T uproq nam unasini olish tartibi
Tekshiriladigan tuproq xossalari to ‘g‘risida to ‘g ‘ri tasaw urga ega
bo'lish uchun tuproq nam unalarini to‘g‘ri olish kerak. Bunda nam una
olinadigan vaqt, nam una olinadigan elem entar uchastkaning yuzasi,
nam u n a olish chuqurligi, o 'rta c h a namunani tashkil qiluvchi alohida
xususiy nam unalar soni va ularni olish tartibini aniqlash katta aha-
m iyatga ega.
T u p ro q n a m u n a sin i o lis h v a q ti.
0 ‘g‘it ishlatilmaydigan yoki o ‘g ‘it
m e’yori sof oziq elem ent hisobida gektariga 45—60 kg gacha tavsiya
qilingan m aydonlardan tuproq namunasi, vegetatsiya davrining istalgan
vaqtida olinishi m umkin. C hunki, bunday tuproqlarda, ilmiy tekshirish
ishlarining ko‘rsatishiga, mavsum davomida harakatchan f'ostbr va
kaliyning miqdori keskin ravishda o'zgarmaydi.
G ektariga 80— 120 kg va undan yuqori m e’yorda o ‘g‘it qo'llani-
ladigan m aydonlardan tu p ro q namunalari o 'g 'it solingandan 1,5—2
!
oydan keyin olinadi. O rganik o 'g 'it masalan, go‘ng solingan tuproq-
;
lardan nam una butun vegetatsiya davri m obaynida olinishi m umkin.
1
N am u n a olish vaqtida, tuproq q a solinadigan o ‘g ‘it olinayotgan na-
!
m unaga tushib qolmasligiga qattiq rioya qilish kerak.
T u p r o q n a m u n a sin i o lis h ch u q u rlig i.
N am una olish chuqurligi
tekshirilayotgan m aydonning agrotexnik holatiga bog'liq. Haydalma
yerlarda, tuproq namunasi haydalm a qatlam chuqurligidan oliiiadi.
Sug'oriladigan maydonlarda va profili h a r xil xarakterli b o 'lgan tu p -
roqlarda, nam una haydalma osti q atlam id an ham oiinadi. B u nd ay
nam unalar soni haydalma tuproqdan olingan umumiy nam una son inin g
15% dan oshm aydi. O 'tloq va yaylovlarda tuproq nam unalari biologik
aktivlik yuqori bo'lgan tuproqning ustki, 15— 16 sm qalinlikdagi q a tla
midan oiinadi.
Tuproq nam unasi olinadigan
u ch astkan in g yuzasi.
A ralashgan
o 'rtach a tuproq nam unasi olinadigan elem en tlar uchastkaning yuzasi,
tuproq qoplam ining har xilligi, haydalm a yerlarning o 'g 'itla n g a n lik
darajasiga bog'liq. 0 ‘g‘itlardan intensiv foydalanuvchi, sabzavotchilik
va kartoshkakorlikka ixtisoslashgan xo'jaliklarda, bitta o 'rta c h a tu p ro q
namunasi, har 2—4 ga maydondan oiinadi. Xududi mayda konturlard an
iborat xo'jaliklarda esa, nam una yuzasi 5 ga dan katta b o 'lm a g a n
uchastkadan oiinadi.
Sug'oriladigan dehqonchilik sharoitida, sug'oriladigan m aydonning
o'lcham larini hisobga oigan holda, o 'rta c h a har 2—3 ga yerdan 1 ta
o'rtacha tuproq namunasi oiinadi. X o'jalik maydonlari katta b o 'lm a g a n
va tu rli tu p ro q k o m p le k sla rid a n ib o ra t to g 'li h u d u d la r d a h a r
0 ,5 0 —3,0 ga yerdan 1 ta o 'rtach a tu p ro q nam unasi oiinadi. T ex n ik
e k in lar y e tish rish d a , shuningdek b o g 'd o rc h ilik va u z u m c h ilik k a
ixtisoslashgan intensiv ravishda o 'g 'it ishlatiladigan xo'jaliklarda tu p ro q
namunasi olinadigan maydon yuzasi 1,5 m arta kamaytiriladi.
