ÁË
[éóí.] 1. èñ. Áèð éàçûíûí, øÿêëèí
âÿ ñ.-íèí ÿñëè (ñóðÿò ãàðøûëûüû). Ïîðòðåòèí îðèæè-
íàëû. Êèòàáûí îðèæèíàëû. // Áàøãà äèëÿ òÿðúöìÿ
ö÷öí ÿñàñ îëàí ìÿòí, áàøãà äèëÿ òÿðúöìÿ îëó-
íàí ìÿòíèí ÿñëè. Òÿðúöìÿíèí îðèæèíàëà éàõûí-
ëûüû. // Ìÿòáÿÿäÿ éûüûëàí, éàõóä êîìïéóòåðäÿ
éàçûëàí ìÿòíèí ÿëéàçûñû. Îðèæèíàëëà òóòóøäóðóá
éîõëàìàã.
2. ñèô. Áèð øåéèí – éàçûíûí, øÿêëèí âÿ ñ.-íèí
ÿñëè îëàí, ñóðÿòè îëìàéàí. Ñèêêÿëÿðèí îðèæèíàë
íöñõÿñè.
527
ÎÐÄÅÍ
ÎÐÈÆÈÍÀË
3. ñèô. Ìöñòÿãèë éàðàäûúûëûã ìÿùñóëó îëàí,
áàøãàëàðûíäàí ýþòöðöëìÿéÿí, áàøãàñûíà òÿã-
ëèäÿí éàðàäûëìàéàí, òÿðúöìÿ îëìàéàí. Îðè-
æèíàë ÿñÿð.
4. ñèô. Áàøãàëàðûíà îõøàìàéàí, òÿãëèä÷èëèê-
äÿí óçàã îëàí, àíúàã þçöíÿ ìÿõñóñ îëàí.
Îðèæèíàë òàëàíò. // Ãåéðè-àäè, ãÿðèáÿ. Îðèæèíàë
àäàì.
ÎÐÈÆÈÍÀËËÛÃ
èñ. 1. Áàøãàëàðûíà îõøàìà-
ìà, àíúàã þçöíÿ ìÿõñóñ îëàí ùàë, êåéôèééÿò
âÿ ñèôÿòëÿð. [Ìèðçàüà ßëèéåâèí] éàðàòäûüû
Êÿðÿìîâ ñóðÿòè þç òÿáèèëèéè, ñàòèðèê ãöäðÿòè,
îðèæèíàëëûüû èëÿ ùå÷ áèð çàìàí óíóäóëìàéà-
úàãäûð. È.ßôÿíäèéåâ.
2. Îðèæèíàë àäàìûí ùàë âÿ ùÿðÿêÿòè; ãÿðè-
áÿëèê.
ÎÐÈÉÅÍÒÀËÈÑÒ
[ëàò.] Îðèéåíòàëèñòèêà
(øÿðãøöíàñëûã) ìöòÿõÿññèñè; øÿðãøöíàñ.
ÎÐÈÉÅÍÒÀËÈ´ÑÒÈÊÀ
[ëàò.] Øÿðã þëêÿëÿðè-
íèí òàðèõèíè, èãòèñàäèééàòûíû, äèëëÿðèíè, èíúÿñÿ-
íÿòèíè âÿ ñ. þéðÿíÿí åëìëÿðèí ùàìûñû áèð éåðäÿ;
øÿðãøöíàñëûã.
ÎÐÈÉÅÍÒÀËÈÇÌ
[ëàò.] 1. Øÿðãÿ, Øÿðã ìÿ-
äÿíèééÿòèíÿ ýþñòÿðèëÿí ìàðàã; Øÿðãè þéðÿí-
ìÿ.
2. Áèð øåéäÿ íÿçÿðÿ ÷àðïàí Øÿðã ðóùó, Øÿðã
õöñóñèééÿòè; øÿðã÷èëèê.
ÎÐÈÉÅÍÒÈÐ
[ëàò.] Ùÿðÿêÿòèí èñòèãàìÿòèíè
ìöÿééÿíëÿøäèðìÿê, ùÿäÿôè òàïìàã ö÷öí à÷ûã
éåðäÿ éàõøû ýþðöíÿí ùÿðÿêÿòñèç øåé.
ÎÐÊ
ÉÑÒÐ
[ôð. îðúùåñòðå, ÿñëè éóí. îð-
úùåñòðà – ãÿäèì éóíàí òåàòðûíäà ñÿùíÿ ãàáà-
üûíäà éåð] 1. Ìóñèãè ÿñÿðèíè ìöõòÿëèô àëÿò-
ëÿðäÿ áèð éåðäÿ èôà åäÿí ÷àëüû÷ûëàð äÿñòÿñè,
ùàáåëÿ áó ìöõòÿëèô ìóñèãè àëÿòëÿðèíèí ùàìûñû
áèð éåðäÿ. Ñèìôîíèê îðêåñòð. Õàëã ÷àëüû àëÿò-
ëÿðè îðêåñòðè. Ñèìëè îðêåñòð. – Ãàëõäûãúà îð-
êåñòðèí àùÿíýè ïÿðäÿ-ïÿðäÿ; Òîðïàãäàí ãöâ-
âÿò àëûá ýþéëÿðÿ ó÷óðóã áèç. Ñ.Ðöñòÿì.
2. Òåàòðäà, ñÿùíÿ ãàáàüûíäà ìóñèãè÷èëÿðèí
îòóðäóãëàðû éåð.
ÎÐÊÅÑÒÐËßÌß
“Îðêåñòðëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÎÐÊÅÑÒÐËßÌßÊ
ô. 1. ìóñ. Îðêåñòð ìó-
ñèãè ÿñÿðèíè ïàðòèòóðà øÿêëèíäÿ èøëÿìÿê, éàç-
ìàã. Îïåðàíû îðêåñòðëÿìÿê.
2. Ùÿð ùàíñû ìóñèãè ÿñÿðèíè îðêåñòðäÿ èôà
îëóíìàã ö÷öí óéüóíëàøäûðìàã. Ôîðòåïèàíî
ïéåñèíè îðêåñòðëÿìÿê.
ÎÐÊÅÑÒÐËßÍÌß
“Îðêåñòðëÿíìÿê”äÿí
ô.èñ.
ÎÐÊÅÑÒÐËßÍÌßÊ
ìÿúù. ìóñ. Îðêåñòðäÿ
èôà îëóíìàã ö÷öí èøëÿíèëìÿê, óéüóíëàøäûðûë-
ìàã (ìóñèãè ùàããûíäà).
ÎÐÊÅÑÒÐÎÂÊÀ
[ðóñ.] Îðêåñòð ö÷öí èø-
ëÿ(í)ìÿ, óéüóíëàøäûð(ûë)ìà; îðêåñòðëÿìÿ.
ÓÐÃÀÍ
[éóí. îðýàíîí – àëÿò] 1. Èúòèìàè
ùÿéàòûí ùÿð ùàíñû áèð ñàùÿñèíäÿ ìöÿééÿí âÿ-
çèôÿíè èôà åäÿí èäàðÿ, òÿøêèëàò âÿ ñ. Ñÿùèééÿ
îðãàíëàðû. Àëè ùàêèìèééÿò îðãàíû. Èíçèáàòè îð-
ãàíëàð.
2. Ùÿð ùàíñû áèð ïàðòèéàéà, èòòèôàãà, èäàðÿéÿ
ìÿíñóá îëóá îíóí ôèêðèíè âÿ ôÿàëèééÿòèíè èôàäÿ
åäÿí ãÿçåò, æóðíàë âÿ ñ. “Àçÿðáàéúàí” æóðíàëû
Àçÿðáàéúàí Éàçû÷ûëàð Áèðëèéèíèí îðãàíûäûð.
ÎÐÃ
ÁÍ
[éóí. îðýàíîí – àëÿò] È÷ÿðèñèíÿ
êþðöêëÿðëÿ ùàâà äîëäóðóëàí áîðóëàð ñèñòåìèí-
äÿí èáàðÿò îëàí èðè êëàâèøëè ìóñèãè àëÿòè; ÿð-
üÿíóí.
ÎÐÃÀÍ×ÀËÀÍ, ÎÐÃÀÍ×Û
èñ. Îðãàíäà
÷àëàí ìóñèãè÷è.
ÎÐÃÀÍÈ´ÇÌ
[ëàò.] 1. Ùÿð úöð úàíëû âöúóä
(èíñàí, ùåéâàí, áèòêè). ßí ñàäÿ îðãàíèçìëÿð.
Áèòêè îðãàíèçìè. // Úàíëû èíñàí âÿ éà ùåéâàí
áÿäÿíè. È÷êè, ïàïèðîñ îðãàíèçìÿ çÿðÿðäèð.
Îðãàíèçìè áÿðêèòìÿê. Îðãàíèçìèí äàâàì-
ëûëûüû.
2. ìÿú. Áèð-áèðèëÿ óéüóí ñóðÿòäÿ èøëÿéÿí
ùèññÿëÿðè îëàí øåé. Èúòèìàè îðãàíèçì. Òåàòð
ìöðÿêêÿá áèð îðãàíèçìäèð.
ÎÐÌÀÍ
èñ. Ìåøÿ. ßòðàô áèð îðìàí êèìè
àüàúëûã èäè. Ñ.Ùöñåéí. Áöëáöëëÿð îðìàíäà
åäèðëÿð ôÿüàí; Àéäûíëûã ýåúÿäèð ýöíäöçòÿê ùÿð
éàí. Ù.Ê.Ñàíûëû.
ÎÐÌÀÍËÛ
ñèô. Ìåøÿëè, ÷îõ àüàúëû. Áÿëè,
áèçèì êÿíä, äàùà äîüðóñó, áèçèì îáà Ñÿíýÿð
àäëàíàí, ìåøÿëè, îðìàíëû óúà äàüûí ÿòÿéèíäÿ
éåðëÿøèð.. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÎÐÌÀÍËÛÃ
èñ. Ìåøÿëèê. Áóðàñû ãàëûí, ñûõ
îðìàíëûã, ñÿðò ãàéàëûã, ó÷óðóìëó äÿðäëÿðëÿ
ãóúàãëàíìûøäû. À.Øàèã.
ÎÐÍ
ÁÌÅÍÒ
[ëàò. îðíàìåíòóì – áÿçÿê]
Ðÿññàìëûãäà, ùåéêÿëòÿðàøëûãäà âÿ ñ.-äÿ: òÿê-
ðàðëàíàí ùÿíäÿñè åëåìåíòëÿðäÿí âÿ éà áèòêè
âÿ ùåéâàí ìîòèâëÿðèíäÿí èáàðÿò íàõûø, áÿçÿê.
Õàí ñàðàéûíûí îðíàìåíòëÿðè. Ãÿäèì Øÿðã îð-
íàìåíòëÿðè.
ÎÐÍÀÌÅÍÒ
ÁË
ñèô. [ëàò.] Îðíàìåíòëÿðäÿí
èáàðÿò îëàí; îðíàìåíò ìàùèééÿòèíäÿ îëàí, îð-
íàìåíò ìàùèééÿòè äàøûéàí. Îðíàìåíòàë ìå-
528
ÎÐÈÆÈÍÀËËÛÃ
ÎÐÍÀÌÅÍÒÀË
ìàðëûã ÿñÿðè. – [“Àçÿðáàéúàí õàë÷àëàðû” êèòà-
áûíà] 20-úè èëëÿðäÿí áó ýöíÿäÿê ùàçûðëàíàí
îðíàìåíòàë, ïîðòðåòëè âÿ éóáèëåé õàë÷àëàðû äà-
õèë åäèëìèøäèð.
ÎÐÍÀÌÅÍÒ×È
èñ. Îðíàìåíò óñòàñû îëàí
ñÿíÿòêàð.
ÎÐÍÀÌÅÍÒ×ÈËÈÊ
èñ. Îðíàìåíò÷èíèí èøè,
ñÿíÿòè.
ÎÐÍÀÌÅÍÒËÈ
ñèô. Îðíàìåíòè îëàí, îð-
íàìåíòëÿðëÿ áÿçÿäèëìèø; îðíàìåíòàë. Îðíà-
ìåíòëè äèâàð éàçûñû.
ÎÐÍÈÒÎË
ÓÝÈÉÀ
[éóí. îðíèòîñ – ãóø âÿ
ëîýîñ – íÿçÿðèééÿ] Çîîëîýèéàíûí ãóøëàð áÿùñè.
ÎÐÍÈÒÎËÎÆÈ
ñèô. [éóí.] Îðíèòîëîýèéàéà àèä
îëàí, îðíèòîëîýèéà èëÿ ÿëàãÿäàð îëàí.
ÎÐÍÈÒ
ÓËÎÃ
[éóí.] Îðíèòîëîýèéà ìöòÿ-
õÿññèñè.
ÎÐÎÝÅÍ
èñ. [éóí.] Ýåîñèíêëèíàëëàðûí èí-
êèøàôûíûí èêèíúè ìÿðùÿëÿñè.
ÎÐÎÃÐÀÔÈÊ
ñèô. [éóí.] Îðîãðàôèéàéà àèä
îëàí, îðîãðàôèéà èëÿ ÿëàãÿäàð îëàí.
ÎÐÎÃÐ
ÁÔÈÉÀ
[éóí. îðîñ – äàü âÿ
ýðàïùî – éàçûðàì] Ôèçèêè úîüðàôèéàíûí, Éåð
ñÿòùèíèí ðåëéåôèíè þéðÿíÿí øþáÿñè.
ÎÐÎÍÈÌ
[éóí.] Äàü àäëàðû.
ÎÐÒÀ
1. èñ. Áèð øåéèí êÿíàðëàðûíäàí, óú-
ëàðûíäàí àç-÷îõ áÿðàáÿð äÿðÿúÿäÿ àðàëû îëàí
éåð; áèð øåéèí ìÿðêÿçè. Êÿíäèí îðòàñû. – Îòà-
üûí îðòàñûíäà áèð ñîáà âàðäû. Ñ.Ùöñåéí. Äþðä-
êöíú ùÿéÿòèí îðòàñûíäà äþðäêöíú áèð áàü÷à,
áàü÷àíûí îðòàñûíäà éåíÿ äþðäêöíú áèð ùîâóç
âàðäû. ß.ßáöëùÿñÿí. // ×àé, éîë âÿ ñ.-íèí ùÿð
èêè òÿðÿôèíäÿí àç-÷îõ áÿðàáÿð ìÿñàôÿäÿ îëàí
éåð. ×àéûí îðòàñûíà ýåäÿíäÿ ñó [Åéâàç êèøèíè]
ñöïöðëÿäè. ß.Âÿëèéåâ. Âÿêèë éîëóí îðòàñûíäà
ãàíãàë êîëó êèìè òÿíùà ýþðöíöðäö. Ìèð Úÿëàë.
2. ñèô. Îðòàäà îëàí, áèð øåéèí êÿíàðëàðûíäàí,
óúëàðûíäàí åéíè ìÿñàôÿäÿ àðàëû îëàí; èêè íþãòÿ
(õÿòò, øåé âÿ ñ.) àðàñûíäà îëàí. Åâèí îðòà ïÿí-
úÿðÿñè. Îðòà îòàã. – Äàíàëàð éåíÿ ÿââÿëêè êèìè
îðòà ïàéàíû ñþêöá éåéèðäèëÿð. Ì.Ùöñåéí.
3. èñ. Áèð øåéèí áàøëàíüûúûíäàí, éà ñîíóí-
äàí åéíè äÿðÿúÿäÿ óçàã îëàí âàõò, çàìàí.
Éàéûí îðòàñû. Àéûí îðòàñû. Ýöíöí îðòàñûíäà.
– Èéóë àéûíûí îðòàñû èäè. Í.Íÿðèìàíîâ.
4. ñèô. Áþéöêëÿ êè÷èê, éöêñÿêëÿ àë÷àã, àüûðëà
éöíýöë âÿ ñ. àðàñûíäà îëàí. Îðòà âÿ àüûð òàíê.
Îðòà âÿ õûðäà áóðæóàçèéà. // ñèô. Òÿúðöáÿñè àç
îëàí; ìèéàíÿ, áàáàò. Îðòà äÿðçè. – [Ðöñòÿì:]
Ìÿí áèð øåéè áàøà äöøìöðÿì, îðòàëàðûí (èñ.)
àéàüû èëÿ éåðèìÿê èðÿëè ýåòìÿêäèð? Ì.Èáðà-
ùèìîâ.
5. ñèô. Áèð íå÷ÿ êÿìèééÿòèí îíëàðûí ñàéûíà
áþëöíìÿñèíäÿí àëûíàí; àäè, íÿçÿðäÿ òóòóëàí
ùàäèñÿ âÿ ñ. ö÷öí òèïèê îëàí. Îðòà èëëèê òåìïå-
ðàòóð. Îðòà ÿìÿê ùàããû. Îðòà ñöðÿò. // ñèô. Êåé-
ôèééÿòúÿ íÿ éàõøû, íÿ äÿ ïèñ îëàí; áàáàò, ìè-
éàíÿ. Îðòà êåéôèééÿòëè ìàë.
6. èñ. Òÿëÿáÿëÿðèí áèëèéèíÿ âåðèëÿí “ïèñ”
ãèéìÿòëÿ “éàõøû” ãèéìÿò àðàñûíäàêû ãèéìÿò,
êàôè – “3”. Òàðèõäÿí “îðòà” àëìàã. “Îðòà”
(ñèô.) ãèéìÿò.
7. ñèô. Ö÷äÿí èêèíúèñè. Îðòà ãàðäàø (áàúû).
8. èñ. Èêè øåé àðàñûíäà îëàí áîø éåð; áîøëóã,
àðà, àðàëûã. Öëêÿð äÿ ñåéð åäèá þç àíàñûíû;
Îðòàäà ãóø êèìè ãîë-ãàíàä à÷ûð. Ñ.Âóðüóí.
×îáàíëàð âÿ éåíèéåòìÿëÿð àëà÷ûüûí éàíëàðûíà
÷ÿêèëÿðÿê éåìÿéè éûüûøäûðûá îðòàíû à÷äûëàð, îé-
íàìàüà áàøëàäûëàð. Ì.Èáðàùèìîâ.
◊ Îðòà áàðìàã – øÿùàäÿò áàðìàüû èëÿ àäñûç
áàðìàã àðàñûíäàêû áàðìàã. Îðòà ÿñðëÿð –
Â-ÕÂ ÿñðëÿðè ÿùàòÿ åäÿí äþâð. Îðòà ÿñð ÿäÿ-
áèééàòû. Îðòà ÿñðëÿðÿ àèä ìåìàðëûã àáèäÿëÿðè.
Îðòà ùåñàáëà – òÿõìèíÿí, òÿõìèíè. Ñîðòëóã
òîõóì ìÿíòÿãÿëÿðèíäÿ ùÿð ùåêòàðäàí îðòà ùå-
ñàáëà 170 ñåíòíåð êàðòîô ìÿùñóëó ýþòöðöðëÿð.
