― pul va banklar

Bank tizimi 
Aktivlar 
Majburiyatlar 
Qimmatli qog‘ozlar -
$100 m 
Chekli 
depozitlar
+$1000 m 
Zaxiralar
+$100 m 
Kreditlar
+$1000 m 
Ortiqcha zaxiralarni kredit berish orqali bartaraf etish jarayoni bank 
tizimini(Birinchi Milliy Bank va Banklar A, B, C, Dva h.k) depozitlar 1000 million 
dollargacha yetganda 1000 million dollar miqdorigacha kredit beraolishini 
ifodalaydi. Bu usulda 100 million dollar zaxira 1000 million depozitni taminlaydi .
 
Oddiy modelning kamchiliklari
Bizning ko‘proq deposit yaratish modelimiz ko‘rsatadiki FZT zaxira 
normasini va majburiy zaxira stavkasini o‘rnatish orqali chekli depozitlar ustidan 
butunlay nazorat qila oladi. Agar A bankning 90 million dollar kreditidan 
daromadi deposit qilinmasa, ammo valutada saqlansa, bank B ga hech qanday 
deposit qo‘yilmaydi va deposit yaratish jarayoni to‘xtaydi. Pul massaidagi umumiy 
ko‘payish Birinchi Milliy Bank A bankka depozitga qo‘yilgan kreditlari umumiy 
miqdori 190 million dollar, yuqorida hisoblangan oddiy modeldagi 1000 million 
dollarga qaraganda ancha kam, tomonidan yaratilgan boshlang‘ich 100 million 
dollar deposit hamda valutadagi 90 million dollar ko‘payishidir. Boshqacha qilib 
aytganda, depozitlar ko‘payganda valutadagi pullar deposit ko‘payganek 
ko‘paymaydi. Shunday qilib, agar kreditdan keladigan daromadlar banklarga
depozitga qo‘yish o‘rniga valuta boyliklarini oshirish uchun ishlatilsa, pul taklifi 
oshmaydi. 
Yana bir vaziyatda esa banklar ortiqcha zaxiralari to‘liq qiymatda kredit 
bermaydi yoki qimmatli qog‘ozlar sotib olmaydi. Agar A bank o‘zini ortiqcha 90 
million zaxirasini hammasini B bankka deposit qo‘ymasdan va bu deposit yaratish 
jarayonini to‘xtatadi. Umumiy o‘zgarish depozitlarda 100 million dollar bo‘lishi 
mumkin bizning misolimizdagi 1000 million emas. Chunki agar banklar o‘zlarini 

---

ortiqcha zaxiralarini qisman yoki to‘liq ushlab turishga qaror qilsa, depozitlar 
yaratishni oddiy modelida taxmin qilingan depositlarni oshishi sodir bo‘lmaydi. 
Bizning misolimiz ko‘rsatadiki Federal zaxira pul massasi va depozitlar 
hajmiga tasir qiladigan yagona subyekt emas.