1- amaliy mashg’ulot Mavzu: Suyuqliklarning va gazlarning asosiy fizik xossalariga doir masalalar yechish

Misollar
1-misol: A idishning (suv bilan to’ldirilgan) yon devoriga p’ezometrik B nay o’rnatilgan (3-rasm). Agar P bosim ta’sirida naydagi suv h=1,5 m balandlikka ko’tarilgan bo’lsa, idishdagi suyuqlikning erkin yuzasining mutloq (absolyut) bosimini aniqlang.

2.1- rasm. Gidrostastik bosimni aniqlshga oid sxema.
Yechish: Idishdagi suyuqlikning erkin yuzasi bosimi p’ezometrni a sathdagi kesishishidagi bosimga tenglashadi va gidrostatikaning asosiy tenglamasiga binoan quyidagicha aniqlanadi:
P = P₀ + γ·h
Bu yerdan erkin yuza bosimi atmosfera bosimiga tengligini hisobga olganda, ya’ni P_{0 =} P_atm = 1 kg/m², suvning solishtirma og’irligi y = 1000 kg/m³ hisobga olib, h=1,5 m = 150 sm. bo’lganda idishdagi suyuqlikning erkin yuzasidagi absolyut bosimni topamiz: P = 1 + 0,001·150 = 1,15 atm (kg/sm² )
Javob: P = 1,15 atm (kg/sm² )
2- misol: Kerosinni bir joydan ikkinchi joyga nasos yordamida haydaganda gorizontal quvurdagi 1-2 kesimlarga differensial simobli manometri nayi biriktirilgan (4- rasm). Agar manometrning ikkala tirsagi sathining farqi h = 20 sm, kerosinning solishtirma og’irligi γ₁ = 0,00083 kg/sm³, simobning solishtirma og’irligi γ_sm = 0,0136 kg/sm³ bo’lganda ko’rsatilgan kesimlardagi bosim farqini aniqlang.

2.2- rasm. Gidrostastik bosimni aniqlashga oid sxema.

Yechish: Differensial manometrlar idishdagi bosimni emas, bir idishdagi suyuqlikni ikki nuqtasini yoki ikki xil idishdagi bosim farqini o’lchashda foydalanishadi. A va B idishga berkitilgan differensial manometr yuqoridagi rasmda ko’rsatilgan. Bu yerda chap tirsakdagi simob yuzasining sathi P bosimi uchun:
h₂ - h₁= k– h
yoki p_a - p_b = (γ_sm - γ₁)^.·h
Shunday qilib, gidrostatik bosimlarning ayirmasi differensial manometrni ikki tirsagidagi satx ayirmasi bilan aniqlanadi. Qidirilayotgan bosimlar ayirmasi:
P₁- P₂ = (γ_sm-γ₁)·h= (0,0136 -0,00083)·20= 0,255 atm. (kg/sm²)
Javob: P₁ - P₂ = 0,255 atm (kg/sm²).