Îðòà ìÿêòÿá – àëè ìÿêòÿáÿ äàõèë îëìàã,
éàõóä öìóìè âÿ éà îðòà èõòèñàñëû ìöòÿõÿññèñ
êèìè èøëÿìÿê ö÷öí êèôàéÿò åäÿí öìóìè òÿùñèë
âåðÿí ìÿêòÿá. Îðòà ìóñèãè ìÿêòÿáè. – Ýöë-
øàä îðòà ìÿêòÿáèí ñîí ñèíôèíäÿ îõóéàí âàõò
ìöùàðèáÿíèí àüûð èëè èäè. ß.Âÿëèéåâ. Îðòà òÿù-
ñèë – îðòà ìÿêòÿáäÿ àëûíàí òÿùñèë. Îðòà òÿùñèë
ùàããûíäà êàìàë àòòåñòàòû. – [Øöêöð] îðòà òÿù-
ñèëèíè áèòèðìèø, àëè ìÿêòÿáÿ ýèðìÿê èñòÿìÿìèøäè.
Ñ.Ùöñåéí. Îðòà éàø (ñèíè) – íÿ úàâàí, íÿ ãîúà;
úàâàíëûãëà ãîúàëûã àðàñûíäàêû éàø. Ìèðçàüà
ãûñàáîéëó, øèøìàíãàðûíëû, úöúÿýþçëö, éåêÿáó-
ðóíëó âÿ ãàëûíäîäàãëû, îðòà ñèíëÿðäÿ áèð àäàì
èäè. Ù.Íÿçÿðëè. Îðòàäà ãàëìàã – á à õ àðàäà
ãàëìàã 1-úè ìÿíàäà (“àðà”äà). Îðòàäà éå-
éèá ãûðàãäà (êÿíàðäà) ýÿçìÿê – 1) áèð èøè
ýþðìÿäèéè ùàëäà áàøãàëàðûíûí ÿìÿéèíèí ñÿ-
ìÿðÿñèíäÿí ôàéäàëàíìàã; 2) áîø-áîø ýÿç-
ìÿê, âåéëëÿíìÿê, àâàðàëàíìàã. Áàíû÷è÷ÿêäÿ
ýþçö îëàíëàðäàí áèðè äÿ .. îðòàäà éåéèá ãû-
ðàãäà ýÿçÿí àü áèð áÿé îüëó èäè. Ì.Ðçàãóëó-
çàäÿ. Îðòàäàí ÷ûõàðìàã – á à õ àðàäàí
529
ÎÐÍÀÌÅÍÒ×È
ÎÐÒÀ
÷ûõàðìàã (“àðà”äà). Áàéðàì àøàüû ÿéèëäè,
éåðÿ ñÿðèëìèø ôÿùëÿëÿðäÿí áèðèíè ãóúàüûíà àëûá
îðòàäàí ÷ûõàðòäû. Ì.Ùöñåéí. Îðòàäàí ÷ûõ-
ìàã – á à õ àðàäàí ÷ûõìàã (“àðà”äà). Îð-
òàäàí ãàëäûðìàã (ýþòöðìÿê) – á à õ àðà-
äàí ãàëäûðìàã (ýþòöðìÿê) (“àðà”äà). Îð-
òàéà àëìàã – á à õ àðàéà àëìàã (“àðà”äà).
Îðòàéà àòìàã – á à õ àðàéà àòìàã (“àðà”-
äà). Ýöëÿñÿðèí ÿëàúû îëñà, îíó [àòàñûíû] ùå÷
éàíà áóðàõìàçäû. Þçö ãîëóíó ÷ûðìàéûá îð-
òàéà àòûëàðäû. È.Øûõëû. Îðòàéà ÷ûõìàã – á à õ
ìåéäàíà ÷ûõìàã (“ìåéäàí”äà). Áèð ÷îõ
÷ÿòèíëèêëÿð îðòàéà ÷ûõäû. – [Äþéöø ìåéäàíûí-
äà] ãîðõìàç, ôÿðàñÿòëè àäàìëàð òåç îðòàéà ÷û-
õûð. Ñ.Âÿëèéåâ. Îðòàéà äöøìÿê – 1) áèð èø
ýþðìÿéÿ òÿøÿááöñ åòìÿê; 2) á à õ àðàéà äöø-
ìÿê (“àðà”äà). Îðòàéà ýÿëìÿê – á à õ àðà-
éà ýÿëìÿê (“àðà”äà). Ñèíèéÿ ÷ÿêèëÿí õèíýàë
áóüëàíà-áóüëàíà îðòàéà ýÿëÿíäÿ Òàùèð .. îòóð-
äó. Ì.Ùöñåéí. Îðòàéà ãîéìàã – á à õ àðà-
éà ãîéìàã (“àðà”äà). Óøàãëàð ÷àðïàéûëàðûí-
äàí äöøäöëÿð. ßëëÿðèíÿ êå÷ÿí êèòàáëàðû âÿðÿã-
ëÿäèëÿð. Êèì íÿäÿí øöáùÿëÿíäèñÿ ýÿòèðèá îðòàéà
ãîéäó. È.Øûõëû. Îðòàéà ñþç ñàëìàã – á à õ àðà-
éà ñþç ñàëìàã (“àðà”äà).
ÎÐÒÀÁÀÁ
ñèô. 1. Îðòàéàø(ëû), îðòà éàøëàðäà
îëàí; íÿ úàâàí, íÿ ãîúà. ..Øÿðÿô îðòàáàá, ãàðà
âÿ àðûã þâðÿòäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
2. Îðòà êåéôèééÿòëè; ìèéàíÿ. ßëèêðàì ýÿ-
òèðäèéè èêè äÿíÿ îðòàáàá Ãóáà àëìàñûíû ãÿçåò-
äÿí à÷ûá òÿáÿððöê êèìè ÷ûõàðòäû. Á.Áàéðàìîâ.
3. Êè÷èê òîðïàã ñàùÿñèíÿ ìàëèê îëóá, îíó
þç ÿìÿéè èëÿ áåúÿðÿí âÿ ìöëêè âÿçèééÿòèíÿ
ýþðÿ éîõñóëëà ãîë÷îìàã àðàñûíäà äóðàí ôÿðäè
òÿñÿððöôàò÷û êÿíäëè. [Àëìàñ:] Éîëäàøëàð, ìÿ-
íèì ñþçöì éîõñóë âÿ îðòàáàá êÿíäëèëÿðÿäèð.
Ú.Úàááàðëû. Úàâàùèð, äîüðóñó, ìÿí ìóçäóð
îüëó; Ñÿí äÿ áèð îðòàáàá êÿíäëè ãûçûñàí.
Ì.Ìöøôèã. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Êÿíä éîõñóëëàðû
èëÿ îðòàáàáëàðûí èòòèôàãû.
ÎÐÒÀÁÀÁËÛÃ
èñ. Îðòà éàøäà, îðòà âÿçèé-
éÿòäÿ îëìà. [Èìàíîâ] îðòàáîéëó, áîçóìòóë
ãûñà ñà÷ëàðûíû ýåðè äàðàìûø, áóüäàéûñèôÿò,
ýþçëÿðè òöíä-ãàðà, ýöëöìñÿð áèð êèøè èäè.
Ì.Ùöñåéí. Îðòàáîé àü êÿëàüàéûëû áèð ãàäûí
èðÿëè éåðèäè. Ìèð Úÿëàë.
ÎÐÒÀÁÎÉËÓ
èñ. Áîéó îðòà îëìà.
ÎÐÒÀÃ
èñ. Áèðëèêäÿ ýþðöëÿí èøèí, ÿñàñÿí
àëâåðèí èøòèðàê÷ûëàðûíäàí ùÿð áèðè; øÿðèê. Îðòàã
÷îõ îëäóãäà çèéàí àç îëóð. (Àòà. ñþçö). [Ìóñà-
íûí íÿâÿñè] ãÿçàäà ãàëûá àòàñûíûí îðòàüû èëÿ
òèúàðÿòÿ ãóðøàíäû. Ãàíòÿìèð.
Îðòàã îë-
ìàã – áàøãàñû èëÿ áèðëèêäÿ áèð èø ýþðìÿê, áèð
èøÿ èãäàì åëÿìÿê, øÿðèê îëìàã. Ìóðîâëàð
îëóáëàð îüðóéà îðòàã. Ã.Çàêèð. Éàç ýÿëÿíäÿ
Ãóðáàí àëà þêöçö ãîéóá îðòàã îëóð, ÷àëà éå-
ðèíè ÿêèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. // Çÿðô ìÿíàñûíäà.
Áèðëèêäÿ, øÿðèêëè. [ßùìÿä] áèð òàúèðëÿ äÿ îðòàã
àëâåð åòìÿê èñòÿéÿíäÿ åòèáàðû îëìàäûüûíäàí
ùå÷ êÿñ îíà éàõûí äóðìàéûðäû. Á.Òàëûáëû.
◊ Îðòàã áþëÿí ðèéàç. – áèð íå÷ÿ ÿäÿäèí
ãàëûãñûç áþëöíäöéö ÿäÿä; ìÿñ.: 3 ÿäÿäè 6,
12, 21 ÿäÿäëÿðèíèí îðòàã áþëÿíèäèð. Îðòàã
áþëöíÿí ðèéàç. – áèð ÿäÿäÿ ãàëûãñûç áþëöíÿí
ÿäÿäëÿð; ìÿñ.: 4, 6, 20 ÿäÿäëÿðè 2 ÿäÿäèíèí
îðòàã áþëöíÿíëÿðèäèð.
ÎÐÒÀÃËÀØÌÀ
“Îðòàãëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÎÐÒÀÃËÀØÌÀÃ
ô. Îðòàã îëìàã, øÿðèê îë-
ìàã.
ÎÐÒÀÃËÛ
ñèô. 1. Áèð íå÷ÿ àäàìûí èøòèðàê
åòäèéè; øÿðèêëè. Îðòàãëû òÿñÿððöôàò.
2. Áèð íå÷ÿ îðòàã, øÿðèê òÿðÿôèíäÿí èñòåùñàë
îëóíàí. Úÿëèë úàâàá âåðäè êè, éåðèíè ñàòìàéà-
úàãäûð, àíúàã áèð ùèññÿñèíè îðòàãëû íåôò ö÷öí
âåðÿ áèëÿð. È.Ìóñàáÿéîâ.
ÎÐÒÀÃËÛÃ
èñ. Îðòàã îëìà; øÿðèêëèê.
ÎÐÒÀËÛÃ
èñ. 1. Á à õ àðàëûã 1-úè ìÿíàäà.
Îðòàëûãäà ãàëàí øåéëÿðè ýþòöðìÿê.
2. À÷ûã éåð, ìåéäàí, ñàùÿ. Îðòàëûãäà ãîúà
.. àüàú, àëòûíäà äà Ãîøàáóëàã äóðíà ýþçö
êèìè ãàéíàéûð, ýþç éàøû êèìè àõûá ÿòðàôû ñöä
ýþëöíÿ äþíäÿðèð. “Êîðîüëó”.
3. Àäàìëàðûí àðàñûíäà ãàëàí áîø éåð; àðà-
ëûã. Îðòàëûãäà îéíàéàí èêè ãûç ñöçÿ-ñöçÿ Êè-
÷èêáÿéèìèí ãàðøûñûíà ýÿëäè, .. îíó îéóíà äÿâÿò
åòäèëÿð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
4. Îòàüûí âÿ ñ.-íèí è÷è, äàõèëè, îðòàñû. Îòà-
üûí îðòàëûüû. – Ãàìûø åâäÿ éàíûð áóúàãäà ÷û-
ðàã; Îéíàéûð îðòàëûãäà êþðïÿ óøàã. À.Ñÿùùÿò.
5. Àðà, àðàëûã. ßë äÿéÿíäÿ òåç-òåç êöñÿ,
áàðûøà; Îðòàëûãäà ñþùáÿò îëà, ñþç îëà. Àøûã
ßëÿñýÿð.
ÎÐÒÀÌ
èñ. Ìöùèò, øÿðàèò, âÿçèééÿò.
ÎÐÒÀÍÚÛË
ñèô. Áþéöêëÿ êè÷èê àðàñûíäà îëàí;
îðòà (áàúû, ãàðäàø âÿ á. ùàããûíäà). Îðòàíúûë
îüóë äöøìÿíèí ùöúóìóíäàí ãîðõóá ãà÷äû.
Ô.Êþ÷ÿðëè. [Êÿðáÿëàéû Ìåùäè:] Îðòàíúûë ãûçûì
ìÿíÿ îõøàéûá, ñþçö äèê äåéèð! ×ÿìÿíçÿìèíëè.
530
ÎÐÒÀÁÀÁ
ÎÐÒÀÍÚÛË
..Îðòàíúûë áàúû Àñéà îðòà ìÿêòÿáè áèòèðäèê-
äÿí ñîíðà ÿðÿ ýåòìèø(äè). ß.Ìÿììÿäõàíëû.
// Èñ. ìÿíàñûíäà. Áþéöê ãûç ëàï êè÷èéè éàòûðûá
îðòàíúûëëà îéíàéûðäû. ß.Âÿëèéåâ. Îðòàíúûëà
÷àòäû íþâáÿò; Ìÿíèìêèäèð çÿôÿð, ÿëáÿò; Äåéèá
òàõäû éàðàüûíû. Ì.Äèëáàçè.
ÎÐÒÀÑÈÍ(ËÈ)
á à õ îðòàéàø(ëû). Îðòà-
ñèí(ëè) êèøè.
ÎÐÒÀÉÀØ(ËÛ)
ñèô. Íÿ ãîúà, íÿ äÿ úàâàí;
îðòàáàá, îðòàñèí(ëè). Îðòàéàø(ëû) ãàäûí. – Ìóñà
ãàðàáÿíèçëè, îðòàéàøëû, îðòàáîéëó, ãîðõóíú ñè-
ìàëû áèð òèïäèð. Ù.Úàâèä. ×àéõàíà ìöäèðè ãà-
ïûäà äóðóá îðòàéàøëû áèð êèøè èëÿ äàíûøûðäû.
×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÎÐÒÈ´Ò
èñ. [éóí.] Ðàäèîàêòèâ ìèíåðàë.
ÎÐÒÎÄ
ÓÊÑ
[éóí.] êèò. Îðòîäîêñàë ýþðöøëö.
ÎÐÒÎÄÎÊÑ
ÁË
[éóí.] êèò. Ùÿð ùàíñû áèð
ÿãèäÿéÿ, ìÿñëÿêÿ, íÿçÿðèééÿéÿ ìöíàñèáÿ-
òèíäÿ ñàáèò âÿ àðäûúûë îëàí; àðäûúûë.
ÎÐÒÎÄÎÊÑÀËÚÀÑÛÍÀ
çÿðô êèò. Îðòîäîêñ
êèìè, îðòîäîêñàë.
ÎÐÒÎÄÎÊÑÀËËÛÃ
èñ. êèò. Þç ìÿñëÿêèíäÿ,
ÿãèäÿñèíäÿ, äöíéàýþðöøöíäÿ ñàáèòëèê; àðäû-
úûëëûã.
ÎÐÒÎÃÎÍÀË
èñ. ðèéàç. Äöçáóúàãëû.
ÎÐÒ
ÓÏÅÄ
[éóí.] Îðòîïåäèéà ìöòÿõÿññèñè
îëàí ùÿêèì; îðòîïåäèñò.
ÎÐÒÎÏÅÄÈ´Ê
ñèô. [éóí.] Îðòîïåäèéà èëÿ
áàüëû îëàí, îðòîïåäèéà èëÿ ÿëàãÿäàð îëàí. Îðòî-
ïåäèê òÿäãèãàò. // Áÿäÿíèí ùÿð ùàíñû äåôîð-
ìàñèéàñûíûí ìöàëèúÿñè ö÷öí îëàí. Îðòîïåäèê
ýèìíàñòèêà. Îðòîïåäèê àéàããàáû.
ÎÐÒÎÏÅÄÈÑÒ
[éóí.] á à õ îðòîïåä.
ÎÐÒÎÏ
ÉÄÈÉÀ
[éóí. îðòùîñ – äöç âÿ
ïàèäåèà – òÿðáèéÿ] Òèáá åëìèíèí, îíóðüà âÿ
ùÿðÿêÿò öçâëÿðèíèí (ÿëëÿðèí, àéàãëàðûí) ñàáèò
äåôîðìàñèéàëàðûíûí þéðÿíèëìÿñè, ìöàëèúÿñè
âÿ ïðîôèëàêòèêàñû èëÿ ìÿøüóë îëàí áÿùñè.
ÎÐÓÚ
èñ. [ôàðñ. “ðóçÿ”äÿí] äèí. Ìöñÿë-
ìàí äèíèíèí òÿëÿáèíÿ ýþðÿ ðàìàçàí (îðóúëóã)
àéûíäà ìöñÿëìàíëàðûí ýöí ÷ûõàíäàí ýöí
áàòàíà ãÿäÿð ùå÷ áèð øåé éåéèá-è÷ìÿìÿñè.
[Ìîëëà Êàçûì:] Äåéèðëÿð, îðóú íàùàã, íàìàç
íàùàãäûð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
Îðóú à÷ìàã –
ðàìàçàí (îðóúëóã) àéûíäà ýöíáàòàíäàí ñîíðà
éåéèá-è÷ìÿê. Îðóú áàéðàìû – á à õ îðóúëóã
áàéðàìû (“îðóúëóã”äà). Íîâðóç áàéðàìûíäà
âÿ îðóú áàéðàìûíäà [ãûç åâèíÿ] òåë, ïàõëàâà
âÿ ñ. ùÿëâèééàò õîí÷à .. ëàáöä ýåäÿúÿêäèð.
Ð.ßôÿíäèéåâ. Îðóú òóòìàã – ìöñÿëìàí äèíè-
íèí òÿëÿáèíÿ ýþðÿ ðàìàçàí (îðóúëóã) àéûíäà
ýöí÷ûõàíäàí ýöíáàòàíà ãÿäÿð ùå÷ áèð øåé
éåéèá-è÷ìÿìÿê, àú ãàëìàã. [Õàñïîëàä:] Âàë-
ëàù, èíäè ùå÷ îðóúëóãäà äà îðóú òóòìóðàì.
Ú.Úàááàðëû. Îðóúóíó éåìÿê – îðóú òóòìà-
ìàã. [Êàçûì:] Äåéèðëÿð áèð êÿíääÿ áèð ãîúàíû
îðóúóíó éåäèéèíÿ ýþðÿ äþéöáëÿð. ×ÿìÿí-
çÿìèíëè.
ÎÐÓÚËÓÃ
èñ. êþùí. Ùèúðè-ãÿìÿðè òÿãâè-
ìèí ðàìàçàí àéûíäà îðóú òóòóëäóüó ö÷öí ùÿ-
ìèí àéà âåðèëÿí àä. [Ìîëëà Íÿñðÿääèí:] Ãàçû
àüà, îðóúëóüóí áàøëàíìàüûíû íÿäÿí áèëìÿê
îëàð? “Ì.Í.ëÿòèô.” Îðóúëóãäà áèð àõøàì-
äàí, áèð äÿ îáàøäàíäàí éåéÿðäèëÿð êè, áöòöí
ýöíö àú ãàëìàüà èìêàí îëñóí. Ù.Ñàðàáñêè.
Îðóúëóã áàéðàìû – ìöñÿëìàíëàðäà: îðóú-
ëóã (ðàìàçàí) àéûíûí ãóðòàðìàñû ìöíàñèáÿòèëÿ
åäèëÿí äèíè áàéðàì; îðóú áàéðàìû, ôèòð áàéðàìû.
