

áîðú åòäèéè øåéè ãàéòàðìàã, âåðìÿê. Ùÿñÿí

÷ÿêìÿ ïóëóíó èêè àéà ãÿäÿð þäÿéÿ áèëÿúÿê

èäè.  ×ÿìÿíçÿìèíëè. [Ðöñòÿì êèøè] áîðúëà-

ðûíû þäÿäè âÿ ùÿð ÿìÿêýöíöíÿ ö÷ êèëî òàõûë

ïàéëàäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

2. Òÿìèí åòìÿê. [Ýÿíú:] Ö÷ àé òÿäàðöê

îëóíàí ùÿðàðÿò þëêÿíèí äîããóç àéëûã åùòèéà-

úûíû òàìàìèëÿ þäÿéèð. ×ÿìÿíçÿìèíëè. ßâ-

âÿëêè ìààøûíäàí àç ìààø àëàðñà, êîìèòÿ

îíóí êÿñðèíè þäÿéÿúÿêäèð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

// Áÿñ åòìÿê, éåòìÿê, ÷àòìàã, êèôàéÿò åò-

ìÿê.  Ìààøû ìÿõàðèúèíè þäÿéèð. – [Áÿùëóë:]

Ìÿíèì òÿãàöäöì åâ êèðàéÿñèíè þäÿéèðäè..

Á.Áàéðàìîâ.

3. Þùäÿñèíÿ ýþòöðìöø îëäóüó áèð øåéè éå-

ðèíÿ éåòèðìÿê. Ïëàíû àðòûãëàìàñèëÿ þäÿìÿê.

ÞÄßÍÈËÌß

“Þäÿíèëìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞÄßÍÈËÌßÊ

“Þäÿìÿê”äÿí ìÿúù. Áîðú

þäÿíèëäè. Áöòöí åùòèéàúëàð þäÿíèëäè. – Ìÿ-

úÿëëÿ ùþêìöéëÿ õàòûðëàíàí áîðú; Éàõøûäûð

ìèí äÿôÿ þäÿíèëìÿñÿ. Á.Âàùàáçàäÿ.

ÞÄßÍÈØ

èñ. 1. Þäÿíìÿ èøè; þäÿíìÿ. Áîð-

úóí þäÿíèøè.

2. Éåðèíÿ éåòèðèëìÿ. Ïëàíûí þäÿíèøè.

ÞÄßÍÌß

“Þäÿíìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞÄßÍÌßÊ

á à õ þäÿíèëìÿê. Áîðú þäÿíäè.

ÞÄßÉÈØ

èñ. Áîðúóíó âåðìÿ, þäÿìÿ.

ÞÄËÖÊ

èñ. á à õ þä êèñÿñè (“þä”äÿ).

ÞÄÖË

èñ. Ìöêàôàò, ïðèç.

ÞÄÖÍÚ

èñ. ßâÿçè åéíè âÿ éà áÿíçÿð øåéëÿ

âåðèëìÿê (ãàéòàðûëìàã) øÿðòèëÿ àëûíàí øåé

(ÿñàñÿí ïóë); áîðú.

ÞÔÊß

èñ. 1. Àü úèéÿð. 

2. äàí. Ùèðñ, ãÿçÿá, ùèääÿò.

◊  Þôêÿí (þôêÿñè) éàíñûí! – ãàðüûø ìÿãà-

ìûíäà èøëÿäèëèð. Ñÿíè ýþðöì, þôêÿí éàíñûí. –

[Òåëëè:]  Ìÿíè ãûíàéàí, þôêÿí éàíñûí!

ß.Ìÿììÿäõàíëû. Þôêÿéÿ äþíìÿê – ðÿíýè

ãà÷ìàã, àüàðìàã. Êàòèáèí ãàíû ãà÷ìûø, þô-

êÿéÿ äþíìöø äîäàãëàðû ýöëöìñöíìÿê ö÷öí

àðàëàíäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. Áÿùðàìûí äèëè-äîäàüû

òÿïìèø, öçöíöí ãàíû ãà÷ìûø, þôêÿéÿ äþí-

ìöøäö. ß.Âÿëèéåâ.

ÞÔÊßËßÍÌß

“Þôêÿëÿíìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞÔÊßËßÍÌßÊ

ô.  Ùèðñëÿíìÿê, ùèääÿò-

ëÿíìÿê, ãÿçÿáëÿíìÿê, ùèääÿòÿ ýÿëìÿê.

ÞÔÊßËÈ

ñèô.  1. Öðÿêëè, ãîðõìàç, úÿñà-

ðÿòëè, úèéÿðëè. Þôêÿëè îüëàí.

2. äàí.  Ùèðñëè, ãÿçÿáëè, ùèääÿòëè, àúûãëû.

Ìöùàñèá, ßáèøèí áó ùàëà äöøìÿéèíäÿí âÿ

544

Þ

ÞÔÊßËÈ

Êîñàíûí áó úöðÿ þôêÿëè ùþêì åòìÿéèíäÿí áó

òåëåãðàìû þéðÿíìÿéÿ äàùà äà àðòûã ìàðàã-

ëàíäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

þôêÿëè-þôêÿëè çÿðô  Ùèðñëè-ùèðñëè, ãÿçÿáëè-

ãÿçÿáëè, ãÿçÿáëÿ, ùèðñëÿ, ùèääÿòëÿ. [Ìóðòó-

çîâ:]  Éîõñà áó óøàã áåëÿ þôêÿëè-þôêÿëè äà-

íûøìàç! Ñ.Ðÿùèìîâ. [Ïàøà áÿé:] ×îõ äà

þôêÿëè-þôêÿëè äàíûøìà! ß.Âÿëèéåâ.

ÞÝÅÉ

ñèô.  Äîüìà îëìàéàí. Þýåé àíà.