Bir e le m e n ta r uchastka d o ira sid a o 'r ta c h a tuproq n a m u n a s i,
nisbatan katta m aydonni egallagan tu p ro q xilidan oiinadi. A gar e le
m entar uchastkada ikki xil tuproq teng m iqdordagi maydonni egallagan
bo'lsa, u holda 2 ta tuproq nam unasi oiinadi va bu to 'g 'rid a , ish chi
xaritada va yorliqda belgilab qo'yiladi. E lem entar uchastka m ay d o -
nining relefi bir xil bo'lmagan holda esa, o 'rta c h a tuproq n a m u n a si
har bir relef elem entidan alohida oiinadi.
O 'rtacha tuproq namunasini uchastkaning turli nuqtalaridan oling an
m a’lum miqdordagi xususiy n am u n alar tashkil etadi. U larning so n i
o'rganilayotgan agrokimyoviy k o 'rsatk ich larning (harakatchan fosfor,
kaliy va boshqalarning) bir e le m en ta r uchastk a doirasida u c h ra s h
darajasiga (bir tekis yoki bir xil m iqdorda) qarab belgilanadi. A sosiy
oziq elem entlarining uchastkada bir tekisda uchrashi yoki uchram asligi,
asosan tuproq tipi va o 'g'it qo'llashga bog'liqdir.
K o'pchilik tekshirish ishlarida o 'rta c h a tuproq nam unasini 10 ta
xususiy nam una tashkil etadi. N am u n a la r olishning 2 xil usuli m avjud:
e le m en ta r u ch a stk a n in g diagonali b o 'y ich a va y o ‘nalish chizig‘i
bo'yicha olish. H ar 2 usulda ham elementar uchastka m aydoni nam una
olish yo'nalishi b o 'y ich a 10 ta qismga b o iin a d i va ularning har biridan
30—40 gr m iqdorda xususiy nam unalar olinadi. O lingan xususiy
nam unalar birlashtirilib, bir elementar uchastka uchun 300—400 g
miqdordagi o 'rta c h a tu p ro q namunasi tashkil qilinadi.
Tayyorgarlik bosqichining yakunida, dala ishlari uchun zarur b o ‘1-
gan asbob-anjom lar (belkurak, kompos, nam una solinadigan xaltacha,
ekker, o'lchov lentasi va h.k.) tayyorlab qo‘yiladi.
DALADA BAJARILADIGAN TEK SH IR ISH
ISHLARI
Tuproqlarni agrokim yoviy tekshirishning dala ishlari 2 bosqichdan
iborat:
a) m aydon ni elem en tar uchastkalarga bo'lish, b) elem entar
uchastkalardan o ‘rtacha tuproq namunalarini olish.
M aydonni e le m e n ta r uchastkalarga bo'lishd a, avvalo, joydagi
mavjud oriyentir (belgi) larga ahamiyat berish kerak. Atrofda ko‘p
m iqdorda oriyentirlar (sim yog'ochlar, daraxtlar va h.k.) joylashgan
dala bir necha elem en tar uchastkalarga bo'lib chiqiladi. Agar oriyen
tirlar yetarli b o'lm asa, u holda, dala elem entar uchastka hajmidagi
kataklarga bo'lib chiqiladi.
Bu ish quyidagi tartib d a amalga oshiriladi.
Dastlab, d ala n in g b ir tom onidagi chegarasi
b o ‘ylab, ruletka
yordam ida yoki qadam bilan, elem entar uchastkaning joydagi bo‘yiga
teng bo'lgan masofasi oMchanadi va qoziq qoqiladi. So‘ngra, birinchi
qoziqdan xuddi sh u n c h a masofada ikkinchi va h.k. qoziqlar o ‘rnatib
chiqilib, dalaning chegarasi bo‘ylab,
AB
to ‘g‘ri yo'nalishi o'tkaziladi
(9-rasm ). 0 ‘tkazilgan
A B
yo'nalishining
A
va
B
nuqtalarida, ekker
yordam ida to ‘g‘ri b u rch ak lar hosil qilinadi va tekshirilayotgan dala
chegarasi bo'ylab,
A B
y o ‘nalishiga perpendikulyar bo'lgan
AD
va
BC
y o 'nalishlar b o 'y ic h a , qo ziq lar o'rnatib chiqiladi. Bunda birinchi
qoziqlar
A
va
B
nu q talard an elem entar uchastka enining yarmiga
teng masofaga, keyingi qoziqlar esa, birinchi qoziqdan elem entar
uchastka eniga teng bo 'lgan masofaga o'rnatib chiqiladi.