ÎÑÅÒÈÍ(ËßÐ)
Øèìàëè Îñåòèéàíûí âÿ Úÿíó-
áè Îñåòèéàíûí ÿñàñ ÿùàëèñèíè òÿøêèë åäÿí õàëã.
ÎÑÅÒÈÍÚß
ñèô. âÿ çÿðô Îñåòèí äèëèíäÿ.
Ðóñúà-îñåòèíúÿ ëöüÿò. Îñåòèíúÿ äàíûøà áèëìÿê.
ÎÑÌÀÍËÛ(ËÀÐ)
Òöðêèéÿäÿ éàøàéàí òöðê-
ëÿðèí êþùíÿ àäû. Îñìàíëû äåéèð êè, ìèëëÿò àçàä
îëñóí.. Ì.ß.Ñàáèð.
ÎÑÒÀÍ
èñ. [ôàðñ.] Èðàíäà èíçèáàòè ÿðàçè âà-
ùèäè. Îñòàíëàðà áþëöíìÿê.
ÎÒ
èñ. 1. Àüàúëàðà, êîëëàðà ìÿíñóá îëìà-
éàí éàøûë ýþâäÿëè èíúÿ áèòêè. Àëàã îòó. Éåì
îòó. Îò áè÷ìÿê. – [Ìÿëÿê] áóëàüûí ãûðàüûíäàí
áèð ÷ÿíýÿ îò éîëóá ñÿíÿéèí àüçûíà áàñäû..
À.Äèâàíáÿéîüëó. // Éåðèí ùÿìèí áèòêèëÿðäÿí
èáàðÿò éàøûë þðòöéö. Îòóí öñòö èëÿ ýåòìÿê.
2. Ùÿìèí áèòêèíèí, éàø âÿ éà ãóðó ùàëäà
ùåéâàí éåìè êèìè èøëÿäèëÿí áè÷èëìèøè, à÷ûë-
ìûøû. Èíÿéÿ îò âåðìÿê. Ãóðó îò. – Íèéàç äà
ýàù [àòûí] ãàáàüûíà ñàìàí òþêöð, ýàù äà îò
ãîéóðäó. ß.Âÿëèéåâ.
◊ Îò êþêö (êþê) öñòÿ áèòÿð – þâëàä þç
âàëèäåéíëÿðèíÿ ÷ÿêÿð, þç âàëèäåéíëÿðè êèìè
îëàð. [Ùöììÿò Øàùìàðà:] Áÿñ äåéèðëÿð îò êþêö
öñòÿ áèòÿð, ßñÿä êèìè àäàìäàí áåëÿ òþðÿìÿ?!
Á.Áàéðàìîâ. Îò éîëóí ýàù àëòûíäà (ñàüûíäà)
áèòÿð, ýàù äà öñòöíäÿ (ñîëóíäà) – ùÿéàòûí
ùÿìèøÿ áèð òÿðçäÿ, áèð ãàéäàäà ýåòìÿäèéèíÿ,
ýàù ïèñ, ýàù äà éàõøû, ýàù éöíýöë, ýàù äà àüûð
êå÷äèéèíÿ èøàðÿ. [Ñÿòòàð:] Áóíà äöíéà äåéÿð-
ëÿð åé! Îò éîëóí ýàù àëòûíäà áèòÿð, ýàù äà
531
ÎÐÒÀÑÈÍ(ËÈ)
ÎÒ
öñòöíäÿ! ß.ßáöëùÿñÿí. Îòà äöøìÿê – îò
éåìÿéÿ áàøëàìàã (îòéåéÿí êþðïÿ ùåéâàíëàð
ùàããûíäà). Ãóçó îòà äöøöá. Áóçîâ ùÿëÿ îòà
äöøìÿéèá.
ÎÒÀÁßÍÇßÐ
ñèô. Îòà îõøàéàí, îò êèìè.
ÎÒÀÃ
èñ. 1. Ìÿíçèëèí, åâèí äèâàð âÿ éà
àðàêÿñìÿëÿðëÿ áèð-áèðèíäÿí àéðûëìûø ãèñèì-
ëÿðèíäÿí ùÿð áèðè. Ö÷ îòàãäàí èáàðÿò ìÿíçèë.
Áó åâäÿ íå÷ÿ îòàã âàð? – Ãûç úÿëä öñòöíö ÷ûð-
ïûá, ãûçàðà-ãûçàðà îòàüà ãà÷äû. ×ÿìÿíçÿ-
ìèíëè. [Âÿçèð:] Ñèç ýåäèíèç, î áèðè îòàãäà ýþç-
ëÿéèíèç. Ö.Ùàúûáÿéîâ.
2. Èäàðÿäÿ, ìöÿññèñÿäÿ, âàüçàëäà âÿ ñ.-äÿ
õöñóñè ìÿãñÿäëÿð ö÷öí àéðûëìûø éåð. Èñòèðà-
ùÿò îòàüû. Ãÿáóë îòàüû. Âàüçàëäà àíà âÿ óøàã
îòàüû.
ÎÒÀÃÚÛÃ, ÎÒÀÃÚÀ
èñ. Êè÷èê îòàã, áàëàúà
îòàã. Îòàãúûüûí áèð òÿðÿôèíäÿ, áàëàúà òàõò öñ-
òöíäÿ ñàìàíäàí äþøÿêúÿ, èëëÿðëÿ öçö éóéóë-
ìàìûø áàëûø. Í.Íÿðèìàíîâ.
ÎÒÀÃËÛ
ñèô. Îòàüû îëàí, éàøàìàã ö÷öí éåðè,
ìÿíçèëè îëàí. Ãûçû îòàãëûéà âåðìÿ, ïàïàãëûéà
âåð. (Àòà. ñþçö).
ÎÒÀÃÑÛÇ
ñèô. Îòàüû îëìàéàí, éàøàìàã
ö÷öí éåðè, ìÿíçèëè îëìàéàí.
ÎÒ-ÀËÀÔ
òîï. 1. Àëàã îòëàðû. [Õàðàáàëûüà]
ýåäÿí úûüûðû äà îò-àëàô áàñìûøäû. Ì.Èáðàùè-
ìîâ. Äàøëûã éîëóí êÿíàðëàðûíäà îò-àëàô åëÿ
óúàëìûøäû êè, äåéÿðäèí áóðàëàð õöñóñè áè÷ÿ-
íÿê éåðèäèð. Ìèð Úÿëàë.
2. Ãóðó îò, àëàô, ñàìàí âÿ ñ.-äÿí èáàðÿò
ùåéâàí éåìè. Îò-àëàô òÿäàðöê åòìÿê. – Ìàù-
ìóä .. îò-àëàô éûüûëìûø ÷àðäàüûí àëòûíà ýèðäè.
ß.ßáöëùÿñÿí.
ÎÒÀÐÛËÌÀ
“Îòàðûëìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÀÐÛËÌÀÃ
ìÿúù. Îòëàãäà ùåéâàíëàðà
îò éåäèðäèëìÿê.
ÎÒÀÐÌÀ
“Îòàðìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÀÐÌÀÃ
ô. Îòëàãäà ùåéâàíëàðà îò éå-
äèðìÿê. Ñöðöíö îòàðìàã. Ãóçóëàðû îòàðìàã. –
Àëû êèøè íå÷ÿ èëëÿð èäè êè, Ùÿñÿí õàíà èëõû îòà-
ðûðäû. “Êîðîüëó”. [Óøàã] ÿëèíäÿ óçóí áèð äÿ-
éÿíÿê áåø-àëòû áàø êå÷è âÿ ãîéóíó îòàðìàüà
àïàðûðäû. Ù.Íÿçÿðëè.
ÎÒÀÐÒÌÀ
“Îòàðòìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÀÐÒÌÀÃ
èúá. Éåðäÿ áèòÿí îòó, áèòêèíè
îòëàìàñûíà èìêàí âåðìÿê âÿ éà áó èøè ýþð-
äöðìÿê. ..Ãîíøóíóí ÿêèíèíè îòàðäàíëàð ìà-
íèôåñòÿ äöøöð, äöøìÿíèí òàéàñûíà îä âóðàíëàð
ìàíèôåñòÿ äöøöð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
ÎÒÁÈ×ßÍ
èñ. Îòáè÷ÿí ìàøûí, àëÿò. Îòáè-
÷ÿíè òÿìèð åòìÿê. // Ñèô. ìÿíàñûíäà. Öìèä ..
îòáè÷ÿí ìàøûíûí, êîìáàéíûí éàí-éþðÿñèíÿ
äîëàíäû. Á.Áàéðàìîâ.
ÎÒ×ÀËÀÍ
èñ. Îò÷àëàí ìàøûí, àëÿò; îòáè-
÷ÿí. Îò÷àëàíû éîõëàìàã. // Ñèô. ìÿíàñûíäà.
..Êðåäèòëÿ èêè éöíýöë òðàêòîð, îò÷àëàí ìàøûí
âÿ ñàèðÿ àëäûì. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÎÒÄÎÜÐÀÉÀÍ
èñ. Áè÷èëìèø îòó äîüðàéûá
õûðäàëàíäûðàí ìàøûí, àëÿò. // Ñèô. ìÿíàñûíäà.
Îòäîüðàéàí ìàøûí.
ÎÒÅË
[ôð.] Ìåùìàíõàíà. Îòåë ñàùèáè âÿ
îíóí äàëûñûíúà áèð ÿúíÿáè íþìðÿéÿ ýèðäèëÿð.
Ñ.Ì.Ãÿíèçàäÿ. Ðåñòîðàíäàí àøàüû Íåìÿòèí
íÿçÿðèíÿ ÷àðïàí áþéöê áèð îòåë îëäó. ×ÿìÿí-
çÿìèíëè.
ÎÒËÀÃ
èñ. 1. ×îõëó îò áèòÿí âÿ ìàë-ãàðà
îòàðûëàí éåð. Íàõûðû îòëàüà áóðàõìàã. – Èíÿê,
úàìûø, ãîéóí, ãóçó ÷ûõàð íàõûðäà îòëàüà;
Êþ÷ÿð àðàíäàí åë, ýåäÿð éàâàø-éàâàøúà éàé-
ëàüà. À.Ñÿùùÿò. Îòëàãäàí ýåðè äþíöá; Ýÿëèð
êÿíäÿ ãóçóëàð. Ì.Ñåéèäçàäÿ.
2. Á à õ îòëóã. Êè÷èêáÿéèì ôûíäûã âÿ éåìè-
øàí êîëëàðûíû ÿéÿðÿê îòëàã áèð òàëàéà ÷ûõäû.
×ÿìÿíçÿìèíëè. Éîë êÿíàðëàðû áàü-áàü÷àëûã,
îòëàã èäè. Ìèð Úÿëàë.
ÎÒËÀÌÀ
“Îòëàìàã”äàí ô.èñ. Ãóçó÷óëàðûí
ùÿâÿñëÿ îéíàìàëàðû, ãóçóëàðûí èøòàùëà îòëà-
ìàëàðû Ýöëøàäà ëÿççÿò âåðèðäè. ß.Âÿëèéåâ.
ÎÒËÀÌÀÃ
ô. Îòëàãäà îò éåìÿê. Ãóçóëàðû
îòëàìàüà àïàðìàã. – [Âÿçèð:] Ùÿð éåðäÿ ñö-
ðöéëÿ îòëàéûð úåéðàí. À.Øàèã. Ñöðöëÿð ÷þëäÿ
îòëàéûðäû. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÎÒËÀÒÌÀ
“Îòëàòìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒËÀÒÌÀÃ
á à õ îòàðìàã. [Øåéõ Ìÿð-
äàí:] Î ãàäûíäàí ãà÷àí áþéöê Ñÿíàí; Äîíóç
îòëàòìàã öçðÿ îëäó ÷îáàí. Ù.Úàâèä.
ÎÒËÓ
ñèô. Îò îëàí, îò áèòìèø. Îòëó ñàùÿ.
Îòëó éåð.
ÎÒËÓÃ
èñ. ×îõëó îò áèòìèø éåð; ÷ÿìÿí.
Áèðäÿí îòëóãäàí èêè-ö÷ ãûðãîâóë ãàëõäû.
×ÿìÿíçÿìèíëè. Óëàãëàðû î òÿðÿôäÿêè îòëóüà
áóðàõûá ýÿëÿí Éóñèô àòàñûíûí éàíûíäà äóðäó.
ß.Àáàñîâ.
ÎÒÑÓÇ
ñèô. Îò áèòìÿéÿí, îò îëìàéàí; ÷ûë-
ïàã. Îòñóç äöçÿíëèê.
ÎÒÒÀÐËÀËÛ
ñèô. ê.ò. Òîðïàüûí ìÿùñóëäàð-
ëûüûíû áÿðïà åòìÿê ö÷öí òàðëàäà âàõòàøûðû îò
ÿêìÿêäÿí èáàðÿò ÿêèí öñóëó. Îòòàðëàëû ÿêèí
íþâö.
532
ÎÒÀÁßÍÇßÐ
ÎÒÒÀÐËÀËÛ
ÎÒÒÈÑÊ
èñ. [ðóñ.] ×àï îëóíìóø ìàòåðèàë-
ëàðûí àéðûúà íöñõÿñè; áàñìàúà.
ÎÒÓÕÌÀ
“Îòóõìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÓÕÌÀÃ
ô. ìÿù. Îò éåìÿéÿ áàøëàìàã
(êþðïÿ îòéåéÿí ùåéâàíëàð ùàããûíäà).
ÎÒÓÐÀÚÀÃ
èñ. 1. Îòóðóëàí éåð, öñòöíäÿ
îòóðìàã ö÷öí øåé, öñòöíäÿ îòóðóëà áèëÿúÿê
ùÿð øåé. Ìàøûíûí îòóðàúàüû. – Äèâàðà ñþé-
êÿíìèø îòóðàúàãëàðäà îòóðäóã. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ßëàááàñ òöòöí ãóòóñóíó îòóðàúàüà ãîéóá
òðàêòîðóí àëòûíà êå÷äè. Ù.Ñåéèäáÿéëè. // Ñòóë,
êöðñö âÿ ñ.-íèí îòóðóëàí éåðè. Îòóðàúàüû òî-
õóíìà êöðñöíöí öñòöíäÿ ÿéëÿøìèø Ìóðàä
îüëóíà áàõûá ýöëöìñöíäö. ß.Âÿëèéåâ.
2. Áèð òèêèëèíèí þçöëöíö òÿøêèë åäÿí, éåðäÿ
äóðàí àëò ùèññÿñè; þçöë, ÿñàñ, àëòëûã. Áèíàíûí
îòóðàúàüû. Ùåéêÿëèí îòóðàúàüû. Ñòóëóí îòóðà-
úàüû.
3. ðèéàç. Ùÿíäÿñè ôèãóðóí éåðÿ äèðÿíÿí àøàüû
ùèññÿñè. Êîíóñóí îòóðàúàüû.
ÎÒÓÐÀÚÀÃËÛ
ñèô. Îòóðàúàüû îëàí.
ÎÒÓÐÀÃ
1. ñèô. Êþ÷ÿðè ùÿéàò êå÷èðìÿéÿí,
äàèì áèð éåðäÿ éàøàéàí (êþ÷ÿðè çèääè). Îòóðàã
ÿùàëè. – Ëàêèí Úàìàë êÿíäÿ ýÿëìÿê âÿ îòóðàã
ùÿéàò êå÷èðìÿê èñòÿìèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. ×îõ
âàõò îòóðàã çåùíèééÿòè èëÿ êþ÷ÿðè çåùíèééÿòè
áèð-áèðè èëÿ òîããóøàðàã îðòàëûãäà àíëàøûëìàç-
ëûã âöúóäà ýÿëèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. // Åéíè
ìÿíàäà ãóøëàð ùàããûíäà. Îòóðàã ãóøëàð áö-
òöí èëè áèð éåðäÿ ãàëûðëàð. – Ñÿð÷ÿ, ñàüñàüàí,
äàùà øèìàë þëêÿëÿðèìèçäÿ èñÿ ÷èëëÿð, òåòðà ãóø-
ëàðû îòóðàã ãóøëàðäàíäûð. “Çîîëîýèéà”. // Èã-
ëèì, éåì âÿ á. øÿðàèòëÿ ÿëàãÿäàð îëàðàã éåðèíè
äÿéèøìÿéÿí (ìàë-ãàðà, áàëûã âÿ ñ. ùàããûíäà).
Îòóðàã ìàëäàðëûã. – Èíúÿíèí ùÿð òÿðÿôè îòëàã-
äûð. Áóðàíûí ìàë-ãàðàñû êþ÷ÿðè äåéèë, îòóðàã-
äûð. Ñ.Ðÿùìàí.
2. ñèô. Áèð éåðäÿ îòóðìàãëà, éåðèíäÿí òÿð-
ïÿíìÿéè òÿëÿá åòìÿéÿí èøëÿ ÿëàãÿäàð îëàí.
Îòóðàã âÿ ùÿðÿêÿòñèç ùÿéàò òÿðçè íÿòèúÿñèíäÿ
áÿäÿíèí ôîðìàñû äÿéèøèð, òÿíäöðöñòëöê ïîçóëóð.
3. èñ. Îòóðóëàí, ìÿíçèë ñàëûíàí éåð, îòóðà-
úàã éåð, èñòèðàùÿò éåðè, äöøÿðýÿ âÿ ñ. [Ýþçÿò÷è]
àé èøûüûíäà äàøà ñþéêÿíèá ìöðýöëÿäèéèíäÿí,
áèçèì îòóðàüà éàõûíëàøìàìûçäàí õÿáÿðè îëìà-
ìûøäû. Ù.Íÿçÿðëè. Éîðóëàíäà îëóð ñèçÿ îòóðàã;
Ýþë êÿíàðû, éàøûë ÷ÿìÿí, äóðíàëàð! Ñ.Ðöñòÿì.
4. èñ. Áèð øåéèí àëò òÿðÿôè, éåðÿ âÿ éà áàøãà
áèð øåéÿ äèðÿíÿí òÿðÿôè. Ãàçàíûí îòóðàüû àü-
çûíäàí ýåí îëàð.
ÎÒÓÐÀÃËÛÃ
èñ. Îòóðàã ùÿéàò ñöðìÿ, îòó-
ðàã ùÿéàò òÿðçè (êþ÷ÿðèëèê çèääè).
ÎÒÓÐÄÓËÌÀ
“Îòóðäóëìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÓÐÄÓËÌÀÃ
ìÿúù. Îòóðìàüà ìÿúáóð
åäèëìÿê, ÿéëÿøäèðèëìÿê.
ÎÒÓÐÌÀ
“Îòóðìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÓÐÌÀÃ
ô. 1. Éàíûíû áèð éåðÿ, éà îòóðà-
úàüà ãîéóá îòóðàã âÿçèééÿò àëìàã, ÿéëÿøìÿê.
Áóéóðóí, îòóðóí! – [Ùàúû ßùìÿä Àëìàñà:]
Ùå÷, åëÿ áåëÿ ýÿëäèê, áàø ÷ÿêÿê. Îòóðìàã îëàð?