Þýåé àòà. Þýåé áàúû. - Óøàã àíàñûíà äîüìà

îëñà äà; Ãîíäàðìà àòàéà þýåéäèð, àõû.

Á.Âàùàáçàäÿ.

ÞÝÅÉ-ÄÎÜÌÀËÛÃ

èñ.  Ùàìûéà ãàðøû

åéíè ìöíàñèáÿòèí îëìàäûüû ùàë; àéðû-ñå÷êèëèê.

Àðàéà þýåé-äîüìàëûã ñàëìàã. – Áÿëè,

åëÿäèð, – äåéÿ ìÿí Íÿáè êèøèíèí ñþçöíö òÿñ-

äèã åòäèì: – Éîõñà þýåé-äîüìàëûã îëàð.

Ñ.Ðÿùèìîâ. Äåéÿí, ÿêèçëÿðëÿ ýÿëäè áÿðàáÿð;

Ïîëàäûí åâèíÿ þýåé-äîüìàëûã. Ì.Ðàùèì.

ÞÝÅÉËÈÊ

èñ. Äîüìà îëìàìà, þýåé îëìà.

Ìÿíÿ íå÷ÿ ãàäûí àíàëûã åòäè; Äþçäöëÿð àíà-

ñûç ìÿùÿááÿòèìÿ; Ìÿí èñÿ äþçìÿäèì àíà

àäûéëà; Îíëàðûí þýåéëèê ñÿäàãÿòèíÿ. Ñ.Òàùèð.

ÞÝßÚ

èñ.  Ö÷éàøàð åðêÿê ãîéóí. Òîüëó

áèðèëëèê, øèøÿê èêèèëëèê, þýÿú ö÷èëëèê îëàðäû.

Ù.Ñàðàáñêè.

ÞÙÄß

èñ.  [ÿð.] Þç öçÿðèíÿ ýþòöðöëÿí âÿ

éåðèíÿ éåòèðèëìÿñè âàúèá îëàí âÿçèôÿ; òÿÿù-

ùöä, áîðú. 

Þùäÿñèíäÿ ãàëìàã – ùèìà-

éÿñèíäÿ, èàøÿñèíäÿ îëìàã, áîéíóíäà îëìàã.

[Íóðèééÿ:]  Àòà-àíàìûí âÿôàòûíäàí ñîíðà

ñÿêêèç éàøûíäà áèð óøàã þùäÿñèíäÿ ãàëäûì.

È.ßôÿíäèéåâ.  Þùäÿñèíäÿ îëìàã – áèð

âÿçèôÿ îëàðàã öçÿðèíäÿ îëìàã, áîéíóíäà îë-

ìàã; èõòèéàðûíäà, èäàðÿñèíäÿ îëìàã. [Ìÿê-

òÿáëÿðèí] õÿðúè äþâëÿò õÿçèíÿñèíèí þùäÿñèíäÿ

èäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Êþðïö õöñóñè

òàïøûðûã èëÿ Íÿðèìàíûí äÿñòÿñèíèí þùäÿñèíäÿ

èäè. Ìèð Úÿëàë. Þùäÿñèíäÿí ýÿëìÿê – 1) áèð

èøè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ ýöúö ÷àòìàã, åäÿ áèë-

ìÿê, áàúàðìàã. Âÿçèôÿíèí þùäÿñèíäÿí ýÿë-

ìÿê. –  Ìåùðèáàí áó ÷ÿòèí èøèí þùäÿñèíäÿí

ýÿëÿ áèëÿúÿêäèìè? Ù.Ñåéèäáÿéëè. [Õàíûì:]

Ìÿí äåäèì î, áó èøèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèë-

ìÿç. Ì.Äèëáàçè; 2) ìöáàðèçÿäÿ âÿ éà áàøãà

áèð èøäÿ öñòöí ýÿëìÿê, áàúàðà áèëìÿê, ýöúö

÷àòìàã. [Êÿðáÿëàéû Ôàòìà õàíûì:] Ìÿí ùàúû-

íûí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèëìèðÿì.. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. [×ÿðêÿç áÿé:] [Úàìààòûí] þùäÿ-

ñèíäÿí ýÿëÿ áèëìÿéèðÿì.. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

// ìÿú. Äÿðñèíè âåðìÿê, äèâàí òóòìàã. Îíóí

þùäÿñèíäÿí éàõøû ýÿëäèëÿð. Þùäÿñèíÿ ãîé-

ìàã (áóðàõìàã, àòìàã) – áèðèíèí áîé-

íóíà ãîéìàã, öçÿðèíÿ ãîéìàã, òàïøûðìàã.

Ìÿñóëèééÿòè áàøãàñûíûí þùäÿñèíÿ ãîéìàã

(áóðàõìàã). – [Ïðèñòàâ:] Òóðàúëûëàðëà ùàãã-

ùåñàá ÷ÿêìÿéè ãîé ìÿíèì þùäÿìÿ. ß.Âÿëè-

éåâ.  Áàáàúàí .. åâèí èø-ýöúöíö ùÿìèøÿëèê

ãûçûíûí þùäÿñèíÿ àòìûøäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

Þùäÿñèíÿ äöøìÿê – öçÿðèíÿ äöøìÿê, áîé-

íóíäà îëìàã, éåðèíÿ éåòèðèëìÿëè îëìàã.

[Ôÿõðÿääèí:]  Þç áîéíóìó þùäÿìÿ äöøÿí

ìÿñóëèééÿòäÿí êÿíàðà ÷ÿêìÿê èñòÿìèðÿì.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Þùäÿñèíÿ ýþòöðìÿê (àë-

ìàã) – éåðèíÿ éåòèðìÿéè áèð âÿçèôÿ îëàðàã

áîéíóíà ýþòöðìÿê, áîéóí îëìàã, ñþç âåð-

ìÿê, öçÿðèíÿ ýþòöðìÿê. [Ìÿùÿððÿì áÿé:]

ßëáÿòòÿ, ùÿð áèð õÿðúè þùäÿìÿ ýþòöðöðÿì..