AD
va
BC
yo'nalishlari bo'ylab, qaram a-qarshi joylashgan qoziqlar oralig'idan
uchastkada yo'nalish bo'yicha, namuna oluvchining marshrut yo'li o'tadi.
Buning uchun n am una oluvchi, /IZ)yo‘nalishidagi birinchi qoziqdan
dalaning qaram a-qarshi tom onidagi
BC
yo'nalishi o'rnatilgan birinchi
B
I
_ 1 _
71
x
Q o ziq la r
*
l _ .
*
i
I__
D
X -
—> E lem e n ta r ucha stkalardan n a m u n a o l u v c h i n i n g harakati y o ' n a l is h i .
9-rasm. D alani elem entar u c h a stk a la rg a b o ‘lish sxem asi
va yo‘nalish b o ‘yicha aralashgan tu p ro q nam unalarini olish
q o ziq n i m o 'lja lg a olib h a ra k a tla n a d i. E le m e n ta r u c h a s tk a n in g
chegaralari dalaning yon tomonlaridagi
A B
va
D C
yo'nalishlari b o 'y ich a
o'rnatilgan qoziqlarga nigoh tashlab, vizual ravishda belgilanadi.
0 ‘rtacha tuproq namunasini tashkil qiluvchi xususiy n a m u n a lar
olinadigan nuqtalar orasidagi m asofani aniqlash uchun, e le m e n ta r
uchuastkaning uzunligi o'nga bo'linadi. Relyefi tekisbo'lgan m ay d o n -
larda nam una olish yo'nalishi m aydonning istalgan tom oniga parallel
qilib tanlab olinishi m umkin, nishab jo y la rd a esa yo'nalish fa q a t
qiyalikka ko'ndalang qilib belgilanadi.
0 ‘rtacha tuproq namunasini olish texnikasi, ishlatiladigan bur xiliga
bog'liq. Haydalma qatlamdan tuproq nam unalari ko‘p hollarda O sipov
buri yoki G erm aniyada tayyorlangan b u r yordam ida olinadi.
E lem entar uchastkaning haydalm a qatlam idan olingan 30—40 g
og‘irlikdagi o 'n ta xususiy nam unani xaltacha, paket yoki qog'oz q u tig a
solib, birlashtiriladi va o'rtacha tuproq nam unasi hosil qilinadi. A gar
bir elem entar uchastka doirasida m ikrorelyefi, tuproq rangi va e k in
turi bo'yicha keskin farqlanuvchi m aydonchalar mavjud bo'lsa, u lard an
olingan xususiy nam unalar aralashtirib yuborilm ay, alohida o 'r ta c h a
nam unalar olinadi. H ar bir olingan o'rtacha nam una idishga solib
qo'yiladi. Yorliqda quyidagilar ko‘rsatiladi: xo'jalik uom i, nam una
olingan joy (alm ashlab ekish yoki bosliqa m aydon), vaqti, nam una
oluvchining familiyasi. Olingan namunalar elem entar uchastka nom e-
riga mos ravishda nom erlanadi. Kundalik daftarga ob-havo, tuproq
qatlam i, ekinlarning holati haqidagi m a’lum otlar yoziladi.
Olingan tuproq nam unalari daladan keltirilgach, darhol quritiladi.
N am holdagi tuproq nam unalarini uzoq vaqt xaltacha yoki qutichada
qoldirish mumkin em as, chunki, tuproqda, uning b a’zi agrokimyoviy
ko'rsatkichlariga sezilarli ta ’sir ko'rsatuvchi mikrobiologik jarayonlar
aktiv avj olishi m um kin.
Tuproq nam unalari quyosh nuri tushmaydigan, havo almashinuvi
yaxshi bo'lgan xonada quritiladi. Buning uchun tuproq nam unasi
qog'oz ustiga yupqa qatlam qilib yoyiladi va vaqti-vaqti bilan aralash-
tirib turiladi.
Quritilgan n am u n alar yorliq qog'ozlari bilan birga yana xaltacha
yoki qutichaga solinadi va analiz qilish uchun laboratoriyaga yuboriladi.
