Sillogizm figuralari. Sillogizm xulosasidagi o’rta terminning joylashuviga qarab o’zaro,
birbiridan farqlanadigan shakllari sillogizm figuralari deb yuritiladi.
Mantiq ilmida sillogizmning 4 figurasi asoslab berilgan.
Bular: a) Sillogizmning birinchi figurasi b)
Sillogizmning ikkinchi figurasi
s) Sillogizmning uchinChi figurasi
d) Sillogizmning to’rtinChi figurasi
a)
Sillogizmning birinchi figurasida o’rta termin M katta asosning sub’ekti va kichik asosning
predikati vazifasida keladi, hamda asoslarni bir-biriga bog’laydi.
b)
Sillogizmning ikkinchi figurasida o’rta termin M katta va kichik asosda predikati vazifasida
keladi va ularni bir-biriga bog’laydi.
c)
Sillogizmning uchinchi figurasida o’rta termin M har ikkala asosning sub’ekti hisoblanadi
va asoslarni bir-biriga bog’laydi. d) Sillogizmning to’rtinchi figurasida o’rta termin M katta
asosning predikati va kichik asosning sub’ekti bo’lib keladi hamda ularni o’zaro bog’laydi.
Sillogizm moduslari. Sillogizm moduslari deganda sillogizmning har bir figurasi doirasida
chiqariladigan xulosalarning turlari nazarda tutiladi.
Sillogizm tarkibidagi mushohadalarning mazmun va miqdor jihatidan turli xil tarzda bog’lanishlari sillogizm moduslari deyiladi. Sillogizmning har bir figurasi doirasida 64 tagacha modus bo’lishi mumkin. Moduslar sillogizm
xulosasi tarkibiga kirgan mushohadalar turi bilan belgilanadi. Masalan: Sillogizmning bir
figurasining modusi A tarzida bo’lishi mumkin. Buning ma’nosi shuki, sillogizmning har 3 qismi
(katta asos, kichik asos, xulosa) umumiy tasdiq (A) mushohadadan iborat.
Sillogizmlarning asosiy turlari. Xulosa uchun asos bo’lgan mushohadalar mohiyatiga ko’ra
sillogizm xulosalari uch turkumga bo’linadilar:
1.
Qat’iy sillogizm.
2.
Shartli sillogizm.
3.
Ayiruvchi (bo’linuvchi) sillogizm.
1.
