05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

Eslatma. Razvyortkani tez-tez teshik-dan chiqarib, qirindidan tozalash va 
mashina moyi bilan obdan moylab turish kerak (cho`yanni moylamasdan 
ishlash mumkin).
Yo`nib kengaytirishda quyidagi ta-lablar hisobga olinadi: silindrik teshiklarni 
kengaytirishda razvyortka ish qismining 3/4 qismini teshikdan chiqqan paytida 
(yo`nib 
tugallash 
kerak bo`ladi. 
Konussimon 
teshiklarni 
yo`nib 
kengaytirishda esa konussimon kalibrning ko`ndalang chiziqchalari 
holatiga 
qarab 
yo`nib 
kengay-tirishni tugallash lozim. 
Yuqorida 
ko`rsatilgan qo`yim bilan yo`nib kengaytirish uchun teshik 
parmalanadi. Stanok to`xtatiladi va xomaki mahsulot uning stolidan 
olinmay, parma tegishli mashina razvyortkasiga aylantiriladi.Rejim-
lar jadvaliga muvofiq, stanok yo`nib kengaytirishga sozlanadi va 
ishga tushiriladi hamda razvyortka mexaniktarzda surilib, teshikyo`nib 
kengaytiriladi.Bu ishda mineral moy qo`llaniladi. 

---

58 
Yo`nib k en gaytirilg an teshik yuzasining sifati ko`zdan 
kechirib tekshiriladi.
Teshik kalibrlar vositasida:
a) silindrik teshikniki — kalibr tiqinining o`tadigan va o`tmaydigan uchi 
bo`yicha;
b) konus teshikniki — bo`r va qalam bilan aniqlanadi.
Teshiklarni zenkovkalash, zenkerlash va yo`nib kengaytirishda xavfsizlik 
qoidalari 
Parmalash patronini stanok shpindeliga o`rnatishda keskin hara-kat qilmaslik lozim, 
aks holda shpindel yuqoriga ko`tarilib, su-rish dastagini burib yuborishi mumkin, 
shu boisdan dastakni ush-lab turish lozim. 
Kesuvchi asbob almashtirilgandan keyin kalitni parmalash patron ida krldirmaslik 
kerak. 
Xavfsiz ishlashga qat`iy ishonch paydo bo`lgandagina stanok yur-gizib 
yuborilishi lozim. 
Ish tugagach, mashina elektr yuritgich va elektr tarmog`idan ke-luvchi tokdan 
uzib qo`yilishi kerag`s; 
Nasosning ishlashini va ishlov berish joyiga kelayotgan sovi-tish suyukligi 
mikdorini nazorat qilib turish lozim. 
Aylanayotgan kesuvchi asbobni va shpindelni ushlamaslik kerak. 
Sinib qolgan kesuvchi asboblarni qo`l bilan chiqarib olmaslik kerak, bu 
maqsadda maxsus moslamalardan foydalanish lozim. 
Zagotovkalarni bir ish o`tishida parmalashda, ayniqsa, kichik diametrli 
parmalar bilan parmalashda, surish dastagini kuchli bos-maslik darkor. 
Patron yoki parmani almashtirishda stanok stoliga yog`och ostqo`y-ma qo`yish 
kerak bo`ladi. 
Parmalash patronini, parmani yoki o`tuvchi vtulkani shpindeldan chiqarib olish 
uchun maxsus kalitdan, ponadan foydalanish l ozim. 

---

59 
Kesuvchi 
asbobning 
va 
zagotovkalar 
hamda 
asboblarni 
maxkamlash 
kurilmalarining ishga yarokliligini doimo kuzatib borish kerak. 
Ishlab turgan stanok orqali biror narsani uzatish yoki olish mumkin emas. 
Ish vaktida stanokka suyanish takiklanadi. 
Bosh kiyimi kiyib ishlash kerak. 
Stanok oldidan hatto kiska muddatga ketishda, uni moylayottanda, nuqsonlarini 
bartaraf etishda ham albatta, to`xtatib ko`yish zarur. 
Elektr va pnevmatik mashinalar bilan ishlashda faqat soz an-jomlar 
(elektropnevmokabellar, shtepel birikmalari va hokazo) dan foydalanish kerak. 
Mashinalarni kismlarga ajratish, tozalash va ta`mirlash man etiladi. 
Mashina bilan zax xonalarda va yomg`ir yog`ib turganida ochiqjoy-da 
ishlamaslik kerak: konus ichiga nam tushishiga yo`l qo`ymaslik lozim. 
Ishga tushirilgan elektr yuritgich bilan bir joydan ikkinchi joyga ko`chish 
mumkin emas. 
Korpusi yerga ulangan elektrlashtirilgan mashinalarda rezina qo`lqop, kalish 
kiyib yoki rezina gilamchalarda turib ishlash tavsiya etiladi.