LABORATORIYA SHAROITIDA BAJARILADIGAN
ANALITIK ISHLAR
Barcha tuproq nam unalari quritilgach, m aydalanadi va elakdan
o'tkaziladi. Ko‘pchilik hollarda, bu ishlar m ashinada bajariladi. Tuproq
nam unalarini m aydalaydigan mashinalarning turli markalari mavjud,
jum ladan, nem islarning «Emlix» tipidagi m ashinasi, ishlab chiqarish
q u w a ti—kuniga 600—700 ta namuna, sobiq V IUA konstruksiyasidagi
IP P — 1— 2 m exanik niaydalagichning quw ati esa kuniga 200—250 ta
nam unani tashkil etadi. Agar tuproq maydalovchi va elakdan o 'tk a-
zuvchi m ashina boMmasa, bu ishlar qo'lda bajariladi. Bunda, tuproq
nam unalari chinni kosachada chinni yoki yog'och to ‘qm oqcha bilan
m aydalanib, teshiklar diam etri 1 mm b o ig an elakda elanadi. Elangan
va yaxshilab aralashtirilgan tuproq qog'oz qutiga solinadi va barcha
analizlar tugaguncha saqlanadi. Ko'p miqdordagi tuproq namunalari
analiz qilinganda nam unani tortish uchun V I'K -500 texnik tarozisidan
foydalaniladi.
Tuproqlarni agrokim yoviy tekshirishda, oziq elem entlarning hara-
katchan shaklini aniqlash uchun, muayyan tuproq tipi uchun tavsiya
qilingan va agrokimyoviy tekshirish o'tkazuvchi zonal agrokimyoviy labo-
ratoriya instruksiyalarida bayon etilgan analiz usullaridan foydalaniladi.
Tuproqlarni agrokimyoviy tekshirish va shu asosida agrokim yoviy
xaritanom alar tuzishda quyidagi analiz turlari bajariladi:
tuproqlardagi chirindi miqdorini T yurin usuli b o ‘yicha aniqlash;
tuproqlarning kislotalilik va ishqoriylik darajasini potensiom etrik
usulda aniqlash;
tuproqlardagi harakatchan azot m iqdorini Kornfild usuli b o 'y ich a
aniqlash;
tuproqlardagi harakatchan fosfor va kaliy m iqdorini M achigin—
Protasov usuli bo'yicha aniqlash.
C hirindi m iqdorini aniqlashning T y u rin usuli, tuproq o rg an ik
m oddasini, 1:1 nisbatidagi konsentrlangan sulfat kislota va 0,1 n kaliy
bixrom at aralashm asidan iborat kuchli kislotali eritm ada kuydirib,
ortib qolgan kaliy bixrom at eritmasini fenilantranil kislota indikatori
ishtirokida, M or tuzi bilan titrlashga asoslangan. Tuproqdagi organik
uglerod, term ostatda 150—1600°C h a ro ra td a , 20 m inut davom ida
kuydiriladi.
Tuproq kislotaliligini aniqlashning potensiom etrik usuli, tu p ro q
va 1 n kaliy xlorid eritmasining 1:2,5 nisbatidagi suspenziyasini hosil
qilish va suspenziyaning pH ni potensiom etrda (pH m etrda) o ‘lchashga
asoslangan .
Tuproqlarning ishqoriyligi esa suvli so 'rim d a aniqlanadi.
Tuproqdagi harakatchan azot, fosfor va kaliy m iqdori, m uayyan
tuproq tipi uchun tavsiya qilingan usullarda aniqlanadi.
0 ‘rm on va o 'rm o n -d ash t zonasi tuproqlaridagi harakatchan fosfor
va kaliy m iqdori, Kirsanov usuli bo'yicha, 0,2 n xlorid kislota eritm asida
aniqlanadi.
Bunda tuproq bilan eritm aning nisbati 1:5 qilib olinadi. Q o ra
tuproqlardagi harakatchan formadan fosfor va kaliy m iqdori, C hirikov
usuli bo'y icha aniqlanadi. Bu usulda, oziq elem entlar 0,5 n sirka
kislota eritm asida aniqlanadi. T uproqning eritm aga nisbati 1:25 qilib
olinadi.
Karbonatli, kashtan va bo'z tuproqlardagi harakatchan fosfor va
kaliy m iqdori, M achigin—Protasov usuli bo 'yicha, 1% li am m o n iy
karbonat eritm asida, tuproq bilan eritm aning 1:20 nisbatida aniqlanadi.