Ú.Úàááàðëû. Ðóùíÿâàç õàíûì úèääè áàõûøûíà
ùå÷ äÿ òÿüéèð âåðìÿéÿðÿê Ãóðáàíëûíûí ãàð-
øûñûíäà îòóðäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
2. Ùÿðÿêÿò åòìÿéèá äóðìàã, ãàëìàã. Áó-
ðàäà íÿ ãÿäÿð îòóðóá ýþçëÿéÿúÿéèê? – Éóñèô
âÿ Áàùàäûð ýþçëÿðèíè ñèëèá õåéëè âàõò ñÿññèç
îòóðäóëàð. Í.Íÿðèìàíîâ. // Ùå÷ áèð èøëÿ ìÿø-
üóë îëìàìàã, âàõòûíû áîø êå÷èðìÿê, áîø äóð-
ìàã. Áó ãÿäÿð îòóðìàã îëàð? Îòóðäóí áÿñ-
äèð. Îòóðìàãäàíñà, áèð øåéëÿ ìÿøüóë îë.
3. ×þêìÿê, äèáè òîðïàüà äèðÿíìÿê, àøàüû
åíìÿê. Ýÿìè ñàéà îòóðäó. // Äèáÿ ÷þêìÿê,
àøàüû åíìÿê. Ñóäàêû äóçëàð øöøÿíèí äèáèíÿ
îòóðäó.
4. Éåðèíÿ äöøìÿê, éåðèíÿ ýèðìÿê, óéüóí
ýÿëìÿê. Ïÿíúÿðÿ ÷ÿð÷èâÿéÿ éàõøû îòóðìóð.
5. ßéíèíÿ éàõøû ýÿëìÿê, äöç ýÿëìÿê, óé-
üóí îëìàã. Ïàëòàð áÿäÿíèíÿ éàõøû îòóðóð.
6. äàí. Ìèíìÿê. Ãàòàðà îòóðìàã. – Àòà-
áàëà òðàìâàéà îòóðóá âàüçàëà ýåäÿñè îëäóëàð.
Ìèð Úÿëàë.
7. ìÿú. Ùÿáñäÿ îëìàã, ùÿáñõàíàäà ñàõ-
ëàíûëìàã, ìÿùáóñ îëìàã. Îüóðëóã öñòäÿ ö÷
èë îòóðäó.
◊ Îòóðäóüó éåðäÿ – á à õ äàéàíûá äóðàí
éåðäÿ (“äàéàíìàã”äà). Îòóðäóüóì éåðäÿ
úÿíúÿëÿ äöøäöì.
ÎÒÓÐÒÌÀ
“Îòóðòìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÓÐÒÌÀÃ
èúá. 1. ßéëÿøäèðìÿê. Éàíûí-
äà îòóðòìàã. – Ìÿíçèëèìäÿí ñàíäàëéà àëûá
[ýÿëÿíëÿðè] ìöíàñèá áèð éåðäÿ îòóðòäóì.
Ñ.Ùöñåéí. Ìÿäèíÿ ùÿìèøÿêè êèìèí Âàãèôè Òîï-
õàíàéà áàõàí áÿçÿêëè ïÿíúÿðÿíèí è÷èíäÿ îòóðò-
äó. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ñÿêèíÿ ýÿëèíè ìöòÿêêÿ ãî-
éóëìóø äèâàíäà îòóðòäó. Ì.Èáðàùèìîâ.
2. ×þêäöðìÿê.
3. Éåðèíÿ ñàëìàã, éåðèíÿ ýèðäèðìÿê.
4. Ìèíäèðìÿê. Óøàãëàðû ãàòàðà îòóðòìàã.
5. Ùÿáñÿ àëäûðìàã, ùÿáñ åòäèðìÿê.
533
ÎÒÒÈÑÊ
ÎÒÓÐÒÌÀÃ
ÎÒÓÐÓÁ-ÄÓÐÌÀ
1. “Îòóðóá-äóðìàã”-
äàí ô.èñ.
2. ßëàãÿ, éîëäàøëûã åòìÿ, âàõòûíû áèð éåðäÿ
êå÷èðìÿ.
ÎÒÓÐÓÁ-ÄÓÐÌÀÃ
ô. 1. ßëàãÿ ñàõëàìàã,
äîñòëóã åòìÿê, éîëäàøëûã åòìÿê. [Ïÿðèúàùàí
õàíûì:] Ìåùäè àüàíûí íÿâÿñè Àüúà õàíûìà
áèð ãàðà÷û ãûçû èëÿ éîëäàø îëóá, îòóðóá-äóðìàã
éàðàøìàç. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. [Áàëàø Ñåâèëÿ:] ..Ìÿí
èíäè áþéöê úÿìèééÿò àäàìûéàì, äîêòîðëàð,
ÿäèáëÿð, ôèëîñîôëàðëà îòóðóá-äóðóðàì. Ú.Úàá-
áàðëû.
2. Îòóðóá-äóðóá øÿêëèíäÿ – ùÿìèøÿ,
äàèìà, ùÿð çàìàí. Ýöëö àðâàä îòóðóá-äóðóá
óøàãëàðûíà áåëÿ íÿñèùÿò âåðÿðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.
Ñåâäèì êèøè ùàããûíäà Ïàøà áÿé îòóðóá-äóðóá
äåéèðäè.. ß.Âÿëèéåâ.
ÎÒÓÐÓÌ
èñ. Îòóðìàã èøè, îòóðìà.
ÎÒÓÐÓØ
èñ. Îòóðìà òÿðçè, îòóðìà ãàéäàñû.
Îòóðóøóíà ôèêèð âåðìÿê. – Îòóðóøó Øèðèí, äó-
ðóøó Ëåéëè; Ùÿì þçö, ùÿì ôèêðö õÿéàëè ñÿðõîø!
Ì.Ï.Âàãèô. Ýÿëäèéåâèí áó ñàêèò îòóðóøó õèôôÿò
÷ÿêÿí àäàìûí îòóðóøóíà îõøàìûð. Ìèð Úÿëàë.
ÎÒÓÐÓØÌÀ
“Îòóðóøìàã”äàí ô.èñ.
ÎÒÓÐÓØÌÀÃ
ô. 1. Ùàìû þçöíÿ éåð òàïûá
îòóðìàã. Ãîíàãëàð îòóðóøäóëàð.
2. ìÿú. Éàøà äîëìàã, àùûëëàøìàã, êþùíÿë-
ìÿê, ãàðòìàã.
ÎÒÓÐÓØÌÓØ
ñèô. âÿ èñ. äàí. Éàøëû, àùûë,
ãàðòûìûø. Ìöÿëëèì éàøúà îòóðóøìóø àäàìäû.
ß.Âÿëèéåâ.
ÎÒÓÇ
ñàé. Èéèðìè äîããóçäàí ñîíðà ýÿëÿí
ñàé – 30. Îòóç ìàíàò. Îòóç íÿôÿð. – Àëòìûø
íèñáè, îòóç úöçè ìöòòÿñèë; Äîõñàí ìèí êÿëìÿäÿ
òàìàìû âàðäûð. Àøûã ßëÿñýÿð.
ÎÒÓÇÚÀ
ñàé. Àíúàã îòóç, éàëíûç îòóç.
Îòóçúà ìàíàò ïóëóì âàð. - [Ìèðçÿäàäàø:]
Ùÿòòà ìÿí îíäàí îòóçúà ìàíàò úèá õÿðúëèéè
àëàðàì. Í.Âÿçèðîâ.
ÎÒÓÇÝÖÍËÖÊ
ñèô. Îòóç ýöí ñöðÿí âÿ éà
ñöðìöø; áèðàéëûã. Îòóçýöíëöê åçàìèééÿò.
// Îòóç ýöí âàõò òÿëÿá åäÿí; áèðàéëûã. Îòóç-
ýöíëöê èøèìèç ãàëûá.
ÎÒÓÇÈËËÈÊ
ñèô. 1. Îòóç èë äàâàì åòìèø âÿ
éà åäÿí. Îòóçèëëèê áèð äþâð. Îòóçèëëèê ìöáàðèçÿ.
2. Îòóç èëëèéÿ ùÿñð îëóíìóø, îòóç èëèí òà-
ìàì îëìàñû èëÿ ÿëàãÿäàð îëàí. Îòóçèëëèê éó-
áèëåé.
ÎÒÓÇËÓÃ
1. èñ. êþùí. Ö÷ îíëóãäàí èáà-
ðÿò, îòóç ìàíàò äÿéÿðèíäÿ îëàí êàüûç ïóë.
Îòóçëóüó õûðäàëàìàã. – [Ïî÷òàëéîí:] Åëÿ êè,
øàä õÿáÿð ýÿòèðèðÿì, ÷ûõàðûá áèð îòóçëóã èëÿ
éîëà ñàëûðñûíûç. Ìèð Úÿëàë.
2. ñèô. Áèð øåéèí äÿðÿúÿñèíè, íþìðÿñèíè, îòóç
âàùèääÿí èáàðÿò îëäóüóíó ýþñòÿðèð. Ïÿíúÿðÿ
þíöíäÿ àõøàìäàí îòóçëóã ëàìïà éàíûðäû.
Ì.Ùöñåéí.
ÎÒÓÇÌßÐÒßÁß(ËÈ)
ñèô. Îòóç ìÿðòÿáÿñè
îëàí. Îòóçìÿðòÿáÿëè áèíà.
ÎÒÓÇÓÍÚÓ
“Îòóç”äàí ñûðà ñ. Îòóçóíúó
ñûðà. Îòóçóíúó åâ.
ÎÒÉÅÉßÍ
ñèô. Îòëà ãèäàëàíàí. Îòéåéÿí
ùåéâàíëàð.
ÎÒÉÛÜÀÍ
èñ. Áè÷èëìèø îòó éûüàí ìàøûí,
àëÿò âÿ ñ. // Ñèô. ìÿíàñûíäà. Îòéûüàí ìàøûí.
ÎÂ
èñ. 1. Âÿùøè ùåéâàí, ãóø âóðìà âÿ éà
òóòìà, ùÿì÷èíèí áàëûã òóòìà èøè. Îâà ýåòìÿê.
Îâ åëÿìÿê. Îâóìóç óüóðëó îëäó. – Àòàì ìÿíè
ùÿìèøÿ îâà àïàðûðäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
Îâ
ùåéâàíû (ãóøó) – îâ ö÷öí ùåéâàí (âÿ éà ãóø),
îâëàíàí (ãóø). Îðàäà áàø-áàøà âåðìèø ãîúà-
ìàí àüàúëàð àëòûíäà ãèéìÿòëè îâ ùåéâàíëàðû
éàòûð. Ù.Íÿçÿðëè. Îâ èòè (òóëàñû) – îâ÷óíóí
þçö èëÿ îâà àïàðäûüû õöñóñè òÿëèì ýþðìöø èò.
Åëäàðûí òóëàñû Õàëëû çàùèðÿí úèíñ îâ òóëàñû èäè.
Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
2. Îâäà âóðóëìóø ÷þë ùåéâàíû (ãóøó). Îâó
åâÿ àïàðìàã. – Îâ ÿòëÿðèíäÿí øèøëèê áèøèðìÿê
ö÷öí èíúÿ ÿòèðëè áóäàãëàðäàí øèøëÿð ùàçûðëàí-
ìûøäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // Òóòóëìóø áàëûã.
3. ìÿú. Îüóðëóã, ñîéüóí÷óëóã, òàëàí÷ûëûã
âÿ ñ. éîëó èëÿ ÿëÿ êå÷èðèëÿí ùÿð øåé; ãÿíèìÿò.
Íå÷ÿ âàõò èäè êè, áó ëîòóëàðûí ÿëèíÿ áèð îâ êå÷-
ìèðäè. “Àøûã Ãÿðèá”.
ÎÂÀ
èñ. äàí. Äöçÿíëèê, äöçÿíýàù, äöçÿí
éåð; îâàëûã. Áèçèìäèð áó ÿíýèí, àòëàñ îâàëàð;
Ãîéíóíäà ãàðòàë áÿñëÿéÿí ãàéàëàð. À.Øàèã.
×þëäÿ òðàêòîðóí ñÿñè úàíëàíûð; Îâàëàð øÿíëÿ-
íèð, ùÿéÿúàíëàíûð. Ñ.Âóðüóí.
ÎÂÀË
èñ. [ôð.] Ãàáàðûã, éóìóðòàøÿêèëëè.
ÎÂÀËÀÍÌÀ
“Îâàëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÀËÀÍÌÀÃ
á à õ îâóëìàã
1
.
ÎÂÀËÛÃ
èñ. úîüð. Äÿíèç ñÿâèééÿñèíäÿí
àøàüûäà éåðëÿøÿí äöçÿíëèê; ùÿð ùàíñû äöçÿí
éåð; äöçÿíëèê. Êöð-Àðàç îâàëûüû. – Àçÿðáàé-
úàí ÿðàçèñèíäÿ ýåíèø äöçÿíëèêëÿð âÿ îâàëûã-
534
ÎÒÓÐÓÁ-ÄÓÐÌÀ
ÎÂÀËÛÃ
ëàðëà áÿðàáÿð äÿðèí äÿðÿëÿð âÿ éöêñÿê äàüëàð
äà âàðäûð. Ì.Ãàøãàé.
ÎÂÚÀËÀÌÀ
äàí. “Îâúàëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÚÀËÀÌÀÃ
äàí. á à õ îâóøäóðìàã.
[Ùèäàéÿò] ýöëÿ-ýöëÿ ýþçöíö îâúàëàäû. Á.Áàé-
ðàìîâ.
ÎÂ×Ó
èñ. 1. Îâëà, îâ÷óëóãëà ìÿøüóë îëàí
àäàì. Îâ÷ó òöôÿíýè. Ùÿâÿñêàð îâ÷ó. – Îâ÷ó
éàíûíäà ýþç ãûðïìàã îëìàç. (Ìÿñÿë). Îâ-
÷óëàð ãûçûëãóø, òàçû, òóëà ýþòöðöá îâà ÷ûõûðëàð.
À.Øàèã. [Ìèëèñ ìöâÿêêèëè ßçèçÿ:] ..Ñèëàùû-
íûçû Îâ÷óëàð Èòòèôàãûíäà ãåéäÿ àëäûðìûñûíûç?
Á.Áàéðàìîâ. // ìÿú. Îáðàçëû òÿøáåùëÿðäÿ.
Öðÿê äÿ îâ÷óäóð, îâëàüû àëÿì; Ùÿð çàìàí äî-
ëàøûð, àõòàðûð î äà. Ñ.Âóðüóí.
Îâ÷ó ýþçö
(ýþçëÿðè) – èòè ýþðÿí, ùÿññàñ, äèããÿòëè ýþçëÿð
ùàããûíäà. Ìèäùÿò ýþéëÿðÿ áàõäû. Îâ÷ó ýþç-
ëÿðè ýþéöí ÿíýèíëèêëÿðèíè ñå÷èð, ñèðëè âÿ äÿðèí
ùàâàíûí è÷èíÿ ýèðÿ áèëèðäè. ß.Âÿëèéåâ. Îâ÷ó
éóõóñó – ñàéûã éàòàí àäàìûí éóõóñó. Îâ÷ó
éóõóñó ñàéûã îëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
ÎÂ×ÓËÓÃ
èñ. 1. Îâ÷óíóí èøè, ïåøÿñè, ìÿø-
üóëèééÿòè. [Øÿìñè áÿé:] Ïèðè áàáà, áóíëàð
ìÿíèì îâ÷óëóüóìó ëàüà ãîéóá ýöëäö, ôÿãÿò þç
ãöñóðëàðûíû à÷ìàã èñòÿìèðëÿð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
Áó ýöí [Áóüàú] .. îâ÷óëóã ìÿùàðÿòèíè àòàñûíà
äà ýþñòÿðÿúÿê èäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
2. Òÿñÿððöôàòûí, îâ ùåéâàíëàðû, õöñóñèëÿ õÿç
äÿðèëè ùåéâàíëàð îâëàìàãëà ìÿøüóë îëàí ñà-
ùÿñè. Îâ÷óëóã áðèãàäàñû. – Áóðàäà îâ÷óëóã
äà ÷îõ èíêèøàô åòìèøäèð. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÎÂ×ÓÎÒÓ
èñ. áîò. Ìöõòÿëèô íþâëÿðè îëàí
ñàðû ÷è÷ÿêëè ÷ÿìÿí îòó.
ÎÂÄÀÍ
èñ. [ôàðñ. àá-äàí] Ñóéó éûüûá ñàõ-
ëàìàã ö÷öí öñòö òèêèëè éåðàëòû ùîâóç, íîùóð.
Éàüûø ñóéó áó îâäàíà àõûðäû. Ú.Úàááàðëû.
Ýöäÿ Ãàëà äåéèëÿí éöêñÿêëèê öçÿðèíäÿêè îâ-
äàíëàðûí éàíûíäà èäèê. Ñ.Ùöñåéí.
ÎÂÄÓÃ
èñ. [ôàðñ. àáäóã] Àéðàí. [Ãûç] êó-
çÿäÿí ñó òþêöá îâäóã äöçÿëòäè âÿ Ìóñà êèøè
èëÿ Ôèðèäóíóí ãàáàüûíà ãîéäó. Ì.Èáðàùèìîâ.
Ìèðçÿ Àëûø îâäóãäàí ñòÿêàíëàðà äîëäóðóá îí-
ëàðà è÷èðäèðäè. ß.Âÿëèéåâ.
ÎÂÕÀÃ
ñèô. Òåç îâóëàí, êþâðÿê.
ÎÂÕÀËÀÌÀ
“Îâõàëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÕÀËÀÌÀÃ
á à õ îâóøäóðìàã. Áåëè
îâõàëàìàã. – Î, ýöíäÿí ãàìàøàí ýþçëÿðèíè
îâõàëàéûá ÿòðàôûíà áàõäû. Ì.Ùöñåéí. [Çÿùðà]
áèð ãÿäÿð ýþçëÿðèíè îâõàëàäû âÿ äÿðùàë ýåéèíäè.
ß.Âÿëèéåâ.
ÎÂÕÀËÀÍÌÀ
“Îâõàëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÕÀËÀÍÌÀÃ
1. Á à õ îâóøäóðóëìàã.
2. Îâóëóá òþêöëìÿê. Íå÷ÿ-íå÷ÿ âàðàüûí
êÿíàðû; Èëëÿðèí àüûðëûüûíà äþçìÿéèá, îâõàëà-
íûá òîç îëóá. Ð.Ðçà.
ÎÂÕÀËÀÒÌÀ
“Îâõàëàòìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÕÀËÀÒÌÀÃ
á à õ îâóøäóðìàã. Êöðÿ-
éèíè îâõàëàòìàã.
ÎÂÕÀÍÒÛ
èñ. Îâóíòó, ãûðûíòû; îâóëìóø,
îâóëóá òþêöëìöø øåéëÿð.
ÎÂÃÀÒ
èñ. [ÿð. “âÿãò” ñþç. úÿìè] 1. êëàñ.
Âàõò, çàìàí. Áèëìÿäèí ùàëûíû, áèùóäÿ êå÷èð-
äèí îâãàò. Ôöçóëè. Îíóí÷öí áèð îâãàò òåëåãðàô-
ëàðû ÷àï åòìÿêëÿ, ýÿëÿúÿêäÿ òàçÿ áèð ãÿçàâö-
ãÿäÿðÿ ìöíòÿçèð îëäóã. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
2. ßùâàë-ðóùèééÿ, ðóùè âÿçèééÿò, ùàë, êåô.
Îâãàòû ãàðûøûãäûð. Ìèð Úÿëàë.