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÞÙÄß×È

èñ.  Ùÿð ùàíñû áèð èøè ýþðìÿéÿ,

éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ ñþç âåðÿí, öçÿðèíÿ òÿÿù-

ùöä ýþòöðÿí àäàì. 

ÞÙÄß×ÈËÈÊ

á à õ þùäÿëèê.  Áöòöí òðåñ-

òèìèç öçÿðèíÿ éåíè þùäÿ÷èëèêëÿð ýþòöðöð.

Ì.Èáðàùèìîâ. [Ôÿðÿú êèøè:] Èíäè äÿ þùäÿ÷èëèê

ýþòöðöáëÿð êè, áè÷èíè èêè ýöíÿ ãóðòàðñûíëàð.

Ã.Èëêèí.

ÞÙÄßËÈÊ

èñ.  Ìöòëÿã éåðèíÿ éåòèðèëìÿëè

îëàí èø; þùäÿ÷èëèê. Öçÿðèíÿ þùäÿëèê ýþòöð-

ìÿê. Þùäÿëèê øÿðÿôëÿ éåðèíÿ éåòèðèëäè.

ÞÙÞ, ÞÙÞ-ÞÙÞ

òÿãë. Þñêöðÿðêÿí ÷ûõàí

ñÿñ.

ÞÊÚß

èñ.  Àéàããàáû àëòûíûí òîïóã àëòûíà

äöøÿí ùöíäöð ùèññÿñè; äàáàí.

ÞÊÑÖÇ

èñ. 1. Éåòèì. Òà óøàãëûãäàí þêñöç

ãàëìûø Ýöëçàð þç êîð àíàñû èëÿ éîõñóë ãàð-

äàøû Àñëàíûí ùèìàéÿñèíäÿ éàøàéûðäû. Ú.Úàá-

áàðëû. // ìÿú. Êèìñÿñèç, áàõûìñûç. Þêñöç óøàã.

2. ìÿú.  Óüóðñóç, áÿäáÿõò, òàëåñèç. ßñðè-

íèí þêñöçöäöð äàùèëÿð. Ù.Úàâèä. Þêñöç òàëå-

éèìòÿê ýåúèêäèí íÿäÿí? Êàðâàíãûðàí äîüäó,

ýþðöíìÿäèí ñÿí. Ú.Úàááàðëû.

ÞÊÑÖÇËÖÊ

èñ. Éåòèìëèê. // Êèìñÿñèçëèê.

Áàõäûì êè, ñöðöíìÿéèí ñîíó éîõäóð, áóðàõ-

äûì; Ãàïàäûì áèð ìÿçàðà þêñöçëöéöí äàøûíû.

À.Èëäûðûì.

ÞÊÖÇ

èñ. 1. Èø ùåéâàíû êèìè èñòèôàäÿ åäèëÿí

áóüà. Òÿïÿë þêöç. Þêöçëÿðè àðàáàéà ãîøìàã.

545

ÞÝÅÉ

ÞÊÖÇ

– ..Êè÷èê ÷îáàíëàð þêöçëÿðÿ ìèíèá, ìàëëàðû

åâÿ ñàðû ãîâóðäóëàð. Ù.Íÿçÿðëè.  Ýöíåéëÿðè

øóìëàìàã ö÷öí êîòàíà þêöç ãîøóðäóëàð.

Á.Áàéðàìîâ.

2. ìÿú.  ×îõ éåêÿ, íàùàìàð, çîðáà àäàì

ùàããûíäà. // ìÿú. Ãàáà, êîáóä, ãàíìàç àäàì

ùàããûíäà.

◊  Þêöçöí áþéöéö ïÿéÿäÿäèð çàð. – èøèí

÷ÿòèíè ùÿëÿ äàëäàäûð, úÿíúÿë ùÿëÿ ãóðòàðìà-

éûá. [Ñàðà áèáè:] Ùÿëÿ þêöçöí áþéöéö ïÿéÿ-

äÿäèð. Ãàíòÿìèð.

ÞÊÖÇÝÞÇÖ

èñ. áîò. Ñàðû ÷è÷ÿêëÿðè òÿáà-

áÿòäÿ èøëÿäèëÿí îò áèòêèñè.

ÞÊÖÇËÖÊ

èñ. Éåêÿëèê, íàùàìàðëûã, çîð-

áàëûã (àäàì ùàããûíäà). // ìÿú. Ãàáàëûã, êî-

áóäëóã, ãàíìàçëûã.

ÞË×ÄÖÐÌß

“Þë÷äöðìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞË×ÄÖÐÌßÊ

èúá. Þë÷ìÿéÿ ìÿúáóð åò-

ìÿê, éàõóä õàùèø åäÿðÿê þë÷ìÿ èøè ýþð-

äöðìÿê.

ÞË×Ìß

“Þë÷ìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞË×ÌßÊ

ô. 1. Áèð øåéèí þë÷öñöíö, ìèã-

äàðûíû ãÿáóë îëóíìóø âàùèäëÿð ÿñàñûíäà

ìöÿééÿí åòìÿê, ìöÿééÿíëÿøäèðìÿê. Ñöäö

þë÷ìÿê. Ïàð÷àíû þë÷ìÿê. Îòàüûí êâàäðàòó-

ðàñûíû þë÷ìÿê. Ãûçäûðìàñûíû þë÷ìÿê. – Èñòè-

ñèíè þë÷öá äÿðùàë; Àíà äåéèð: – Äèíúÿë áèð àç.