H arak atch an azot va fosfor fo to e lek tro k o lo rim e trd a kaliy esa
alangali fotom etrda aniqlanadi.
T o'g'ri va ishonchli natijalarga erishish u c h u n , analiz qilinayotgan
nam unalarning har bir partiyasida, ularning 10% i m iqdorida takroriy
nam unalar olinib, aniqlab borilishi kerak.
Barcha tahlil ishlari tugagach, olingan natijalar asosida, agrokimyoviy
xaritanoma tuzish va ularni rasmiylashtirishga kirishiladi. Buning uchun
dastlab, agrokim yoviy tekshirishga tayyorgarlik bosqichida, yerdan
foydalanish planidan ko'chirilgan to ‘rt-beshta karta nusxalari elem entar
uchastkalarga b o ‘lib chiqiiadi. Birinchi nusxa asosida umumlashtirilgan
agrokimyoviy xaritanom a tuziladi.
Buning uchun analiz natijalari yozilgan jurnaldan chirindi m iqdori,
harakatchan azot, fosfor va kaliy miqdorlari bo'yicha ko‘rsatkichlar
quyidagi tartibda yozib chiqiiadi: elem entar uchastka katakchasining
yuqoridagi o ‘ng to m o n burchagiga tuproq nam unasining nom eri, chap
tomondagisiga esa fosfor bo'yicha analiz natijasi, markaziga hara
katchan kaliy m iqdori, pastdagi o ‘ng tom on burchagiga harakatchan
azot miqdori, chap tom ondagisiga esa chirindi miqdori yozib chiqiiadi
(10-rasm).
P A
K20
17
g u m u s
N
10-rasm. Tahlil natijalarini xaritaga k o ‘chirish tartibi
U m um lashtirilgan agrokim yoviy xaritanom ada oziq elem entlar
bo'yicha ko‘rsatkichlarning bunday tartibda joylanishi shartlidir. Agar
chirindi yoki azot m iqdori aniqlanmay, tuproqlarning kislotali yoki
boshqa ko‘rsatkichlari tekshirilgan bo'Isa, u holda, xaritadagi katakcha-
larga ana shu natijalar yoziladi.
Um um lashtirilgan agrokimyoviy xaritanom a quyidagi m aqsadlarda
tuziladi:
har bir elem entar uchastka tuproqlarini asosiy oziq elem entlari
miqdori bo'yicha tavsiflash uchun;
avvalgi yoki keyingi agrokim yoviy tekshirish n atijalari bilan
solishtirib ko‘rish uchun;
alo h id a a g ro k im y o v iy k o ‘rsatk ich lar b o 'y ic h a agrokim yoviy
xaritanom alar tuzish uchun.
Tuzilagan agrokimyoviy xaritanom alar yo 'q o lib qolgan taq d ird a
ularni qayta tiklash uchun.
U m u m lash tirilgan agrokim yoviy x a rita n o m a tuzib b o 'lin g a c h ,
alohida oziq elem entlari bo'yicha x aritan o m alar tuzishga kirishiladi.
Buning uchun, ko‘chirilgan karta nusxalarining ikkinchi, uch inchi va
to ‘rtinchilariga azot, fosfor va kaliy b o 'y ic h a analiz natijalari yozib
ch iq ila d i; agar c h irin d i m iqdori h a m a n iq la n g a n b o 'lsa , u n in g
ko'rsatkichlari beshinchi nusxaga yoziladi.
TUPROQLARNI OZIQ ELEM ENTLA RI BILAN
TAMINLANGANLIK DARAJASIGA
KO‘RA GURUHLASH
Agrokimyoviy xaritanom alar tuzish u ch u n barcha tuproqlar, o ziq
elem entlari bilan ta ’minlanganlik darajasiga k o 'ra guruhlarga bo'lin adi.
Agrokimyoviy xaritanom ada har bir guruh m a ’lum rang yoki chiziqlar
bilan ifodalanadi. M asalan, oltita guruh u c h u n quyidagi ko'rinishdagi
belgilar qabul qilingan: 1—nuqta; 2—p u n k tir chiziq; 3—yotiq chiziq;
4—tik chiziq; 5—to 'g 'ri katak; 6—qiyshiq katak.
Agrokimyoviy xizmat ko'rsatish tarm o g 'id a , xaritanom ani b o'y ash
uchun har bir guruh uchun alohida rang shkalasi qabul qilingan.