◊ Îâãàòûíà ñîüàí äîüðàìàã çàð. – êåôèíè,
ÿùâàëûíû ïîçìàã. [ßøðÿô áÿé:] Èíäè ìÿí áèëè-
ðÿì, øÿùÿðäÿ áó õåéèð õÿáÿð íå÷ÿ àäàìûí îâ-
ãàòûíà ñîüàí äîüðàéûá. Í.Âÿçèðîâ. Îâãàòû
òÿëõ – êåôè, ÿùâàëû ïîçóëìóø. Àõøàì õàí îâ-
ãàòû òÿëõ åâÿ ãàéûòäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. ßìè îâ-
ãàòû ÷îõ òÿëõ åâÿ ýÿëäè. Í.Íÿðèìàíîâ.
ÎÂÃÀÒÑÛÇ
ñèô. Êåôè, ÿùâàëû, ïîçüóí, ÷îõ
ïÿðò, äèëõîð.
ÎÂÃÀÒÒßËÕËÈÊ
èñ. Ïîçüóíëóã, êåôñèçëèê,
ïÿðòëèê, äèëõîðëóã. [Êîð Ñåéèä] íÿ àúû áèð ñþç
ñþéëÿéèð, íÿ äÿ îâãàòòÿëõëèê åëÿéèð. Ñ.Ùöñåéí.
ÎÂËÀÃ
èñ. 1. Îâ ùåéâàíëàðû âÿ ãóøëàðû
÷îõ îëàí éåð, îâ éåðè. Îâëàãäà ãóø âóðìàã.
– Éîõñà ÿí éàõøû îâëàãäàí äà íàáÿëÿä îâ÷ó
ÿëè ÿòÿéèíäÿí óçóí ãàéûäàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
Èñè äàéû .. îâëàãäàí ÿëèäîëó ãàéûäàíäà áöòöí
àüðû-àúûíû óíóäàðäû. Á.Áàéðàìîâ. // ìÿú.
Îáðàçëû òÿøáåùëÿðäÿ. Äàüëàð äàüûìäûð ìÿíèì;
Ãÿì îâëàüûìäûð ìÿíèì. (Áàéàòû). Öðÿê äÿ
îâ÷óäóð, îâëàüû àëÿì; Ùÿð çàìàí äîëàøûð,
àõòàðûð î äà. Ñ.Âóðüóí.
2. Ùåéâàí âÿ ñ.-íèí äàèì îëäóüó, éàøà-
äûüû éåð. Áåëÿ äåéèðëÿð êè, ýóéà î êàùàëàð úèí
âÿ øÿéàòèí îâëàüûäûðëàð. Í.Âÿçèðîâ. Àñëàí-
ëàðûí, ïÿëÿíýëÿðèí îâëàüûäûð ìÿíèì éóðäóì.
Ñ.Âóðüóí.
ÎÂËÀÌÀ
“Îâëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂËÀÌÀÃ
ô. 1. Îâ âóðìàã, øèêàð åòìÿê.
Äîâøàí îâëàìàã. – [Äÿëèëÿð] ñÿùÿðäÿí
535
ÎÂÚÀËÀÌÀ
ÎÂËÀÌÀÃ
êþâøÿíäÿ úåéðàí îâëàéûðëàð. “Êîðîüëó”. [Ïèðè
áàáà:] Éàñÿìÿí, ýþð ñÿíÿ íÿ êþê ãûðãîâóë îâ-
ëàìûøàì. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. // Áàëûã òóòìàã.
2. ìÿú. ×àëìàã; ÿëÿ êå÷èðìÿê, ÿëÿ ýÿòèð-
ìÿê. [Òàðõàí:] Î ýþçÿë ãûç, î îâ÷ó, øóõ òÿð-
ëàí; Êþíëöíö îâëàìûø ñÿíèí. À.Øàèã. Ùÿð øåéè
îâëàìàã îëñà äà, ìÿíúÿ; Ñåâÿí êþíöëëÿðè îâ-
ëàìàã îëìàç. Ì.Ìöøôèã.
ÎÂËÀÍÌÀ
“Îâëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂËÀÍÌÀÃ
ìÿúù. Îâ âóðóëìàã, øèêàð
åäèëìÿê. ×îõëó äîâøàí îâëàíäû. // Áàëûã òó-
òóëìàã. Ùÿð ýåúÿ 40 ñåíòíåð áàëûã îâëàíìûøäû.
ÎÂÌÀ
1
1. “Îâìàã
1
”äàí ô.èñ.
2. ñèô. Îâóëìóø, íàðûíëàøäûðûëìûø, íàðûí åäèë-
ìèø. Ãàðàêèøè .. èðè-èðè äîüðàéûá úèáèíÿ éûüäûüû
ãÿçåòäÿí áèð ïàð÷à ÷ûõàðûá àðàñûíà îâìà òÿí-
áÿêè äîëäóðäó. Á.Áàéðàìîâ.
3. èñ. ìÿù. Ïåíäèð îâóíòóñó èëÿ êÿðÿ éàüû
ãàòûøûüûíäàí èáàðÿò éåìÿê. ×þðÿéè îâìà èëÿ
éåìÿê. Îâìà ùàçûðëàìàã.
4. èñ. ìÿù. ßëäÿ òîõóíàí éóìøàã çÿðèô
ïàð÷à. Îâìà òîõóìàã.
ÎÂÌÀ
2
“Îâìàã
2
”äàí ô.èñ.
ÎÂÌÀ
3
èñ. äàí. Ýåíèø éàéûëìûø éîëóõóúó
õÿñòÿëèê.
ÎÂÌÀÚÀ
èñ. ìÿù. Ãàðûí àüðûñû; ñàíúû.
ÎÂÌÀÔßÒÈÐ
èñ. ×îõ îâóøäóðóëìóø áÿðê
õÿìèðäÿí áèøèðèëÿí âÿ êÿñÿðêÿí, éåéÿðêÿí
àñàí îâóëàí êþâðÿê ôÿòèð. Îâìàôÿòèð áèøèð-
ìÿê. – [Õîí÷à] èáàðÿòäèð .. øÿêÿð÷þðÿéèíäÿí,
îâìàôÿòèðäÿí âÿ ñ. ùÿëâèééàòäàí. Ð.ßôÿíäèéåâ.
ÎÂÌÀÃ
1
ô. 1. Îâóëìóø ùàëà ñàëìàã, íàðûí
åòìÿê, íàðûíëàøäûðìàã. Ìàõîðêàíû îâìàã.
– Õàëûãâåðäè êèøè êþùíÿ ìÿíäóëÿ êèñÿäÿí òÿí-
áÿêè ÷ûõàðûá îâúóíäà îâäó. ß.Âÿëèéåâ.
2. Éóéóá ãàçûìàã (äàüûòìàã), éóéóá àïàð-
ìàã, äåøìÿê. Éàðüàí éàðàð ñèíÿñèíè äàüëàðûí;
Ñóëàð îâàð áèíÿñèíè äàüëàðûí. Ð.Ðçà. Îí-îí
áåø ìåòð óçóíëóüóíäà ýöúëö ñó øûðíàüû .. äàüû
îâóá äàüûäûðäû. ß.Ñàäûã.
3. Äÿëìÿê, ãàçûìàã. Äàüëàðûí è÷èíè îâà-
ðàã áó òóíåëè à÷ìûøëàð. Ì.Èáðàùèìîâ. // Áû-
÷àã âÿ á. óúóèòè øåéëÿ ïîçìàã, ñèëìÿê, ïîçóá
ýþðöíìÿç åòìÿê. Î ñÿíèí éàçäûüûíû; Îâóá
òþêäö áû÷àãëà. Ç.Õÿëèë.
4. ìÿú. ßçèøäèðìÿê, ÿçìÿê, ÿçèééÿò âåð-
ìÿê. Ùÿéàò [Ñÿðèééÿ âÿ óøàãëàðûíû] øöóðñóç
âÿ èðàäÿñèç áèð úèñèì êèìè þç òÿêÿðèíèí àëòûíà
àëûá ÿçìÿéÿ, îâìàüà áàøëàäû. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÎÂÌÀÃ
2
á à õ îâóøäóðìàã. [Úàìàäàð]
áàøëàäû ìÿíèì úàíûìû îâìàüà, ñîðà äà êèñÿ-
ëÿìÿéÿ. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. ..Ñÿðèééÿ ýþç-
ëÿðèíè îâóá ÿòðàôà áàõäû.. Ì.Èáðàùèìîâ.
◊ Áóðíóíó îâìàã – á à õ áóðóí.
ÎÂÑÀÔ
á à õ þâñàô.
ÎÂÑÀÍÀ:
îâñàíàäàí ÷ûõàðìàã – åäèëÿí
éàõøûëûüà, êþìÿéÿ ãèéìÿò âåðìÿìÿê; óíóò-
ìàã, ãèéìÿòäÿí ñàëìàã. Éàõøûëûüûìû îâñàíà-
äàí ÷ûõàðäû. Îâñàíàéà äöøìÿê – âàõòû èëÿ
åäèëÿí éàõøûëûüûí, êþìÿéèí ãàðøûëûüûíû ýþð-
ìÿê, ÿâÿçè ÷ûõìàã, áÿäáÿõò áèð ùàäèñÿäÿí,
òÿñàäöôäÿí, õàòàäàí ãóðòàðìàã; éåðèíÿ äöø-
ìÿê. Òèêÿñè îâñàíàéà äöøìÿê. – [Ìÿìèø:]
Îäóí éàðäûüûì éåðäÿ ãàìãàëàã äÿéäè, äÿð-
äèí àëûì, áèð ÷þðÿéèì îâñàíàéà äöøäö.
È.Ùöñåéíîâ.
ÎÂÑÀÐ
èñ. [ôàðñ.] Äÿâÿ íîõòàñû. Äÿâÿ òà-
íûíìàñà, îâñàðû òàíûíàð. (Àòà. ñþçö). Äàü-
ëàðûí áàøûíäàí êå÷ÿììèð êàðâàí; Îâñàðû ÿëèí-
äÿ àüëàéûð ñàðâàí. “Êîðîüëó”. Áó ÷èíàðûí
äþâðÿñè îâñàðëàðû áèð-áèðèíÿ áàüëàíàí äÿâÿ
êàðâàíëàðûíûí, àò-óëàãëà éöêäàøûéàí ÷àðâà-
äàðëàðûí äöøÿðýÿ éåðè îëìóøäó. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÎÂÑÀÐËÀÌÀ
“Îâñàðëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÑÀÐËÀÌÀÃ
ô. 1. Äÿâÿíèí áàøûíà îâ-
ñàð êå÷èðìÿê, äÿâÿíè íîõòàëàìàã. Äÿâÿíè
ÿââÿë îâñàðëà, ñîíðà Àëëàùà èñìàðëà. (Ìÿñÿë).
2. Á à õ íîõòàëàìàã 2-úè ìÿíàäà. Ëàï áèçè
îâñàðëàäûëàð, ìèíäèëÿð; Àé êå÷ÿí ÿééàì, îëà-
ñàí èíäèëÿð! Ì.ß.Ñàáèð.
ÎÂÑÀÐËÀÍÌÀ
“Îâñàðëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÑÀÐËÀÍÌÀÃ
ìÿúù. Áàøûíà íîõòà êå-
÷èðèëìÿê, íîõòàëàíìàã. Äÿâÿ îâñàðëàíäû.
ÎÂÑÀÐËÛ
ñèô. Íîõòàëû, áàøûíäà íîõòà îëàí
(äÿâÿ ùàããûíäà).
ÎÂÑÓÍ
èñ. [ôàðñ. ÿôñóí] Ñåùð, úàäó, ïèòèê.
Èëàí ÿââÿë îâñóí îõóéàíû þëäöðÿð. (Àòà. ñþçö).
ÎÂÑÓÍ×Ó
èñ. êþùí. Îâñóí÷óëóãëà ìÿøüóë
îëàí àäàì; úàäóýÿð, ïèòèê÷è. [Ìöðñÿë:] Èëàí
îâñóí÷óäàí ãîðõàí êèìè [Âåéñÿë] äÿ ìÿíè
ýþðÿíäÿ äèëè ýèðèð ãàðíûíà. ß.Âÿëèéåâ.
ÎÂÑÓÍ×ÓËÓÃ
èñ. Îâñóí÷óíóí èøè, ïåøÿñè;
úàäóýÿðëèê, ïèòèê÷èëèê.
ÎÂÑÓÍËÀÌÀ
“Îâñóíëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÑÓÍËÀÌÀÃ
ô. Ìþâùóìàò÷ûëàðûí òÿñÿâ-
âöðöíúÿ: îâñóíëà þçöíÿ òàáå åòìÿê, þç òÿñèðè
àëòûíà àëìàã. [Âàùèìÿ] èñòÿñÿ èëàíû äà îâñóí-
ëàéûá éóâàñûíäàí ÷ûõàðäàð. Á.Áàéðàìîâ.
536
ÎÂËÀÍÌÀ
ÎÂÑÓÍËÀÌÀÃ
ÎÂÑÓÍËÀÍÌÀ
“Îâñóíëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÑÓÍËÀÍÌÀÃ
ìÿúù. Ìþâùóìàò÷ûëàðûí
òÿñÿââöðöíúÿ: îâñóíëà þçöíÿ òàáå åäèëìÿê,
òÿñèðè àëòûíà àëûíìàã.
ÎÂÑÓÍËÓ
ñèô. Îâñóí åäèëìèø, ñåùèðëè, úà-
äóëó.
ÎÂØÀËÀ
èñ. Ñó, øÿêÿð âÿ ñèðêÿäÿí (âÿ éà
ëèìîí òóðøóñóíäàí) ùàçûðëàíàí ñÿðèíëÿäèúè è÷êè;
øÿðáÿò. Îâøàëà è÷ìÿê. – Áèð êàñàäà øÿðáÿò,
è÷èíäÿ áàëàúà ñòÿêàí ãîéóëàðäû. Îíà îâøàëà
äåéÿðäèëÿð. Ù.Ñàðàáñêè. [Áèð ìóçäóð:] Àììà
î áèðè àøëàðäà îâøàëà ãàéûðûá éàíûíà ãîéàð-
äûëàð, éà äà èñêÿíúÿáè. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÎÂØÀÐ
èñ. äàí. Ñàüûìäàí ÿââÿë ùåéâàí-
ëàðûí, ÿñàñÿí ãàðàìàëûí ÿìúÿêëÿðèíè ñûüàë-
ëàìà, îâóøäóðìà.
Îâøàðà ýÿòèðìÿê – á à õ
îâøàðëàìàã. Ýöëöñòàí [èíÿéè] éàâàøûòìàã âÿ
îâøàðà ýÿòèðìÿê ö÷öí îõøàéûðäû: – Íÿíÿì, à
Ìÿðúàí èíÿê; Áàúûì, à Ìÿðúàí èíÿê!..
ß.Àáàñîâ.
ÎÂØÀÐËÀÌÀ
“Îâøàðëàìàã”äàí ô.èñ. Îâ-
øàðëàìà öñóëó èëÿ ñàüìàã íÿòèúÿñèíäÿ Ùÿúÿð
àðâàä ùàìûäàí òåç, ùàìûäàí ÷îõ ñöä ñàüûðäû.
ß.Âÿëèéåâ.
ÎÂØÀÐËÀÌÀÃ
ô. Ñàüûìäàí ÿââÿë ùåé-
âàíëàðûí, ÿñàñÿí ãàðàìàëûí ÿìúÿêëÿðèíè ñû-
üàëëàìàã, îâóøäóðìàã, îâøàðà ýÿòèðìÿê. Áó
àðâàä èíÿéè àäè ñàüûúûëàð êèìè ñàüìûð, îâøàð-
ëàéûðäû. ß.Âÿëèéåâ.
ÎÂÓÚ
èñ. 1. ßëèí áàðìàãëàð âÿ àéàäàí
èáàðÿò ùèññÿñè, ÿëèí è÷è. Îâúóíäà ñàõëàìàã.
– ..Ìÿí èõòèéàðñûç îâúóìó à÷äûì âÿ ãóøúóüàç
äà øàä áèð ñÿñëÿ ó÷óá ýåòäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
[Éàøëû êèøè:] Îâúóìó ñîéóã ñó èëÿ äîëäóðóá
ñèíÿñèíè âÿ äþøëÿðèíè èñëàòäûì. Ñ.Ùöñåéí.
// ìÿú. “ßë” ìÿíàñûíäà. [Èñýÿíäÿð:] Ýÿðÿê ùÿð
ÿìðèìÿ áàø ÿéñèí úàùàí; Îâúóìäà òîï êèìè
îéíàñûí äþâðàí. À.Øàèã.
2. Îâóú òóòàí ãÿäÿð, îâóúà éåðëÿøÿí ìèã-
äàð (àäÿòÿí ñàéëàðëà). Èêè îâóú áóüäà.
◊ Îâóú (îâúóí) è÷è êèìè (òÿê) – àéäûí,
àøêàð, éàõøû. Îâúóìóí è÷è òÿê ýþðöðÿì àéäûí;
Áèð øåé éàéûíìàéûð íÿçÿðëÿðèìäÿí. Á.Âàùàá-
çàäÿ.
îâóú-îâóú ñèô. âÿ çÿðô Îâóúëàéàðàã, îâóú-
ëàðëà, îâóú äîëóñó. [Íÿáè:] Îâóú-îâóú è÷ÿê
äöøìÿí ãàíûíû. “Ãà÷àã Íÿáè”. Éàéäà ìÿí
îâóú-îâóú ñó è÷ìèøÿì äîéóíúà; Ñÿíèí áàð-
ìàã äîíäóðàí øûð-øûð áóëàãëàðûíäàí. Ñ.Ðöñ-
òÿì.
ÎÂÓÚËÀÌÀ
“Îâóúëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÓÚËÀÌÀÃ
ô. Îâóúëà ýþòöðìÿê, îâúó-
íó éà îâóúëàðûíû äîëäóðóá ýþòöðìÿê. Àðïàíû
îâóúëàìàã. – Ñóéó áóëàã ýþçöíäÿí îâóúëà-
éûá è÷ìÿéÿ þéðÿøìèø ìÿí áó òÿìëè, ãàçëû ñó-
ëàðû è÷ÿ áèëìèðäèì. ß.Ìÿììÿäõàíëû. ßìðàù
ñàðû áóüäàíû îâóúëàéûá éóõàðûäàí ñàíêè ùàìû
ýþðñöí äåéÿ éåíÿ êèñÿéÿ òþêöð. Ã.Èëêèí.
ÎÂÓÚËÀÍÌÀ
“Îâóúëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÓÚËÀÍÌÀÃ
ìÿúù. Îâóúëà ýþòöðöëìÿê.
ÎÂÓÚÓ
èñ. Îâàí, ìàñàæ÷û.
ÎÂÓÃ
èñ. 1. Îâóëìóø, îéóëìóø éåð; êîüóø.
Äÿëÿ îâóãäà ýèçëÿíäè. Äèâàðäàêû îâóã. – Àõäû
ýþç éàøû òÿê ñîéóã äàìëàëàð; Ñåùèðëè äàøëàðûí
îâóãëàðûíäàí. Ì.Äèëáàçè.
2. Îâóíòó. Éîëäàøû úèáèíäÿí áèð àç ãÿíä
îâóüó ÷ûõàðäûá äåéèð. “Ì.Í.ëÿòèô.”