Ì.Äèëáàçè.

2. Ìöëàùèçÿ åòìÿê, ÷ûõûø åòìÿê, ìöãà-

éèñÿ åòìÿê, òóòóøäóðìàã. Ùÿð øåéè þç äöøöí-

úÿñè èëÿ þë÷ìÿê.

3. ìÿú. äàí. Âóðìàã, ýîïàìàã, ÷ÿêìÿê,

èëèøäèðìÿê. Ñóéóí ýàù ñîéóã âÿ ýàù èñòèëèéèí-

äÿí íàðàçû îëàðàã [Ìÿøÿäè Ãóëàì] éàø ÿëëÿ-

ðèëÿ Úàâàùèðèí áàøûíà þë÷ÿðäè. Ò.Ø.Ñèìóðã.

4. Á à õ þë÷öá-áè÷ìÿê 2-úè ìÿíàäà. Ñþ-

çöíö þë÷. Ùÿðÿêÿòëÿðèíè þë÷.

◊  ßëëÿðèíè þë÷ìÿê –  á à õ ÿë. Éöç þë÷, áèð

áè÷ – “áèð èø ýþðÿðêÿí ãàáàãúà éàõøû-éàõøû,

ùÿðòÿðÿôëè ôèêèðëÿø” ìÿíàñûíäà èôàäÿ. Êö÷ÿëÿðè

þë÷ìÿê – àâàðà-àâàðà ýÿçìÿê, âåéèë-âåéèë

ýÿçìÿê, âåéèëëÿíìÿê. Þç àðøûíû èëÿ þë÷ìÿê

– áèð àäàì âÿ éà øåé ùàããûíäà þç øÿõñè

áàõûìûíäàí, áèðòÿðÿôëè ìöùàêèìÿ éöðöòìÿê.

ÞË×Ö

èñ.  1. Ùÿð ùàíñû áèð øåéè þë÷ìÿê

ö÷öí ãÿáóë åäèëìèø âàùèä. Óçóíëóã þë÷öñö.

Ùÿúì þë÷öñö.

2. ìÿú.  Áèð øÿõñÿ, éà øåéÿ ãèéìÿò âåð-

ìÿê, ìöãàéèñÿ åòìÿê ö÷öí ÿñàñ ýþòöðöëÿí

øåé. ..Áó äöíéàäà ùÿð ùàíñû ãèéìÿòèí þë÷öñö

çÿùìÿòäèð. Ñ.Ðÿùèìîâ.

3. Ùÿð ùàíñû áèð øåéèí ìöÿééÿí âàùèäëÿð

ÿñàñûíäà òÿéèí åäèëÿí áþéöêëöéö, êè÷èêëèéè,

áè÷èìè, ùÿúìè, äÿðÿúÿñè. Ãûçëàðûí ùàìûñûíûí

ëèáàñû áèð ãèéìÿòäÿ, áèð ÿíäàçÿäÿ âÿ áèð þë-

÷öäÿ èäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Áóðóãëàðûí äþðä

òÿðÿôèíäÿ ìöõòÿëèô þë÷öäÿ íåôòëè, ìàçóòëó áî-

ðóëàð, äÿìèð âÿ òàõòà ïàð÷àëàðû ýþçÿ äÿéèðäè.

Ì.Èáðàùèìîâ. // Ùöäóä, ùÿää, ñÿðùÿä, ÷ÿð-

÷èâÿ. Õöñóñÿí ýÿíúëèéèí àðçóëàðû ýþéëÿðäÿêè

óëäóçëàð ãÿäÿð ñàéûëìàç âÿ þë÷öéÿ éåðëÿø-

ìÿçäèð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Çàìàí âÿ ìÿêàí

éåíèäÿí þç ùÿãèãè þë÷öñöíÿ ãàéûäûðäû.

ß.Ìÿììÿäõàíëû.

4. Þë÷ìÿ èøè; þë÷ìÿ. Ñàùÿäÿ þë÷ö èøëÿðè

àïàðûëûð.

5. Á à õ âÿçí 2-úè ìÿíàäà. Øåðèí þë÷öñö.

6. ìÿú. äàí. ßùàòÿ äàèðÿñè, ýþðöø äàèðÿñè.

[Øèðçàä Ðöñòÿìÿ:] Ñÿí äàð äöøöíöðñÿí,

þë÷öí áàëàúàäûð. Ì.Èáðàùèìîâ.

◊   Þë÷ö ýþòöðìÿê – òÿäáèð ýþðìÿê.

ßââÿëúÿ Ìöãèì áÿé ÿëà äÿðÿúÿëè ìåéâÿúàòûí

Øóøà ãàëàñûíà ýþíäÿðèëìÿñè ö÷öí þë÷ö ýþ-

òöðäö. Ñ.Ðÿùèìîâ. Òÿðëàíîâ, Òåéìóð Úàùàí-

ýèðîâ ùàããûíäà þë÷ö ýþòöðÿúÿéèíÿ ñþç âåðäè.

Ù.Ñåéèäáÿéëè. Þë÷öéÿ ýÿëìÿìÿê – ÷îõ áþ-

éöê, ùÿääÿí àðòûã éåêÿ, þë÷öëÿ áèëìÿéÿí øåé

ùàããûíäà. Äèí èëÿ óúàëûð ðóùóìóç ýþéÿ; Ýþé-

ëÿð áèð ãèéàñà, þë÷öéÿ ýÿëìÿç. Á.Âàùàáçàäÿ. 