TUPROQLARNI C H IR IN D I M IQ D O R I
B O ‘YICHA GU RU HLA SH
T uproqlar, chirindi bilan ta ’m inlanganlik darajasiga k o 'ra, olti
guruhga bo'linadi: jud a past, past, o 'rta c h a , oshirilgan, yuqori va
juda yuqori darajada ta ’minlangan. A grokim yoviy xaritanom ada u shbu
guruhlar yagona qabul qilingan uslubiyatga k o 'ra , och sariq rangdan
to 'q sariq ranggacha bo'yaladi. C hirindi m iqdorining ortishiga qarab
ranglar ham to'qlashib boradi (103-jadval).
103-jadval
T u p ro q la rn i chirindi m iqdori b o ‘y ic h a g u ru h la sh
G uruh
nom eri
Ta’m inlan-
ganiik
darajasi
Chirindi
miqdori, %
H a r ita d a belgilanadigan
R angi
Chiziq shakli
1
Jud a past
< 0 ,4
O c h sa riq
N u q t a
2
Past
0 ,4 - 0 , 8
Sariq
Punktir
3
O 'r ta ch a
0 , 8 - 1 , 2
O c h yashil
Y otiq c h iz iq
4
O sh iril g a n
1 ,2 -1 , 6
Yashil
Tik ch iziq
5
Y u qori
1 ,6 - 2 , 0
Jigar rang
To'g'ri katak
6
Juda yuq ori
> 2,0
To‘q jigar rang
Qiyshiq katak
TUPROQLARNI HARAKATCHAN AZOT M IQDORI
BO‘YICHA GURUHLASH
0 ‘simliklar oson o'zlashtiradigan azot miqdori bo'yicha agrokim-
yoviy xaritanom a tuzishda, tuproqdagi nitrat va am m oniy shaklidagi
azotning m iqdori aniqlanadi.
Bu shakldagi az o tn in g yuqori harakatchanligi hisobga olinib,
agrokimyoviv tekshirish ishlari liar yili takrorlanib turishi kerak.
Tuproq n a m u n alari analiz qilingach, olingan natijalar asosida
tuproqlar, h arak atch an azot bilan ta’m inlanganlik darajasiga ko 'ra
5 ta guruhga b o ‘lin a d i: ju d a past, past, o 'rta c h a , yuqori va ju da
yuqori.
Azot m iqdorining ortib borishiga qarab,-ushbu guruhlarga tegishli
konturlarsariq, och yashil, havo rang, och siyoh rang va siyoh ranglarga
bo‘yaladi yoki tigishli belgilar bilan ifodalanadi ( 104-jadval).
104-jadvctl
T u p ro q larn i harakatchan azot miqdori bo'yicha
guruhlash
G uruh
nomeri
Ta’m inlanganlik
darajasi
M ineral
azot
miqdori,
mg/kg
X aritada belgilanadigan
Rangi
C h iz iq shakli
1
Jud a past
< 2 0 ,0
Sariq
N u q ta
2
Pas t
2 0 , 1 - 3 0 , 0
O c h yashil
Punktir
3
O 'r t a c h a
3 0 , 1 - 5 0 , 0
H a v o rang
Yotiq c h iz iq
4
Y u q o r i
5 0 , 1 - 6 0 , 0
O ch siyoh rang
Tik ch iziq
5
Ju da y u q o ri
> 60 .0
S i y o h rang
To'g'ri katak
TUPROQLARNI HARAKATCHAN FO SFO R M IQDORI
B O ‘YICHA GURUHLASH
Muayyan tuproq tipi uchun tavsiya etilgan uslublardan biri bo‘yicha
fosfor miqdori aniqlangach, barcha tuproqlar harakatchan fosfor bilan
t a ’m inlanganligiga k o ‘ra 5 ta guruhga b o 'lin a d i: ju d a past, past,
o ‘rtacha, yuqori, ju d a yuqori. H ar bir guruh u c h u n alohida rang
b e lg ila n g a n b o ‘lib, x a rita n o m a n i b o ‘y a s h d a a n a sh u ran gd agi
bo ‘yoqlardan foydalaniladi ( 1 0 5 - jadval).
105-jadval
Tuproqlarni h arak atch an fosfor m iqdori
bo‘yicha guruhlash
G uruh
nom eri
T a ’m inlangan
iik darajasi
Dostları ilə paylaş: |