ÎÂÓÃËÓ
ñèô. Îâóüó îëàí, êîüóøëó. Îâóãëó
àüàú. Îâóãëó ãàéà.
ÎÂÓËÌÀ
1
“Îâóëìàã
1
”äàí ô.èñ.
ÎÂÓËÌÀ
2
“Îâóëìàã
2
”äàí ô.èñ.
ÎÂÓËÌÀÃ
1
1. ìÿúù. Íàðûíëàøäûðûëìàã,
íàðûí åäèëìÿê, îâóã ùàëà ñàëûíìàã. Êèñÿäÿêè
òÿíáÿêè îâóëìóøäóð.
2. Îâóëóá òþêöëìÿê.
ÎÂÓËÌÀÃ
2
á à õ îâóøäóðóëìàã.
◊ Áóðíó îâóëìàã – á à õ áóðóí.
ÎÂÓÌ
á à õ îâóíòó.
ÎÂÓÍÄÓÐÌÀ
“Îâóíäóðìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÓÍÄÓÐÌÀÃ
ô. Ñàêèòëÿøäèðìÿê, òÿñêèí
åòìÿê, òÿñêèíëèê âåðìÿê, îâóòìàã. Àñëàí
óøàãëàðûí áàøûíû äèçè öñòöíÿ ãîéóá îâóíäóð-
ìàüà ÷àëûøûðäû. Ú.Úàááàðëû. [Ôÿðùàä:] Ñÿíè
îâóíäóðìàã ö÷öí î, ñþç òàïà áèëìèð.
ß.Ìÿììÿäõàíëû.
ÎÂÓÍÄÓÐÓÚÓ
ñèô. Ñàêèòëÿøäèðèúè, òÿñêèí-
åäèúè, îâóäóúó.
ÎÂÓÍÌÀ
“Îâóíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÓÍÌÀÃ
ô. Ñàêèòëÿøìÿê, òÿñêèíëèê òàï-
ìàã, òÿñÿëëè òàïìàã. [Éàíàðäàü:] Àúûãëû ßùðè-
ìÿí åëèìèçÿ ÷îõ àúûãëàíìûø, íÿ ãÿäÿð àäè
ãóðáàíëàð âåðèëèðñÿ, îâóíìóð. Ú.Úàááàðëû.
Àíàñû îíà òÿñÿëëè âåðèðäèñÿ, Äèëàðà îâóíìóðäó.
ß.Ìÿììÿäõàíëû.
ÎÂÓÍÌÀÇ
ñèô. Ùå÷ áèð øåéëÿ òÿñêèíëèê òàï-
ìàéàí, îâóíìàéàí, ñàêèòëÿøìÿéÿí, ðàùàòëàí-
ìàéàí.
537
ÎÂÑÓÍËÀÍÌÀ
ÎÂÓÍÌÀÇ
ÎÂÓÍÒÓ
òîï. Áèð øåéèí îâóëìóø ùèññÿúèê-
ëÿðè, ãûðûíòûëàðû. ×þðÿê îâóíòóñó. Àüàú îâóí-
òóñó. Ãÿíä îâóíòóñó. Ìÿðìÿð îâóíòóñó.
– Èíäè ñÿð÷ÿëÿð îâóíòóëàðû ñÿéëÿ äÿíëÿéèðäèëÿð.
Ù.Ñåéèäáÿéëè.
ÎÂÓÐÄ
á à õ îðä. Íÿðèìàí ÿìè îâóðä-
ëàðûíû øèøèðäÿðÿê, ÿëèíè áûüûíà ÷ÿêèá ìÿçÿì-
ìÿòëÿ Ìóðàäà áàõäû.. È.ßôÿíäèéåâ.
◊ Îâóðäëàðû áàòûã – ÷îõ àðûã, çÿèô. ..Áà-
ëàúà, îâóðäëàðû áàòûã ãîúà Ôÿðÿúóëëà äèë-
ëÿíäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. Îâóðäëàðû áàòìàã (áèð-
áèðèíäÿí êå÷ìÿê) – ñîí äÿðÿúÿ àðûãëàìàã,
íàðûí åäèëìÿê, îâóã ùàëà ñàëûíìàã. [Ìöð-
ñÿëèí] îâóðäëàðû áèð-áèðèíäÿí êå÷ìèø, áîüàçû
óçàíìûøäû. ß.Âÿëèéåâ.
ÎÂÓÐÒÄÀÃ
ñèô. äàí. Ñèôÿòè êîïïóø, êþê.
Îâóðòäàã ùåñàáäàð è÷èíè àðûòëàéàðàã þçöí-
äÿí ðàçû áèð ñèôÿòëÿ ñòîëóí àðõàñûíà êå÷äè.
Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÎÂÓØÄÓÐÌÀ
“Îâóøäóðìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÓØÄÓÐÌÀÃ
ô. 1. Áÿäÿíèí ùÿð ùàíñû áèð
éåðèíè áàðìàãëàðû èëÿ ñûõìàã, ÿçèøäèðìÿê;
ÿëèíè ýÿçäèðèá îâóúëà ñûõìàã, îâìàã; ìàñàæ
åëÿìÿê. Öçöíö îâóøäóðìàã. – Øåéäà àëíûíû
îâóøäóðàðàã äöøöíúÿéÿ äàëàð. Ù.Úàâèä.
Îâóøäóðóá áèð àç î ÿëëÿðèíè; ßìð åòäè ãî-
øóíà: – Âóðóí áèðáàøà! Ù.Ê.Ñàíûëû.
2. Ìàñàæ åòìÿê, îâìàã. Áÿäÿíèíè îâóø-
äóðìàã.
3. Ìöàëèúÿ ìÿãñÿäèëÿ áÿäÿíèí áèð éåðèíè
éàüëû äÿðìàíëàð âÿ ñ. ñöðòìÿêëÿ îâìàã. Êàì-
ôîðà ñöðòÿðÿê îâóøäóðìàã. Àéàüûíû ãàðëà
îâóøäóðìàã.
ÎÂÓØÄÓÐÓËÌÀ
“Îâóøäóðóëìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÓØÄÓÐÓËÌÀÃ
ìÿúù. Ìàñàæ åäèëìÿê;
îâóëìàã.
ÎÂÓØÓÃ
ñèô. Îâõàëàíìûø, îâóëìóø, ÿçèë-
ìèø, ÿçèê.
ÎÂÓÒÌÀ
“Îâóòìàã”äàí ô.èñ.
ÎÂÓÒÌÀÃ
á à õ îâóíäóðìàã. Óøàüû
îâóòìàã. Õÿñòÿíè îâóòìàã. – ×ûõ áóëóäëàð-
äàí, åé ÿôñàíÿëè ãûç! Ýÿë îâóò ðóùóìó, åé øÿí
éûëäûç! Ù.Úàâèä. [Ñÿìÿä:] Áàúûîüëó ãîéìàç
êè, ìÿíè èíúèòñèíëÿð, – äåéÿ þçöíö îâóòäó.
Á.Òàëûáëû.
ÎÉ
á à õ àé
2
2-úè ìÿíàäà. [Õàíûì:] Îé,
íÿ ãÿäÿð ãîðõóíúñóíóç, éà ðÿááè! – äåäè.
Ù.Íÿçÿðëè. [Ýöë÷þùðÿ:] Îé, ãîðõäóì à...
Ö.Ùàúûáÿéîâ.
ÎÉÀÄÛÚÛ
ñèô. Îéàäàí, òÿñèð åäÿí, äîüóðàí,
òþðÿäèúè. Èøòàùàîéàäûúû äÿðìàíëàð.
ÎÉÀÃ
ñèô. 1. Éàòìàìûø, éóõóëàìàìûø,
éóõóéà ýåòìÿìèø. Êèì éàòìûø, êèì îéàã?
– [Ìèðàõóð Ñÿôÿðÿ:] Éóõóäà áîüàçûìà êÿìñèê
ñàëûá ìÿíè áîüìàã èñòÿéèáëÿð. Éàõøû êè, ñÿí
îéàã èìèøñÿí. ×ÿìÿíçÿìèíëè. [Òöðáÿò Èìàì-
éàðà:] Áó ýåúÿ ãîíàãëûãäûð, àäàìëàð ùàìûñû
îéàã îëàúàã.. Ú.Úàááàðëû.
2. ìÿú. Åùòèéàòëû, åùòèéàòêàð, àéûã, ñàéûã.
×îõ îéàã àäàìäûð.
ÎÉÀÃËÛÃ
èñ. 1. Éóõóäà îëìàéàí àäàìûí
ùàëû; îéàã.
Éóõó èëÿ îéàãëûã àðàñûíäà –
éàðûéóõóëó ùàëäà. Ìàíñóð äèçè öñòÿ îòóðóá
áàõûðäûñà äà, ùå÷ áèð øåé ýþðìÿéèá éóõó èëÿ
îéàãëûã àðàñûíäà èäè. Ú.Úàááàðëû. Èíäè äÿ [õàí]
êàáóñäàí ãóðòàðìàéûá îüëóíóí ùÿð áèð ùÿðÿ-
êÿòèíäÿí äèêñèíèð, .. éóõó èëÿ îéàãëûã àðàñûíäà
èäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
2. ìÿú. Åùòèéàòëûëûã, åùòèéàòêàðëûã, àéûãëûã,
ñàéûãëûã. ßñèë îéàãëûã èíäè òÿëÿá îëóíóð.
ß.Âÿëèéåâ.
ÎÉÀËÀÌÀÃ
ô. Ãóðäàëàìàã, ãàðûøäûðìàã,
àëòûíû öñòöíÿ ÷åâèðìÿê.
ÎÉÀÍÄÛÐÛÚÛ
á à õ îéàäûúû.
ÎÉÀÍÄÛÐÌÀ
“Îéàíäûðìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÀÍÄÛÐÌÀÃ
1. Îéàòìàã, éóõóäàí äóð-
üóçìàã. Óøàüû îéàíäûðìàã.
2. ìÿú. Ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðìÿê, äîüóðìàã,
òþðÿòìÿê, ãûçûøäûðìàã, ýöúëÿíäèðìÿê. Äÿôí
åäèí ñèç ìÿíè Çàáóë ñåýàùûí ìàéÿñèíÿ; Äåéè-
ðÿì, áÿëêÿ, ìÿíè áèð ýöí îéàíäûðäû ìóüàì.
Á.Âàùàáçàäÿ.
ÎÉÀÍÛÃ
á à õ îéàã.
ÎÉÀÍÛÃËÛÃ
á à õ îéàãëûã. [Úÿìèë áÿé:]
Ùÿð óéóéàí îéàíäûüû çàìàí áàøû óúóíäà
ñÿíèí êèìè áèð ìÿëÿê ýþðÿúÿéèíè äöøöíñÿéäè,
øöáùÿñèç, óéóìàüû, îéàíûãëûüà òÿðúèù åäÿðäè.
Ù.Úàâèä.
ÎÉÀÍÛØ
èñ. Îéàíìà; îéàíìà èøè. Áóëóä-
ëàð ïàð÷àëàíûð, òîðïàã áóüëàíûð, îòëàð áàø
ãàëäûðûð, ãóøëàð úèâèëäÿøìÿéÿ áàøëàéûðäû. Áó,
áèð îéàíûø èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÎÉÀÍÌÀ
“Îéàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÀÍÌÀÃ
ô. 1. Éóõóäàí àéûëìàã, ýþç-
ëÿðèíè à÷ìàã. Ñöáù òåçäÿí éóõóäàí îéàíàí
êèìè åøèòäèì, .. ðÿèééÿòèí áèðèíèí åâèíäÿ ãèëö-
ãàë ñÿñè ýÿëèð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Íÿíÿ
538
ÎÂÓÍÒÓ
ÎÉÀÍÌÀÃ
äÿðèí éóõóñóíäàí; Õåéëè âàõòäûð îéàíìûøäûð.
Ì.Äèëáàçè.
2. ìÿú. Úàíëàíìàã, ùÿðÿêÿòÿ ýÿëìÿê.
Êÿíä îéàíäû. – Òèêèíòèäÿ àðòûã ùÿéàò îéàíûðäû.
ß.Ñàäûã. // ìÿú. Úàíà ýÿëìÿê, úàíëàíìàã,
äèðèëìÿê, èíêèøàôà áàøëàìàã. Ùÿð øåéäÿ ôÿðÿù,
ñåâèíú, òÿðàâÿò; Àðòûã îéàíûá ýöëöð òÿáèÿò.
À.Øàèã. Áÿçè éåðëÿðäÿ òîðïàã éåíèúÿ îéàíûð,
òàõûëëàð áîé àòìàüà áàøëàéûðëàð. Ì.Èáðàùèìîâ.
3. ìÿú. Ýþçö à÷ûëìàã, ãÿôëÿò éóõóñóíäàí
àéûëìàã, ùÿðÿêÿòÿ ýÿëìÿê. Ìÿçëóì ñèíèôëÿð
îéàíäû.
4. ìÿú. ßìÿëÿ ýÿëìÿê, äîüìàã, òþðÿìÿê.
Áèðäÿí-áèðÿ ìÿíäÿ áàü÷àéà áàõìàã ùÿâÿñè
îéàíäû. Ì.Èáðàùèìîâ. Çåéíÿáèí ãÿëáèíäÿ
ãàéüû âÿ ìÿðùÿìÿò ùèññè îéàíäû. È.Øûõëû.
5. ìÿú. Þçöíö òàíûìàã, þçöíäÿ êèøèëèê ÿëà-
ìÿòëÿðè ùèññ åòìÿéÿ áàøëàìàã.
ÎÉÀÒÌÀ
“Îéàòìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÀÒÌÀÃ
ô. 1. Éóõóäàí äóðüóçìàã,
îéàíäûðìàã, îéàíìàñûíà ñÿáÿá îëìàã,
îéàíìàüà ìÿúáóð åòìÿê. Áèð ýöí ñöáù òåç-
äÿí Ïÿðèíèñÿ éóõóäàí àéûëûá áàøëàäû Êÿðáÿ-
ëàéû Ìÿùÿììÿäÿëèíè òÿïèêëÿéèá îéàòìàüà.
Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. ..Öìèä àíàñûíû îéàäûá
îíóíëà áèðëèêäÿ Ñÿäÿôèí àòàñû åâèíÿ ýåòäè.
Á.Áàéðàìîâ.
2. ìÿú. Úàíëàíäûðìàã, äèðèëòìÿê, ùÿéàò
âåðìÿê. [Êîëõîç÷óëàð] òîðïàüû òÿçÿäÿí
ãàçûá îéàòäûëàð, îíà éåíè òîõóìëàð àòäûëàð.
ß.Ìÿììÿäõàíëû.
3. ìÿú. Ãÿôëÿò éóõóñóíäàí àéûëòìàã,
ýþçöíö à÷ìàã, ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðìÿê. “Ìîëëà
Íÿñðÿääèí” õàëãûí øöóðóíó îéàäûðäû, úÿñà-
ðÿò âÿ ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðèðäè. Ì.Èáðàùèìîâ. Ãîúà
Øÿðãè éóõóñóíäàí Áàêû îéàòìûø. Ð.Ðçà.
4. ìÿú. Òþðÿòìÿê, ÿìÿëÿ ýÿòèðìÿê, äîü-
äóðìàã, éàðàòìàã. [Âàãèô:] Ìÿäèíÿ, áèëñÿí
áó ðÿíýèí ïàéûç ìåøÿñè ìÿíäÿ íÿ ãÿäÿð äÿðä
îéàäûð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÎÉÄÓÐÌÀ
“Îéäóðìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÄÓÐÌÀÃ
èúá. 1. Îéóã à÷äûðìàã, ãàç-
äûðìàã.
ÎÉÊÎÍÈÌ
èñ. [éóí.] Éàøàéûø ìÿíòÿãÿëÿ-
ðèíèí àäûíû áèëäèðÿí õöñóñè èñèìëÿð; ñþçëÿð.
ÎÉËÀÃ
èñ. 1. Ìÿñêÿí, éåð, ìåéäàí. [Àøûã
Úöíóí:] Ìÿðä îéëàüû ×ÿíëèáåëäè; Ìÿùáóá
õàíûì, áèçèì éåðëÿð. “Êîðîüëó”. Ãûæûëòû, ýó-
ðóëòó òóòóð ãóëàüû; Áóðàäûð êþùíÿäÿí ãà÷àã
îéëàüû. Ù.Ê.Ñàíûëû. Øàèðëÿð âÿòÿíè áèçèì òÿðÿô-
ëÿð; Òÿðëàíûí îéëàüû éàäûìà äöøäö. Ñ.Âóðüóí.
// Îáðàçëû òÿøáåùëÿðäÿ. Êþíëöì îéëàüûíû éà-
õûí ýÿçÿëè; ×îõëàðû êöñÿíäè ìàíà, áÿíþâøÿ!
Ñ.Âóðüóí. Éàçäà, ïàéûçäà, ãûøäà ýöëöð ÷ÿìÿ-
íèì, áàüûì; Äÿìèð êþêñöìñÿ ÷îõäàí âóðóø-
ëàð îéëàüûäûð. Ñ.Ðöñòÿì.
2. Äöçÿíëèê, ýåíèø ñàùÿ. Ñÿðèí îëóð éàéëàã-
ëàðû éóðäóìóí; Âàðäûð ýåíèø îéëàãëàðû éóðäó-
ìóí. Àøûã Áÿéëÿð. Ýåíèøäèð îéëàüû, ýåíäèð
ìåéäàíû; Éåíÿíäÿ ÷àéëàüà äàüûí äóìàíû.
Ñ.Âóðüóí.
ÎÉÌÀ
1
1. “Îéìàã
1
”äàí ô.èñ.
2. èñ. Àüàú, äàø, ñöìöê, ìåòàë âÿ ñ. öçÿðèíÿ
ùÿêê îëóíàí âÿ éà îéóëìàãëà à÷ûëàí áÿçÿê,
çèíÿò, íàõûø. Îéìà äÿçýàùû.
ÎÉÌÀ
2
“Îéìàã
2
”äàí ô.èñ.
ÎÉÌÀ×Û
èñ. Îéìà óñòàñû (á à õ îéìà
1
2-úè
ìÿíàäà).
ÎÉÌÀ×ÛËÛÃ
èñ. Îéìà÷û ñÿíÿòè, îéìà èø-
ëÿðè èëÿ ìÿøüóë îëìà (á à õ îéìà
1
2-úè ìÿ-
íàäà).
ÎÉÌÀÃ
1
á à õ îâìàã
1
2-úè ìÿíàäà. Ñó
àõàðêÿí éåðè îéóá ÷óõóðëàð, îéóãëàð ÿìÿëÿ
ýÿòèðÿðäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÎÉÌÀÃ
2
á à õ îâóøäóðìàã. [Êÿðÿì:]
Ìÿí áàõàðäûì, äèäàðûíäàí äîéàðäûì; Ýèçëèí-
ýèçëèí áàüðûì áàøûí îéàðäûì. “ßñëè âÿ Êÿ-
ðÿì”. Áÿéëÿðáÿéèíèí þâðÿòè Øàùíàâàç õàíûì
[Ìöíÿââÿðèí] àëíûíû îéóá ùóøà ýÿòèðìÿê èñ-
òÿéèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÎÉÌÀÃ
3
èñ. Òèêèø òèêÿðêÿí èéíÿ áàòìàìàã
ö÷öí áàðìàüà êå÷èðèëÿí áèð óúó áàüëû ìåòàë
âÿ éà áàøãà ìàòåðèàëäàí ãàëïàãúûã; öñêöê.