ÞË×Ö-ÁÈ×È

á à õ þë÷ö 1 âÿ 3-úö ìÿíà-

ëàðäà. Êÿíä ÿùàëèñè èñÿ óçóí èëëÿð áîéó ìöõ-

òÿëèô þë÷ö-áè÷èäÿ îëàí äàìëàðäà âÿ ãàçìà-

ëàðäà éàøàéûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

◊  Þë÷ö-áè÷è áèëìÿìÿê – 1) íÿ åòäèéèíè, íÿ

äåäèéèíè áèëìÿìÿê, ùÿää-ùöäóä áèëìÿìÿê,

ùÿääèíè àøìàã. Ùÿðÿêÿòëÿðèíäÿ þë÷ö-áè÷è áèë-

ìÿìÿê. – Áèëìÿéèð ùå÷ áó àüûç þë÷ö-áè÷è; Ùåé

þòöð, ñàíêè ñûíûá áÿíäè, ïè÷è. ß.Íÿçìè; 2) þë-

÷öéÿ ýÿëìÿìÿê, þë÷öñö îëìàìàã, ùÿääè-

ùöäóäó îëìàìàã. Èíñàí õÿéàëûíûí þë÷ö-áè÷è

áèëìÿéÿí ñöðÿòè [Ùÿúÿðè] ýþòöðäö. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÞË×ÖÁ-ÁÈ×Ìß

“Þë÷öá-áè÷ìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞË×ÖÁ-ÁÈ×ÌßÊ

ô. 1. Òèêèëÿúÿê ïàëòàðûí

âÿ ñ.-íèí þë÷öñöíö ýþòöðìÿê âÿ áó þë÷öéÿ

ÿñàñÿí ïàð÷àñûíû êÿñìÿê.

2. ìÿú. Ýþòöð-ãîé åòìÿê, ùÿðòÿðÿôëè ôèêèð-

ëÿøìÿê. Þë÷öá-áè÷èá íÿòèúÿ ÷ûõàðìàã. – [Ýþ-

çÿë] äöøöíìÿëè, þë÷öá-áè÷ìÿëè, úàâàá âåðìÿëè

546

ÞÊÖÇÝÞÇÖ

ÞË×ÖÁ-ÁÈ×ÌßÊ

èäè. ß.Âÿëèéåâ. Ùèäàéÿò, êèøèíèí áó âÿçèééÿ-

òèíäÿ îíà âåðÿúÿéè úàâàáû þë÷öá-áè÷ìÿäè.

Á.Áàéðàìîâ.

ÞË×ÖÚÖ

èñ. õöñ. Þë÷ÿí, áèð øåéèí þë÷ö-

ñöíö ìöÿééÿí åäÿí úèùàç, àëÿò âÿ ñ. // Ñèô.

ìÿíàñûíäà. Þë÷öúö úèùàçëàð.

ÞË×ÖËÌß

“Þë÷öëìÿê”äÿí ô.èñ. Òàõûëûí

þë÷öëìÿñè. Ñàùÿíèí þë÷öëìÿñè. Ïàëòàðûí þë-

÷öëìÿñè.

ÞË×ÖËÌßÊ

“Þë÷ìÿê”äÿí ìÿúù. Èíñà-

íûí ãèéìÿòè îíóí ãàáèëèééÿòè âÿ ÿõëàãû èëÿ

þë÷öëöð. – Âÿçíè, äÿðÿúÿñè ùÿð áèð ùþðìÿòèí;

Çÿùìÿòëÿ þë÷öëöð âÿòÿíèìèçäÿ. Á.Âàùàáçàäÿ.

ÞË×ÖËÌßÇ

á à õ þë÷öéÿýÿëìÿç.

ÞË×ÖËÌßÇËÈÊ

á à õ þë÷öéÿýÿëìÿçëèê.

ÞË×ÖËÖ

ñèô. Þë÷öñö îëàí.

ÞË×ÖËÖÁ-ÁÈ×ÈËÌß

“Þë÷öëöá-áè÷èë-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÞË×ÖËÖÁ-ÁÈ×ÈËÌßÊ

ìÿúù.  Ùÿðòÿðÿôëè

äöøöíöëìÿê, ýþòöð-ãîé åäèëìÿê.

ÞË×ÖËÖÁ-ÁÈ×ÈËÌÈØ

ô.ñèô.  Ùÿðòÿðÿôëè

äöøöíöëìöø, ùÿðòÿðÿôëè äöøöíöëäöêäÿí ñîíðà

ãÿáóë åäèëìèø. Þë÷öëöá-áè÷èëìèø ãÿðàð.

ÞË×ÖÑÖÇ

ñèô.  Þë÷öñö îëìàéàí; ÷îõ áþ-

éöê, ýåíèø, þë÷öéÿýÿëìÿç. Ùÿéàò îíà íÿ áþ-

éöê; Íÿ þë÷öñöç (ç.) ýþðöíöð; Áèðäÿí ãàïûäà

ÿçèç; Ìåùðèáàí öç ýþðöíöð. Ð.Ðçà. 

Þë÷ö-

ñöç úîðàá – ìöÿééÿí þë÷öñö îëìàéûá ùÿð

áèð àéàüà ýÿëÿí åëàñòèê úîðàá.

ÞË×ÖÑÖÇ-ÁÈ×ÈÌÑÈÇ

çÿðô  Þë÷öá-áè÷-

ìÿäÿí, ýþòöð-ãîé åòìÿäÿí, ôèêèðëÿøìÿäÿí.

[Ùàúû ßëèãóëó] þë÷öñöç-áè÷èìñèç ñþç äàíû-

øàí àäàì äåéèë. Ãàíòÿìèð.

ÞË×ÖÑÖÇËÖÊ

èñ.  Þë÷öñö îëìàìà; ÷îõ

áþéöêëöê, þë÷öéÿýÿëìÿçëèê.

