1- amaliy mashg’ulot Mavzu: Suyuqliklarning va gazlarning asosiy fizik xossalariga doir masalalar yechish

3-misol: h_k= 2m balandlikkacha suv bilan to’ldirilgan idishning va ni aniqlang. Idishdagi bosim P₀ = 2 kgs/sm². Idish tubi qaralayotgan tekislikdan Z_k= 3m balandlikda joylashgan va = 0,01 MN/m³.
Yechish:
Masalani yechish uchun birinchi navbatda kattaliklarni bir xil birliklar tizimiga keltiramiz:


Gidrostatik bosim deb, keltirilgan nuqtadagi balandlik bosimi h_pr va holatining qaralayotgan ixtiyoriy taqqoslash tekisligi O-O ga nisbatan geometrik balandligi z ning yig’indisiga aytiladi.
,
Bosim tufayli yuzaga keladigan balandlik ni hisobga olib, berilgan tengliklarga P ni qoyib, quyidagini yig’indini hosil qilamiz:

bu yerda: idishdagi bosim
–suyuqlikning solishtirma og’irligi
h–suv ustunining balandligi [m]
z – idish tubining joylashish balandligi [m]

To’liq p’ezometrik balandlik H_p deb suyuqlikning berilgan nuqtasidagi p’ezometrik balandlik h_pva geometrik balandlik z larning yig’indisiga aytiladi.
,
bundan,

H+z=H, shuningdek, H_P= H_s-
atmosfera bosimi
suyuqlikning solishtirma og’irligi
gidrostatik bosim
.
Javob:
4-misol: Harorati t = 100 ⁰C darajadagi qiymati uchun texnik tizim birligi uchun suvning dinamik qovushoqlik koeffisiyentini aniqlang.
Yechish:
Suyuqliklarning qovushoqligi uning fizikaviy xossasi bo’lib, u suyuqlik qatlamlarining siljish va sirpanishga qarshiligi bilan ifodalanadi. Tajribalarning ko’rsatishicha, harorat ortishi bilan suyuqliklarning qovushoqligi kamayadi. Barcha suyuqliklarning qovushoqligini haroratga bog’liq ravishdagi qiymatlari jadvallarda keltirilgan bo’ladi. Suv uchun kinematik qovushqoqlik koeffitsiyenti quyida keltirilgan Puazeyl formulasiga binoan aniqlanadi:

Bu yerda:
v- suyuqlikning kinematik qovushqoqlik koeffitsiyenti;
t- suyuqlikning harorati.
Dastlab ushbu formulaga binoan suvning harorati t = 100 ⁰C bo’lgan qiymati uchun uning kinematik qovushqoqlik koeffitsiyentini aniqlanadi:
stoks yoki
Chunki suvning zichligi t = 100 ⁰C da bo’lganda ρ = 0,58 g/sm³ birliklar tizimida, unda kinematik qovushqoqlikni aniqlovchi tenglamalar fizik tizimidagi ovushqoqlikning qiymati:

Bu yerda:
v- suyuqlikning kinematik qovushqoqlik koeffitsiyenti;
μ- suyuqlikning dinamik qovushqoqlik koeffitsiyenti;
ρ- suyuqlikning zichligi.
puaz (g/sm^.sek) bo’ladi.
O’lchov birliklarni texnik tizimiga o‘tish uchun turli tizimlarda dinamik qovushqoqlikning qiymati o’rtasida o’zaro quyidagi bog’lanish mavjud:
μ_f = 98,1 μ_t
Texnik birliklar tizimidagi dinamik qovushqoqlikning qiymati
μ = = 0,0000273 kg^.sek/m² ga teng bo’ladi.
Javob: μ = 0,0000273 kg^.sek/m²