ÎÉÌÀÃ
4
èñ. êþùí. Êÿíä, åë. [Ãóëäóðëàðäàí
áèðè:] Íèéÿ, áèð îéìàüûí àäàìëàðû äåéèëèêìè?
ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ñÿôÿð ÿñëÿí Ãûëûíúëàð îéìà-
üûíäàí îëóá óøàãëûüûíû êÿíääÿ êå÷èðìèøäè.
×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÎÉÍÀÜÀÍ
ñèô. âÿ èñ. ×îõ îéíàéàí, äàèì
îéíàéàí, îéíàìàüû ñåâÿí; îéíàã. Îéíàüàí
éîðóëìàç. (Àòà. ñþçö). Ãÿëáÿ ôÿðÿù âåðÿí øèðèí
ìóðàääûð; Íÿøÿìèç îéíàüàí áèð øóõ Ãûðàòäûð.
Ì.Ðàùèì.
ÎÉÍÀÃ
1
ñèô. 1. Ìöòÿùÿððèê, îéíàð, îéíà-
éàí, äàèì ùÿðÿêÿòäÿ îëàí. Î áàõûøëàðäà äàë-
üàäàí îéíàã; Áèð øÿôÿã âàð êè, íóðäàí øÿôôàô!
539
ÎÉÀÒÌÀ
ÎÉÍÀÃ
À.Øàèã. [Åëõàí:] ..Ãàëäûðàúàüûì àçàäëûã áàé-
ðàüûíûí îéíàã äàëüàëàðû [Ñîëìàçûí] ýöëýöí
÷þùðÿñèíè þïÿúÿêäèð. Ú.Úàááàðëû.
2. Îéíàüàí, øóõ. Ãàïû ëàéáàëàé à÷ûëäû.
Ýöëÿð öðêÿê âÿ îéíàã áèð äàü êå÷èñè êèìè èðÿëè
éåðèäè. Ú.Úàááàðëû. Ñÿí ìÿíèì êþùëÿíèì, îé-
íàã àòûìñàí; Ìÿíèì éàìàí ýöíäÿ åùòèéà-
òûìñàí. Ì.Ìöøôèã. // ìÿú. Øóõ, øÿí, ýöìðàù.
Ùÿìèøÿ ñÿðò ýþðöíÿí Ìÿðäàí èíäè îéíàã áèð
ùàë àëàðàã íÿøÿ ñà÷ûðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. // ìÿú.
Úèëâÿëè, èøâÿêàð, øóõ. Îéíàã ãûç. – Åëÿ áèë êè,
ëàï òÿçÿúÿ òîé åëÿìèø; Úàâàíäûëàð; Íåúÿ îéíàã,
íåúÿ øûëòàã; Ìåùðèáàíäûëàð. Á.Âàùàáçàäÿ.
3. ìÿú. Èôàäÿëè, òÿñèðëè, úàíëû; äàíûøûüà, ñþçÿ,
öñëóáà éöíýöëëöê, îéíàãëûã, ýþçÿëëèê âåðÿí.
Îéíàã äèë. Îéíàã èôàäÿëÿð. – [Úàááàðëûíûí]
ÿñÿðëÿðèíäÿêè ãàíàäëû ñþçëÿð, îéíàã úöìëÿëÿð
äèëëÿðäÿ äîëàøûðäû. Ñ.Ðÿùìàí.
ÎÉÍÀÃ
2
èñ. àíàò. Áóüóì, ìÿôñÿë.
ÎÉÍÀÃ
3
á à õ îéëàã. Òÿðïÿòäè äöçëÿðëÿ
Ãàíûüà òÿðÿô; Ãà÷àãëàð îéíàüû Ñàìóõà òÿðÿô.
Ù.Ê.Ñàíûëû. Øèðíóõó êÿíäèíèí éàíûíäà, Íÿáè
èëÿ Ùÿúÿðèí îéíàãëàðûíäàí áèðèñè îëàí Øûð-
ëàíáóëàüûí éàíûíäà, ñûõ ïàëûäëû ìåøÿäÿ äöø-
äöê. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÎÉÍÀÃËÀÌÀ
“Îéíàãëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀÃËÀÌÀÃ
ô. Àòûëûá-äöøìÿê, îéíà-
ìàã. Ãóçóëàð îéíàãëàéûð. – Ýåäÿê ýþðÿê
óøàãëàð; Áàüäà íÿ úöð îéíàãëàð. À.Ñÿùùÿò.
Áóéíóçó áóðìà òÿêÿ îéíàãëàéûð, àòûëûá-
äöøöðäö. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÎÉÍÀÃËÀØÌÀ
“Îéíàãëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀÃËÀØÌÀÃ
ãàðø. Áèðýÿ àòûëûá-
äöøìÿê, áèð éåðäÿ îéíàìàã (÷îõëàðû ùàã-
ãûíäà). Óøàãëàð îéíàãëàøûðëàð. – Êÿíäèí þòÿ-
ñèíäÿ-áÿðèñèíäÿ éóìóðòàäàí éåíè ÷ûõìûø úöúÿ-
ëÿð, îéíàãëàøàí îüëàãëàð ýþðöíöð.. Ñ.Ùöñåéí.
ÎÉÍÀÃËÛÃ
èñ. 1. Îéíàã øåéèí ùàëû; ìö-
òÿùÿððèêëèê, ãÿðàðñûçëûã. Ïàéûç ùàâàñûíûí îé-
íàãëûüûíäàíìû, éîõñà Áàêû èëÿ áóðàíûí àðà-
ñûíäàêû ìÿñàôÿíèí óçàã îëìàñûíäàíìû, íÿ èñÿ
ùàâà õåéëè äÿéèøìèøäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
2. Äàèì îéíàãëàìà, àòûëûá-äöøìÿ, îéíàìà
õàñèééÿòè; ãÿðàðñûçëûã. [Äèëáÿð] áèð ñàíèéÿ ö÷öí
êå÷ìèø óøàã îéíàãëûüû èëÿ Ìÿðéÿìèí öçÿðèíÿ
àòûëìàã, ãóúìàã, þïìÿê èñòÿäè, àììà äà-
éàíäû. Ú.Úàááàðëû.
3. ìÿú. Øóõëóã, èøâÿêàðëûã.
4. ìÿú. Èôàäÿëèëèê, ýþçÿëëèê, éöíýöëëöê, úàí-
ëûëûã. Íèòãèí îéíàãëûüû.
ÎÉÍÀÌÀ
“Îéíàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀÌÀÃ
ô. 1. Îéóíúàãëà, éàõóä ÿé-
ëÿíúÿ ö÷öí îëàí îéóíëàðäàí áèðè èëÿ ìÿøüóë
îëìàã, îíóíëà âàõòûíû êå÷èðìÿê; ÿéëÿíìÿê.
Ãà÷äû-òóòäó îéíàìàã. Ýÿëèíúèêëÿ îéíàìàã.
Óøàã áöòöí ýöíö îéíàéûð. – Óøàã âàõòû êö-
÷ÿäÿ àøûã-àøûã îéíàéàíäà ùÿðäÿíáèð ñàâà-
øàðäûã. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ðÿùèëÿ äÿðñ-
äÿí ÷îõ éàøûäëàðû èëÿ îéíàìàüû õîøëàéûðäû.
Ì.Ùöñåéí. // Èñòèðàùÿò âÿ éà ÿéëÿíìÿê ìÿã-
ñÿäèëÿ èäìàí íþâëÿðèíäÿí áèðè èëÿ ìÿøüóë
îëìàã. Øàùìàò îéíàìàã. Áèëéàðä îéíàìàã.
Íÿðä îéíàìàã. // Îéíàìàã ö÷öí áèð øåéäÿí
èñòèôàäÿ åòìÿê. Òîïëà îéíàìàã. // ìÿú. Áèð
øåéëÿ ãåéðè-úèääè ìÿøüóë îëìàã, þçöíö èø-
ëÿéÿí êèìè ýþñòÿðìÿê. Î øèëÿìèð, îéíàéûð.
// ìÿú. Áîø âàõò êå÷èðìÿê, âàõòûíû þëäöðìÿê,
áîø øåéëÿðëÿ ìÿøüóë îëìàã, ÿéëÿíìÿê. ..Ìÿí
ùÿéàòà îéíàìàüà ýÿëìèðÿì. Ìèð Úÿëàë.
2. Áèð øåéëÿ îéóíúàã êèìè ðÿôòàð åòìÿê, áèð
øåéè ìÿãñÿäñèç îëàðàã ÿëèíäÿ îéíàòìàã, ôûð-
ëàòìàã âÿ ñ. À÷àðëà îéíàìàã. ßëèíäÿêè ãà-
øûãëà îéíàìàã. – ..Ñîíà .. áàøûíäàí ñèéðèëèá
÷èéíèíÿ äöøÿí àü òîðóíóí èïÿê ñà÷àãëàðû èëÿ
îéíàéûðäû. ß.ßáöëùÿñÿí. // ìÿú. Áèð øÿõñÿ
âÿ éà øåéÿ îéóíúàã, ÿéëÿíúÿ êèìè áàõìàã,
áèðèíèí àðçó âÿ èðàäÿñè èëÿ ùåñàáëàøìàéàðàã
îíóíëà èñòÿäèéè êèìè ðÿôòàð åòìÿê. Àäàìëàðëà
îéíàìàã îëìàç. ßñÿáëÿðè èëÿ îéíàìàã. // ßé-
ëÿíìÿê, þçö ö÷öí îéóíúàüà, ÿéëÿíúÿéÿ äþí-
äÿðìÿê. Øèðçàä àíëàäû êè, Éàðìÿììÿä ìÿí-
ëèéè èëÿ îéíàéûð. Ì.Èáðàùèìîâ.
3. Á à õ îéíàøìàã. // ìÿú. Ñöðÿòëÿ î òÿðÿô-
áó òÿðÿôÿ ùÿðÿêÿò åòìÿê, ùÿðÿêÿò åäÿðÿê òÿð-
ïÿíìÿê. Äÿíèçäÿ äàëüàëàð îéíàéûð.
4. ìÿú. Øÿôÿãëÿíÿðÿê, áèð øåéèí öçÿðèíäÿ,
éàõóä áèð øåéäÿí èíèêàñ åòìÿê, ïàðëàìàã,
áÿðã âóðìàã. Êÿíä öçÿðèíäÿ ýöíöí àë øÿ-
ôÿãëÿðè îéíàéûðäû. Ì.Ùöñåéí. // Ñàéðûøìàã.
Ýþéäÿ óëäóçëàð îéíàéûð.
5. Òÿçàùöð åòìÿê, ýþðöíìÿê, ýþðñÿíìÿê,
ýþðöíöá éîõ îëìàã. Áþéöê áèð ìàðàãëà à÷û-
ëàí ýþçëÿðäÿ èíäè ùÿää-ùöäóäó îëìàéàí áèð
òÿøâèø âÿ ùÿéÿúàí êþëýÿëÿðè îéíàéûðäû. ß.ßáöë-
ùÿñÿí.
6. Ðÿãñ åòìÿê. Éàëëû îéíàìàã. Âàëñ îéíà-
ìàã. – Áàøûíà äþíäöéöì, òîé àäàìëàðû; Ñèç
540
ÎÉÍÀÃ
ÎÉÍÀÌÀÃ
äÿ äåéèí: òîéà ýÿëÿí îéíàñûí. Ì.Ï.Âàãèô.
Ðÿããàñÿ ÿðÿá ãûçëàðû îéíàð âÿ àðà-ñûðà îõó-
éàðëàð. Ù.Úàâèä.
7. Òåàòð òàìàøàñûíäà, êèíîäà, ïéåñäÿ âÿ
ñ.-äÿ ìöÿééÿí ðîëó èôà åòìÿê. Ãÿùðÿìàí
ðîëóíäà êèì îéíàéûð? // Òàìàøàéà ãîéìàã,
ýþñòÿðìÿê. Òåàòðäà Ì.Ô.Àõóíäçàäÿíèí “Ùàúû
Ãàðà” ïéåñèíè îéíàéûðëàð.
8. Áèð ñûðà èñèìëÿðäÿí ñîíðà ýÿòèðèëÿðÿê,
ìöðÿêêÿá ôåèë âÿ ìöõòÿëèô èôàäÿëÿð äöçÿëäè-
ëèð; ìÿñ.: éåðèíäÿí îéíàìàã, ðîë îéíàìàã,
ñþçëÿ îéíàìàã, îéóí îéíàìàã âÿ ñ.
îéíàéà-îéíàéà çÿðô 1. Îéíàéàðàã, îéíà-
ìàã âÿçèééÿòèíäÿ, ðÿãñ åäÿ-åäÿ. Îéíàéà-
îéíàéà îõóìàã. – Àøûã .. áàëàáàí÷û èëÿ ÷èéèí-
÷èéèíÿ âåðèá îéíàéà-îéíàéà îðòàäà ùÿðëÿíèðäè.
È.ßôÿíäèéåâ.
2. ìÿú. Àñàíëûãëà, ùå÷ áèð ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìÿ-
äÿí. Òàïøûðûüû îéíàéà-îéíàéà éåðèíÿ éåòèðìÿê.
3. ìÿú. Áþéöê ùÿâÿñëÿ, ìÿìíóíèééÿòëÿ,
ñåâèíÿ-ñåâèíÿ. [Ïÿðè:] [Àòàø] ùàíñûíà áèðúÿ
äÿôÿ ýþç åëÿñÿí, îéíàéà-îéíàéà ýÿëÿð.
ß.Âÿëèéåâ.
ÎÉÍÀÍÛËÌÀ
“Îéíàíûëìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀÍÛËÌÀÃ
“Îéíàìàã”äàí ìÿúù. Áèð
îòàãäàí íÿðäèí øàããûëòûñû åøèäèëèð, î áèðè îòàã-
äà ýÿðýèí ñöêóò è÷èíäÿ øàùìàò îéíàíûëûðäû.
Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
ÎÉÍÀÍÌÀ
“Îéíàíìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀÍÌÀÃ
á à õ îéíàíûëìàã. Òàìà-
øàíûí èêèíúè ïÿðäÿñè îéíàíûðäû. Ìèð Úÿëàë.
ÎÉÍÀÐ
ñèô. 1. Îéíàéàí, áèð éåðäÿ äóðìà-
éàí, ãÿðàð òàïìàéàí, äàèì ùÿðÿêÿòäÿ îëàí,
òÿðïÿíÿí.
2. Ðÿããàñ, êÿôýèð (ñààòäà).
3. ìÿú. Îéíàã (á à õ îéíàã
1
2-úè ìÿíàäà).
ÎÉÍÀÐËÛÃ
èñ. 1. Îéíàã øåéèí ùàë âÿ êåé-
ôèééÿòè.
2. Îéíàãëûã (3-úö ìÿíàäà).
ÎÉÍÀØ
á à õ àøíà 2-úè ìÿíàäà. Îéíàøà
öìèä îëàí ÿðñèç ãàëàð. (Àòà. ñþçö). [Ìÿñìÿ:]
[ßðèì] åëÿ çÿíí åäèðäè êè, ýóéà ìÿíèì éà-
íûìà ýÿëÿí îéíàøëàðûì âàð èìèø. Ñ.Ùöñåéí.
ÎÉÍÀØÌÀ
“Îéíàøìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀØÌÀÃ
ãàðø. 1. Áèð-áèðè èëÿ îéíàìàã;
ÿéëÿíìÿê. Èêè ÷ÿëèìñèç êþðïÿ ÷àðïàéûíûí öñ-
òöíäÿ îéíàøûðäû.. ×ÿìÿíçÿìèíëè. ..Îéíàøàí
.. óøàãëàðà òàìàøà åòìÿêäÿí äîéìàçäûì.
Ìèð Úÿëàë. // Åéíè ìÿíàäà ùåéâàíëàð, ãóøëàð
âÿ ñ. ùàããûíäà. Ãóçóëàð, ÷ÿïèøëÿð ùÿéÿòäÿ
îéíàøûð. – Õÿçàí éàðïàãëàðû îéíàøàí éåðäÿ;
Íåúÿ öøöìÿéèì?.. Öøöéöðÿì ìÿí. Á.Âàùàá-
çàäÿ. // Ìöõòÿëèô òÿðÿôëÿðÿ ó÷ìàã âÿ éà öç-
ìÿê. Êÿïÿíÿêëÿð îéíàøûð. – Ìÿðìÿð ùîâóç-
ëàðäà ãûçûë áàëûãëàð îéíàøûðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
Ñàðûêþéíÿêëÿð, ãàðàíãóøëàð ãàéàëàð àðàñûíäà
îéíàøûð, êîëëàð àðàñûíäà èòèðëÿð. Ìèð Úÿëàë.
2. ìÿú. Èðÿëè-ýåðè ýåäèá-ýÿëìÿê, ùÿðÿêÿò
åòìÿê; òÿðïÿøìÿê, ëÿïÿëÿíìÿê. [Ñîíàíûí]
õóìàðëàíàí ýþçëÿðè îéíàøàí (ô.ñèô.) äàëüàëàðà
çèëëÿíìèøäè. Á.Áàéðàìîâ.
3. ìÿú. Òÿçàùöð åòìÿê, ýþðöíìÿê. Ôöçóëè
ÿéëÿøèá îòàüûíäà òÿê; Îéíàøûð öçöíäÿ ãÿì
áóëóäëàðû. Á.Âàùàáçàäÿ.
4. ìÿú. Ýþðöíöá éîõ îëìàã, ñàéðûøìàã,
èøûüû ÿêñ åòäèðìÿê. Ïðîæåêòîð èøûãëàðû ùÿð çà-
ìàíêû êèìè éåíÿ ëèìàíûí öçÿðèíäÿ îéíàøûð,
êö÷ÿëÿðè èøûãëàíäûðûðäû. Ñ.Âÿëèéåâ. Èøûã òèòðÿ-
äèêúÿ [Ãàðàýöíÿíèí] ãàéà ïàð÷àñû êèìè ùÿðÿ-
êÿòñèç öçöíäÿ ÿúàèá êþëýÿëÿð îéíàøûð, .. ñîíðà
éåíÿ äîíóá ãàéàéà äþíöðäö. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
ÎÉÍÀÒÄÛÐÌÀ
“Îéíàòäûðìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀÒÄÛÐÌÀÃ
èúá. Îéíàìàüà ìÿúáóð
åòìÿê. Áÿçÿí ìþòÿáÿð àäàìëàðûí îüëóíó éå-
ðèíäÿí ãàëäûðûá òîéäà îéíàòäûðàðäû. Ù.Ñà-
ðàáñêè.
ÎÉÍÀÒÌÀ
“Îéíàòìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÍÀÒÌÀÃ
ô. 1. Óøàüû ÿëèíÿ àëàðàã, àòûá-
òóòàðàã ÿéëÿíäèðìÿê, éàõóä îéóíúàã âÿ áàøãà
âàñèòÿëÿðëÿ ìÿøüóë åòìÿê âÿ áåëÿëèêëÿ, þçö
äÿ ÿéëÿíìÿê. Êþðïÿíè îéíàòìàã. Óøàãëàðû
îéíàòìàã. – Âàùèä óøàüû éàíûíà àëûá îéíà-
äûð, äèëÿ òóòóá éàòûðòìàã èñòÿéèðäè. Ìèð Úÿëàë.