ÞË×ÖÉßÝßËÌßÇ

ñèô.  Ùå÷ áèð þë÷ö èëÿ

þë÷öëÿ áèëìÿéÿí; ÷îõ áþéöê, ñàéñûç-ùåñàá-

ñûç, ÷îõ éåêÿ, óúñóç-áóúàãñûç. Þë÷öéÿýÿë-

ìÿç ìèãäàð. Þë÷öéÿýÿëìÿç ñàùÿ.

ÞË×ÖÉßÝßËÌßÇËÈÊ

èñ.  Ùå÷ áèð þë÷ö

èëÿ þë÷öëÿ áèëìÿìÿ; ñîí äÿðÿúÿ ÷îõëóã,

áþéöêëöê, èðèëèê, þë÷öëìÿçëèê.

ÞËÄÖ-ÃÀËÄÛ

èñ.  Áàøûíà ýÿëÿí ùàäèñÿ;

òàëå, àãèáÿò. [Ùàúû Ìóðàä:] ..Þëäö-ãàëäûñûí-

äàí äà õÿáÿðèì éîõäóð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. ..Àëà-

ýþçöí þëäö-ãàëäûñûíäàí õàíûìà ñÿùèù áèð

õÿáÿð ýÿòèðÿ áèëìèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÞËÄÖÐÌß

“Þëäöðìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞËÄÖÐÌßÊ

ô.  1. Úèñìÿí ìÿùâ åòìÿê,

ùÿéàòäàí ìÿùðóì åòìÿê, þëöìöíÿ ñÿáÿá

îëìàã; ãÿòë åòìÿê. ..[Ìÿëÿéèí] ñåâèìëè íè-

øàíëûñûíû .. ýåúÿ îüóðëóãäà þëäöðìöøäöëÿð.

À.Äèâàíáÿéîüëó.

2. ìÿú. ×îõ éîðìàã, ÷îõ öçìÿê, ÿçèééÿò

âåðìÿê, ÿëäÿí ñàëìàã, èíúèòìÿê, ÷îõ ÿçàá

âÿ úÿôà âåðìÿê. Áó éîë ëàï ìÿíè þëäöðäö.

Òÿð ìÿíè þëäöðäö.

3. ìÿú. Ìÿíÿí ñàðñûòìàã, òàìàìèëÿ ðóù-

äàí ñàëìàã, ÷îõ àüûð òÿñèð åòìÿê. Áó àúû õÿ-

áÿð áèçè þëäöðäö. Áèð êÿëìÿ ñþç îíó þëäöðäö.

Îíóí ôèêðè ìÿíè þëäöðöð.

4. Ïó÷à ÷ûõàðìàã, ïó÷ åëÿìÿê, áîø éåðÿ

ñÿðô åòìÿê; èòèðìÿê. Âàõòûíû þëäöðìÿê. –

Ñÿíÿò éàõøû øåéäèð. Ñÿíÿò ñàùèáè âàõòûíû áîø

þëäöðìÿç. ß.Ñàäûã.

5. Þëäöðñÿí äÿ, þëäöðñÿíèç äÿ, þëäöðñÿ-

ëÿð äÿ, þëäöðñÿéäèí äÿ âÿ è.à. øÿêëèíäÿ –

ÿñëà, ãÿòèééÿí, ùå÷ áèð âÿúùëÿ. Þëäöðñÿí äÿ

äåìÿéÿúÿéÿì. Þëäöðñÿëÿð äÿ ýåäÿí äåéèëÿì.

– ..Áèð ìöñÿëìàí êè, áèð ðóñ ìÿúëèñèíÿ äö-

øÿðäè, þëäöðñÿéäèí äÿ áèð ãÿòðÿ äÿ è÷êè äèëèíÿ

âóðìàçäû. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

6. Áèð ñûðà èñèìëÿðäÿí ñîíðà ýÿëÿðÿê, ìöõ-

òÿëèô òÿðêèá âÿ èôàäÿëÿð äöçÿëäèëèð; ìÿñ.: þçö-

íö þëäöðìÿê, íÿôñèíè þëäöðìÿê, ðóùóíó þë-

äöðìÿê.

◊   Þëöá-þëäöðìÿéÿ ÷ûõìàã – þëöìëÿ

íÿòèúÿëÿíÿ áèëÿí äàâàéà áàøëàìàã, áèð-áèðèíè

þëäöðìÿê äÿðÿúÿñèíÿ ýÿëìÿê. Îëìàäûëàð ðàçû

îíó áþëìÿéÿ; ×ûõäû èø àõûð þëöá-þëäöðìÿéÿ.

À.Ñÿùùÿò.

ÞËÄÖÐÒÌß

“Þëäöðòìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞËÄÖÐÒÌßÊ

èúá. Þëäöðöëìÿñèíÿ ñÿáÿá

âÿ éà âàñèòÿ îëìàã, áàøãàñûíûí ÿëè èëÿ þëäöð-

ìÿê. [×îïóð:] Ìÿí ÷îõ íàùàã ãàíëàðà ôèòâà

âåðèá àäàì þëäöðòìöøÿì. Ñ.Ùöñåéí.

ÞËÄÖÐÖÚÖ

ñèô. 1. Þëöìëÿ íÿòèúÿëÿíÿ áè-

ëÿí, éà íÿòèúÿëÿíÿí; ìÿùâåäèúè, éîõåäèúè,

ùÿëàêåäèúè.  Þëäöðöúö çÿùÿð. Ýöíÿø øöàëàðû

áàêòåðèéàëàðà þëäöðöúö òÿñèð ýþñòÿðèð.

2. ìÿú. Ñîí äÿðÿúÿ àüûð; äþçöëìÿç, ìöä-

ùèø. Þëäöðöúö çÿðáÿ.

3. ìÿú.  Êÿñêèí, àìàíñûç. Þëäöðöúö òÿí-

ãèä. Þëäöðöúö ñþç. – “Ìîëëà Íÿñðÿääèí”èí

ýöëöøö êÿñêèí áèð ýöëöø, þëäöðöúö áèð ñàòèðà

èäè.. Ì.Èáðàùèìîâ.  Òåëëè ÿëëÿðèíè áåëèíÿ ãî-

éóá äàéàíäû, Ñÿëèìèí öçöíÿ þëäöðöúö íÿçÿð-

ëÿ áàõìàüà áàøëàäû. Ñ.Ðÿùìàí. 

ÞËÄÖÐÖËÌß

“Þëäöðöëìÿê”äÿí ô.èñ. 

547

ÞË×ÖÚÖ

ÞËÄÖÐÖËÌß

ÞËÄÖÐÖËÌßÊ

ìÿúù.  Úèñìÿí ìÿùâ

åäèëìÿê, éîõ åäèëìÿê, àðàäàí ãàëäûðûëìàã,

ãÿòë åäèëìÿê.

ÞËßÒ

èñ. êþùí. Þëäöðöúö õÿñòÿëèê åïèäå-

ìèéàñû. [Ùàúû Ãàðà:] Ùå÷ êÿñ ìàëûí öçöíÿ

áàõìûð. Äåéÿñÿí, þëÿòäÿí ãûðûëàíëàðûí ñîâ-

õàñûäûð.  Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. // Ñþéöø ìÿãà-

ìûíäà. [Éàñàâóë:] Áÿñ íèéÿ þëäöðìÿäèí î

þëÿòè? Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÞËßÇÈÊ

ñèô. ìÿù. Àëîâó àçàëìàüà, ñþí-

ìÿéÿ áàøëàìûø; ñþíìöø, êþçÿðìèø.

ÞËßÇÈÌß

“Þëÿçèìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞËßÇÈÌßÊ

ô. ìÿù. Àëîâó ñþíìÿéÿ, êþ-

çÿðìÿéÿ áàøëàìàã; èøàðìàã, êþçÿðìÿê.

Êàðâàíñàðàíûí áèð òÿðÿôèíäÿ ãàëàíìûø îúàã

ýàù éàíûð, ýàù þëÿçèéèðäè. ß.Âÿëèéåâ. // Çÿèô-

ëÿìÿê, àçàëìàã (èøûã ùàããûíäà). Ìÿíçèëÿ þë-

ýöí áèð èøûã ñöçöëöð, éàâàø-éàâàø þëÿçèéèðäè.

ß.Âÿëèéåâ.  Ýåò-ýåäÿ îúàã þëÿçèéèð, ñàçàã

ýöúëÿíèð, àðà âåðìèø ãàð èíäè ãóì êèìè ÿëÿ-

íèðäè. Á.Áàéðàìîâ.

ÞËÝÖÍ

ñèô.  Úàíëûëûüû, òÿçÿëèéè, òÿðàâÿòè

ãàëìàìûø; äöøêöí, ñîëüóí. Èéèðìè áåø áàùàð

ýþðìöø áó àäàì àëòìûø õÿçàí êå÷èðìèø ãîúà

êèìè éîðüóí, õÿñòÿùàë âÿ þëýöí (ç.)  ýþðö-

íöðäö. À.Øàèã. Àéíàäà [Çöëåéõàíûí]  ñèôÿòè

÷îõ þëýöí (ç.) ýþðöíöðäö. Ñ.Ðÿùèìîâ. // ìÿú.

Úàíñûç, þëìöø êèìè ýþðöíÿí. Áèð ñààò ÿââÿë

ñÿññèçëèêäÿí þëýöí êèìè ýþðöíÿí òÿáèÿò

áèðäÿí-áèðÿ úàíëàíûð. À.Øàèã. // ìÿú. Çÿèô,

ñîëüóí, ñþíöê. Êè÷èê áèð ëàìïàíûí çèéàñû åâÿ

õÿñòÿ âÿ þëýöí áèð èøûã íÿøð åäèðäè. Ñ.Ùöñåéí.

Éîëóí êÿíàðëàðûíäà ãàçìà äàõìàëàðäàí

þëýöí ÷ûðàã èøûüû ýÿëèð, ãàïûëàðäà óúàäàí èòëÿð

ùöðöøöðäö. Ì.Ùöñåéí.

ÞËÝÖÍËßØÌß

“Þëýöíëÿøìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞËÝÖÍËßØÌßÊ

ô.  Þëýöí ùàëà ýÿëìÿê,

þëýöí êèìè ýþðöíìÿê. Äèâàðäàêû ÿúàèá øÿ-

êèëëÿð Ìÿøóãÿíèí ýþçëÿðèíäÿ þëýöíëÿøèðäè.

Ñ.Ðÿùèìîâ. Éàé ýöíÿøèíèí èñòèñèíäÿí þëýöí-

ëÿøèá, áàøûíû àøàüû äèêìèø éàðïàãëàð èíäèúÿ

òÿðïÿíèá ùÿçèí-ùÿçèí ñÿñëÿíèðäè. Á.Áàéðàìîâ.

ÞËÝÖÍËÖÊ

èñ. 1. Þëýöí øåéèí ùàëû.

2. ìÿú. Ôÿàëèééÿòñèçëèê, äóðüóíëóã, ùÿéàò

ÿñÿðèíèí îëìàäûüû ùàë. Øÿùÿðèí þëýöíëöéöíÿ

áàõìàéàðàã, éàëíûç áó çàâîä úàíëûäûð.

Ù.Íÿçÿðëè.

ÞËÊß

èñ. 1. Ìÿìëÿêÿò, äèéàð; éåð, ÿðàçè.