// Îéóíúàã âÿ ñ. èëÿ îéíàìàã, ìÿøüóë îëìàã.
Ýÿëèíúèéè îéíàòìàã. – Ìöÿëëèìëÿ Ìàéèñ ýåò-
äèêäÿí ñîíðà äà Òàïäûã ìàøûíû îéíàòìàãäàí
äîéìóðäó. ß.Âÿëèéåâ. [Ãûç] êöíúäÿ îòóðóá
ýÿëèí îéíàäàðìûø. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
2. Î òÿðÿô-áó òÿðÿôÿ òÿðïÿòìÿê, ãûìûëäàò-
ìàã. [Ãûçûë èò] ãóëàãëàðûíû îéíàäàðàã ãàëûí,
áîüóã ñÿñè èëÿ ùöðÿð, íÿøÿìè ïîçàðäû. À.Øàèã.
Àéàãëàðûìû ñîéóã ñóéà ñàëûá îéíàòìàüà áàø-
ëàäûì. À.Äèâàíáÿéîüëó. // Òÿðïÿòìÿê. Êÿ-
ëÿíòÿð ãàðà ãàøëàðûíûí àëòûíäàêû ãàðà ýþç-
ëÿðèíè îéíàòäû. Ì.Èáðàùèìîâ.
3. èúá. Îéíàìàüà ìÿúáóð åòìÿê, ðÿãñ åò-
äèðìÿê. Âàüçàëû îéíàòìàã.
541
ÎÉÍÀÍÛËÌÀ
ÎÉÍÀÒÌÀÃ
4. ßëèíäÿ àòûá-òóòìàã, ôûðëàòìàã. [Äîêòîð:]
Ùÿ, äå àíàìûí îüëóéàì, âåðèì, – äåéèá, êîí-
ôåòè ÿëèíäÿ îéíàäàðäû. Ì.Èáðàùèìîâ. [Ùèäàéÿò]
ÿëèíäÿ îéíàòäûüû ñàðû éàðïàüû .. êÿíàðà ôûðëàòäû.
Á.Áàéðàìîâ.
5. ìÿú. Ýþñòÿðìÿê, òÿçàùöð åòäèðìÿê. Øàù-
íèñÿ õàíûì éàðû ÷åâðèëÿðÿê äîäàãëàðûíäà ìÿ-
íàëû áèð òÿáÿññöì îéíàòäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
6. ìÿú. ßëÿ ñàëìàã, äîëàìàã, ñàðûìàã.
[Øàìàìà Úàäó:] Ñÿí áåëÿ ýöìàí åòìÿ êè, ñÿí
ìÿíè îéíàäûðñàí äåéèáñÿí, ìÿí äÿ ñÿíè ÿëÿ
ñàëûá îéíàäûðàì. ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Åë÷è:] Ìÿíè
îéíàòìàã îëìàç. Ú.Úàááàðëû. // ìÿú. Àëäàò-
ìàã, àëäàäàðàã éîðìàã; éóõóëàòìàã. Èêè àé-
äûð êè, ìÿíè îéíàäûð.
7. ìÿú. Éåðèíäÿí åëÿìÿê. Éàõøû âÿ äÿá-
äÿáÿëè òîé ãûçà íàüûë êèìè ìàðàãëû ýþðöíöð,
áöòöí õÿéàëûíû îéíàäûðäû. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÎÉÐÎÒÚÀ
ñèô. âÿ çÿðô Îéðîò äèëèíäÿ; àë-
òàéúà.
ÎÉÐÎÒËÀÐ
úÿì. Àëòàéëûëàðûí êþùíÿ àäû.
ÎÉÓÃ
1
èñ. 1. Îéóëìóø éåð; ìàüàðà, êàùà.
Ãàéàëàðûí îéóüóíäà éóâà ñàëàð êÿñÿéÿíëÿð.
Î.Ñàðûâÿëëè. Êÿêëèêëè ãàéàíûí ñèíÿñèíäÿ èêè áþ-
éöê äàø ïàð÷àëàíûá ó÷ìóø, .. äÿðèí îéóãëàð
à÷ûëìûøäû. Á.Áàéðàìîâ.
2. Áèð øåéèí öçÿðèíäÿ äÿðìÿ-äåøèê, äåøèê,
äÿëèê. Ñàíêè ÷àé äàøëàðûí îéóãëàðûíû, àüàú-
ëàðûí êþêëÿðèíè áó óúäàí åøèð âÿ éåðèí òÿðêèíÿ
ýåäèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. // ×óõóð, ÷àëà. Ñó àõàð-
êÿí éåðè îéóá, ÷óõóðëàð, îéóãëàð ÿìÿëÿ ýÿòè-
ðÿðäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
3. ñèô. È÷è îéóëìóø, è÷è îéóã, áîøëóã ÿìÿëÿ
ýÿëìèø. Äÿðÿ ãÿðáÿ äîüðó ýåòäèêúÿ ãàéàëûã,
äàüëûã, èðè âÿ îéóã äàøëàðëà äîëó ãîðõóíú éåð-
ëÿðäÿí èáàðÿòäè. À.Øàèã. // Ýþâäÿíèí îäóí-
úàüû ÷öðöìöø éåðèíäÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí áîøëóã;
êîüóø. Ìåøÿíèí è÷èíäÿ, áèð àüàúûí îéóüóíäà
ïèøèê ýþéÿð÷èíè ýèçëÿòäè. (Íàüûë).
4. Äèâàðäà ïÿíúÿðÿ, ãàïû âÿ ñ.-íèí éåðè.
Ïÿíúÿðÿ îéóüó.
ÎÉÓÃ
2
á à õ ãîðõóëóã 2-úè ìÿíàäà. Éîëóí
öñò òÿðÿôè ãîðóã èäè. Áèð íå÷ÿ éåðäÿ îéóã ãî-
éóëìóøäó. ß.Âÿëèéåâ.
ÎÉÓÃËÓ
ñèô. 1. Îéóãëàðû îëàí. Éîõñà õÿ-
éàëûíäà úàíëàíûð éåíÿ; Ñûëäûðûì ãàéàëàð,
îéóãëó äàüëàð. Ð.Ðçà.
2. Îéóüó îëàí, äåøèê, äÿëèê. Îéóãëó äàø.
// Êîüóøó îëàí, êîüóøëó. Îéóãëó àüàú.
ÎÉÓËÌÀ
“Îéóëìàã”äàí ô.èñ.
ÎÉÓËÌÀÃ
ô. Îéóã ÿìÿëÿ ýÿëìÿê.
ÎÉÓÍ
èñ. 1. ßéëÿíìÿê âÿ âàõò êå÷èðìÿê
ö÷öí áèð íå÷ÿ àäàì (ÿñàñÿí óøàã) àðàñûíäà
èúðà îëóíàí ìöõòÿëèô íþâëö ÿéëÿíúÿ, ìÿøüÿëÿ.
Ãà÷äû-òóòäó îéóíó. Ýÿëèí-ýÿëèí îéóíó. – Áåëÿ
ìàðàãëû îéóíëàðäàí áèðè äÿ õàëã àðàñûíäà
êîñàëäûãà÷ (êîñ àëäûí ãà÷) àäû èëÿ ìÿøùóð
îëàí îéóíäóð. Ù.Ñàðàáñêè.
2. Ìöÿééÿí ãàéäà, öñóë âÿ øÿðòëÿðëÿ èúðà
åäèëÿí èäìàí ìÿøüÿëÿñè, èäìàí íþâö. Øàù-
ìàò îéóíó. Áàñêåòáîë îéóíó. – Çîðõàíàéà
êèì éàçûëñàéäû, ýÿðÿê ùÿð ýöí îéóíà ýÿëÿéäè.
Ù.Ñàðàáñêè.
Îéóí êàüûçû – êàðò, ãóìàð
êàüûçû. Ùÿíèðòèñèç îðà éàõûíëàøàí Âåéñ òåç ÿéè-
ëèá, îéóí êàüûçëàðûíäàí áèð òîïà ýþòöðäö..
ß.ßáöëùÿñÿí. // Ýþðöø, éàðûø, ìàò÷. Ðÿãèá êî-
ìàíäàëàðûí îéóíó. Îéóí ñààò 6-äà áàøëàíûð.
3. Ðÿãñ. Îéóí ùàâàñû. Âàüçàëû. îéóíó.
– Îéóíà òÿê ýèðÿí îüëàí .. ýþçàëòû åëÿäèéè
ãûçûí ãàáàüûíà éåðèéèð, .. îíó îéóíà äÿâÿò åäèð.
Á.Áàéðàìîâ.
4. ìÿú. Ùîããà, êÿëÿê, ôÿíä, ôûðûëäàã, ùèéëÿ.
[Èêèíúè êÿíäëè:] Áó ãÿäÿð îéóí îëìàç êè, Ñÿôÿð
áÿé áèçèì áàøûìûçà ýÿòèðèð. Á.Òàëûáëû. Ñÿáà
õàíûì áàøëàäûüû îéóíóí ìöñáÿò íÿòèúÿ âåðÿ-
úÿéèíÿ öìèä áÿñëÿìèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
5. Ìöÿééÿí ðîëó îéíàìà, èôà åëÿìÿ. Àðòèñ-
òèí îéóíó òàìàøà÷ûëàðûí õîøóíà ýÿëäè.
◊ Îéóí òóòìàã – á à õ áàøûíà îéóí ýÿ-
òèðìÿê (“áàø”äà). [Àüà Ùÿñÿí:] Éàõøû, ñÿíÿ
ìÿí áèð îéóí òóòóì êè, òàìàì äàñòàíëàðäà
äåéèëñèí. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [ßëÿñýÿð:] Àíä îë-
ñóí Àëëàùà, ñÿíÿ áèð îéóí òóòàúàüàì êè, àòà-
íûí òîéó éàäûíà äöøÿ. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Îéóí
÷ûõàð(ò)ìàã – 1) ùîããà ÷ûõàðìàã, ýöëìÿëè
ùÿðÿêÿòëÿð åòìÿê (àòûëûá-äöøìÿê, ùîïïàí-
ìàã âÿ ñ.). [Òÿëõÿê] öçöíÿ äÿðèäÿí áèð öçëöê
òàõûá àøàüûäà îéóí ÷ûõàðàð âÿ éàìñûëàìàãëà
ïóë éûüàðäû. Ù.Ñàðàáñêè. [Òÿëõÿê] áàøëàéûð
îéóí ÷ûõàðìàüà, ýöëìÿñÿê äÿ, áèð àç êåôèìèç
à÷ûëûð. Ñ.Ðÿùìàí; 2) ìÿú. áèð èøëÿ ãåéðè-úèääè
ìÿøüóë îëìàã, çàðàôàòà ñàëìàã. Îéóí ÷û-
õàð(ò)ìà, èøèíÿ ôèêèð âåð! Áàøûíà îéóí à÷-
ìàã – á à õ áàø. Áàøûíà îéóí ýÿòèðìÿê –
á à õ áàø.
ÎÉÓÍÁÀÇ
èñ. 1. Ýöëìÿëè îéóíëàð ÷ûõàðûá
áàøãàëàðûíû ýöëäöðÿí àäàì; ùîããàáàç, îéóí
÷ûõàðàí, ìàñãàðà÷û. Àäàìëàð þçëÿðèíÿ ìÿçÿëè
542
ÎÉÐÎÒÚÀ
ÎÉÓÍÁÀÇ
òÿëõÿê, îéóíáàç, éà äÿëè äöçÿëäèá ÿéëÿíèð, ìåé-
äàí÷àíû, áàçàðû éåíè ýöëöøìÿ ýþòöðöðäö.
Ñ.Ðÿùèìîâ.
2. Êå÷ìèøäÿ ðóùàíèëÿðèí âÿ ìöðòÿúåëÿðèí
àðòèñòëÿðÿ âåðäèêëÿðè òÿùãèðëè àä. [Ñÿìÿä Îã-
òàéà:] [Àíàíû] éàñõàíàëàðà áóðàõìûðëàð êè,
îüëóí îéóíáàçäûð, àðâàä òóìàíû ýåéèð.
Ú.Úàááàðëû.
3. ìÿú. Ôûðûëäàã÷û, ùèéëÿáàç, êÿëÿêáàç.
[Ùÿñÿí:] Áó îéóíáàçëàðûí ÿëèíäÿí íÿëÿð ÷ÿê-
ìèøÿì, îíó áèð òÿê ìÿí áèëèðÿì. ß.Ùàãâåð-
äèéåâ. [ßùìÿä:] Íÿäÿí þòðö ìÿíè àõòàðûðñàí,
àé ùèéëÿáàç, êÿíäèðáàç, îéóíáàç, êÿêèëáàç?
Í.Âÿçèðîâ.
ÎÉÓÍÁÀÇÕÀÍÀ
èñ. Êå÷ìèøäÿ ðóùàíèëÿðèí
âÿ ìöðòÿúåëÿðèí òåàòðà âåðäèêëÿðè òÿùãèðàìèç
àä. [Ãàôàð:] ..Ñÿíè òåàòðà àïàðûì? Îéóíáàç-
õàíàéà? Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÎÉÓÍÁÀÇËÛÃ
èñ. 1. Ìöõòÿëèô ýöëìÿëè
îéóíëàð ýþñòÿðìÿ; ùîããàáàçëûã. Ìÿúëèñ àðÿñòÿ,
îðòàëûãäà áèð ñàíäûã÷à, è÷è äîëó èëàí, èëàíëàðû
ýþñòÿðèá äÿðâèøëÿð áàøëàäûëàð îéóíáàçëûüà.
Í.Âÿçèðîâ.
2. ìÿú. Êÿëÿêáàçëûã, ôûðûëäàã÷ûëûã, ôÿíäýèð-
ëèê. [Íÿúÿô:] Íÿ ãÿäÿð ýåú äåéèë, îéóíáàçëûã-
äàí ÿë ÷ÿê! Ã.Èëêèí.
ÎÉÓÍÚÀÃ
èñ. 1. Óøàãëàðûí îéíàéûá ÿé-
ëÿíìÿñè ö÷öí äöçÿëäèëìèø ùÿð úöð øåé. Óøàã
îéóíúàüû. Îéóíúàã ìàüàçàñû. – Ñàðû î áèðè
îòàãäàí îéóíúàãëàðëà ÿéëÿíäèðèá ñàõëàäûüû
×è÷ÿéè áóðàõäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ñÿùÿð ýöí ÷ûõàí-
äàí ýöí áàòàíàäÿê óøàãëàð îéíàð, åâ òèêÿð,
ïàë÷ûãäàí îéóíúàã äöçÿëäÿðäèëÿð. Ã.Èëêèí.
// ìÿú. Îéíàìàã, ÿéëÿíìÿê ö÷öí îáéåêò îëàí
ùÿð áèð øåé. [Áÿùðàì:] Ñàðàé îëìóø áèð îéóí-
úàã; Ìåéäàí à÷ûð îüóë-óøàã. À.Øàèã.
2. ìÿú. Êîð-êîðóíà áàøãàñûíûí èðàäÿñè èëÿ
îòóðóá-äóðàí, þç ìöñòÿãèë ôèêðè îëìàéàí àäàì
ùàããûíäà. [Ìîëëà Ýöëÿíäàì ìöòÿÿëëèìÿéÿ:]
..Ìÿí ñÿíèí îéóíúàüûí äåéèëÿì êè, ìÿíè ÿëÿ
ñàëàñàí. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
Îéóíúàã ùþêó-
ìÿò – áàøãà, äàùà ýöúëö ùþêóìÿò òÿðÿôèí-
äÿí ùàêèìèééÿò áàøûíà ýÿòèðèëÿí âÿ þëêÿíè
îíóí èðàäÿñè èëÿ èäàðÿ åäÿí ùþêóìÿò.
◊ ßëèíäÿ îéóíúàã åòìÿê – áàõ ÿë. ßëèíäÿ
îéóíúàã îëìàã – á à õ ÿë.
ÎÉÓÍ×Ó
èñ. 1. Ùÿð ùàíñû îéóíäà èøòèðàê
åäÿí àäàìëàðäàí ùÿð áèðè. Îéóí÷óëàð ñûðàéà
äöçöëäöëÿð. Ìÿøã÷èíèí îéóí÷óëàðà ýþñòÿðèøè.
– [Îüëàí:] Ðÿùìÿòëèê îüëó, ñÿí .. îéóí÷ó äå-
éèëñÿí, îäóí÷óñàí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
2. Ðÿãñ åäÿí, ðÿããàñ(ÿ). Îéóí÷ó (ñèô.) ãûç
ëÿçýèíêà îéíàéûð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.
3. Á à õ îéóíáàç 1-úè ìÿíàäà. [Ùÿñÿí:]
Ðóñ îéóí÷óëàðûíäàí ÿëëè ìàíàòûìûí îòóç ñÿê-
êèçèíè àëûíúà àíàäàí ÿìäèéèì ñöä áóðíóì-
äàí ýÿëäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
ÎÉÓÍ-ÎÉÓÍÚÀÃ
òîï. Ìöõòÿëèô îéóí-
úàã(ëàð). Åäèñîí óøàãëûã âàõòûíû áàøãà óøàã-
ëàð êèìè éàëíûç îéóí-îéóíúàã èëÿ êå÷èðìÿ-
ìèøäè. “Ìÿêòÿá”. // á à õ îéóíúàã 2-úè ìÿ-
íàäà. [Ìîëëà Ýöëÿíäàì ìöòÿÿëëèìÿéÿ:]
..Ìÿí ñÿíèí îéóí-îéóíúàüûí äåéèëÿì êè, ìÿíè
ÿëÿ ñàëûðñàí? ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÎÇÀÍ
èñ. 1. ãÿä. Åë øàèðè, àøûã. [Åë÷èí:] Áó
úÿíýàâÿð îçàíûí éàðàñûíû áàüëàéûí òåç!
Ì.Ùöñåéí. Íÿ îçàí âàð, íÿ éàçàí, íÿ øàìàí
ùåé... Ãîúà Òöðêöí äöøäöéö äÿðä éàìàí ùåé...
À.Èëäûðûì.
2. ìÿú. ×îõäàíûøàí, ëàüëàüû, óçóí÷ó, íàã-
ãàë. Ñÿí êå÷ÿí éîëäà ýþðÿðÿê áèð èç; Èçèí öñ-
òöíäÿ îçàíà äþíäöì! ß.Úàâàä.
ÎÇÀÍËÀÌÀ
“Îçàíëàìàã”äàí ô.èñ.
ÎÇÀÍËÀÌÀÃ
ô. êþùí. Óçóí÷óëóã åòìÿê,
÷ÿðÿí÷èëèê åòìÿê.
ÎÇÀÍËÛÃ
èñ. Îçàíûí èøè, ïåøÿñè; àøûãëûã.
ÎÇÎÍ
[éóí. îçî – ÿòèð ñà÷ûðàì] Îêñèýåíèí
äÿéèøèëìèø øÿêëè îëóá, ãöââÿòëè îêñèäëÿøäèðèúè
âÿ çÿðÿðñèçëÿøäèðèúè õàññÿéÿ ìàëèê ãàç.
ÎÇÎÍ
Dostları ilə paylaş: |