Èñòè þëêÿëÿð. Ìÿðêÿçè Àôðèêàäàêû þëêÿëÿð. Þëêÿ

áöòöí äàüëûãäûð. – Âàð èñòèúÿ þëêÿëÿð; Ãûøäà

áèçÿ õîø ýÿëÿð. À.Ñÿùùÿò. [Âàãèô:] Íàäèð þë-

êÿäÿ ñàü éåð ãîéìàäû, ùÿð éåð õàðàáàéà

äþíäö. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

2. Áèð äþâëÿòèí èäàðÿñè àëòûíäà îëàí éåðëÿð;

äþâëÿò.  Ãîíøó þëêÿëÿð. Õàëã äåìîêðàòèéàñû

þëêÿëÿðè. Éàõûí Øÿðã þëêÿëÿðè. Õàðèúè þëêÿëÿðëÿ

äîñòëóã ÿëàãÿñè.

3. Òÿðêèáèíäÿ ìóõòàð âèëàéÿò îëàí áþéöê

èíçèáàòè-ÿðàçè áþëýö. Êðàñíîäàð þëêÿñè. Ïðè-

ìîðñê þëêÿñè.

ÞËÊßÄÀØ

èñ. Áèð þëêÿíèí âÿòÿíäàøû îëàí

àäàìëàðäàí ùÿð áèðè.

ÞËÊßØÖÍÀÑ

èñ. Þëêÿøöíàñëûã ìöòÿõÿñ-

ñèñè. Þëêÿøöíàñëàðûí ãóðóëòàéû.

ÞËÊßØÖÍÀÑËÛÃ

èñ. Ùÿð ùàíñû áèð þëêÿ-

íèí âÿ éà îíóí ìöÿééÿí éåðèíèí, ðàéîíóíóí

òÿáèÿòè, òàðèõè, èãòèñàäèééàòû âÿ ñ. ùàããûíäàêû

áèëèêëÿðèí ìÿúìóñó. Þëêÿøöíàñëûã ìóçåéè.

ÞËÌß

“Þëìÿê”äÿí ô.èñ. 

ÞËÌß-ÄÈÐÈË

çÿðô äàí. Çîðëà-ýöúëÿ, ýöú-

áÿëà èëÿ, ÿçèééÿòëÿ, çèëëÿòëÿ, ÷ÿòèíëèêëÿ. Þëìÿ-

äèðèë éàøàìàã. – Ïàéûçû âÿ ãûøû þëìÿ-äèðèë

áàøà âóðìóø êÿíäëèëÿð éàçûí ýÿëìÿñèíè äþðä-

ýþçëÿ ýþçëÿéèðäèëÿð. ß.Âÿëèéåâ.

ÞËÌßÊ

ô.  1. Ùÿéàòû òÿðê åòìÿê, âÿôàò

åòìÿê; êå÷èíìÿê. ..Åâèí êèøèñè áèð íå÷ÿ èë

áóíäàí ãàáàã þëìöøäöð. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ. Áèð ýöí ãîúà áàüáàí õÿñòÿëÿíèá þëäö.

Ì.Ùöñåéí. // Ãûðûëìàã, òÿëÿô îëìàã, ìÿùâ

îëìàã (ùåéâàíëàð ùàããûíäà). Ãûøäà õåéëè

ìàë-ãàðà þëäö. // Òÿëÿô îëìàã, ìÿùâ îëìàã

(àüàú, îò âÿ ñ. ùàããûíäà). Øàõòàäàí ýöëëÿð

þëäö. – ×è÷ÿéè ñîëóõóá, îòó þëÿíäÿ; Ãà÷àðäû

öñòöíäÿí ãóøó, ùåéâàíû. Ù.Ê.Ñàíûëû.

2. ìÿú. äàí. ×îõ àðçó åòìÿê, úàí àòìàã,

÷îõ èñòÿìÿê, ùÿñðÿòèíäÿ îëìàã. Îõóìàã

ö÷öí þëöð.

3. ìÿú. Þçöíäÿí ãàáàã ýÿëÿí ñþçöí èôàäÿ

åòäèéè øåéèí øèääÿòèíè, òÿñèðèíè áèëäèðèð. Ñàí-

úûäàí þëìÿê. Àúûíäàí þëìÿê. Ýöëìÿêäÿí

þëìÿê. 

4. Ìÿí þëöì øÿêëèíäÿ äàí. – áèð øåéè òÿ-

êèäëè õàùèø ìÿãàìûíäà èøëÿíèð. Ìÿí þëöì, òåç

ýÿë. Ìÿí þëöì, áó èøÿ ãàðûøìà. // Ñÿí þë, ñÿí

þëÿñÿí, ñèç þëÿñèíèç øÿêëèíäÿ äàí. – áèð øåéÿ

èíàíäûðìàã ö÷öí èøëÿíèð: úàíûí (úàíûíûç) ö÷öí.

[Ìÿøÿäè Èáàä:] À êèøè, ñÿí þë, ìÿí ñÿíÿ; Íÿ

ãÿäÿð äåñÿí ïóë âåðÿðÿì. Ö.Ùàúûáÿéîâ. [Àòà:]

548

ÞËÄÖÐÖËÌßÊ

ÞËÌßÊ

Ñèç þëÿñèíèç, Àðàçäà äà ùå÷ áåëÿ íÿðèëòè îë-

ìàçäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. // ...þëñöí – àíä è÷ìÿê,

èíàíäûðìàã ìÿãàìûíäà èøëÿíèð. [Ùàúû Ãàðà:]

Îüëóì þëñöí êè, äÿõè êèñÿäÿ òÿíáÿêè éîõäóð.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ñÿôè:] Áó úàíûì þëñöí êè,

áóëàðäà áèð êÿëÿê âàð, ýåäèì ýþðöì íÿ äà-

íûøûðëàð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.

þëÿ-þëÿ çÿðô Ýöú-áÿëà èëÿ, çîðëà, ÷ÿòèíëèêëÿ,