1- dars. Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari mavzusiga

23 - dars. Ma‟lumotlarni xotiraga muloqot usulida kiritish operatori mavzusiga 

---

24- dars. Ma‟lumotlarni xotiraga muloqot usulida kiritish operatori mavzusini takrorlash 
mavzusiga 
M-l. Quyidagi dasturda a o‗zgaruvchining ―ozod‖; ―obod‖ qiymat- larini xotiraga qulay usulda kiritib 
natija oling. 

---

Var a, b, g: string; 
Begin 
b:= ‗Bizdan ‗; g:= I vatan qolsin! ‗; write(b, a, g); readln; 
End. 
Yechim. Begin dan keyin Write(‗a ni qiymatini kiriting: ‗); Readln(a); operatorlari yoziladi. 
M-2. Quyidagi dasturdagi so‗roq belgisi o‗rniga joriy yilni m o‗zgaruvchi yordamida kiriting va 
mustaqilligimiz bilan tabriklovchi natija oling. 
Var a, b, g: string; m: word; 
Begin write(‗Joriy yilni kiriting: ‗); ?; 
a:= ‗Mustaqillikning g:= ‗ yilligi bilan ‗; b:=‘tabriк 1 aymiz! !; writeln(a); writeln(m-1991, g); write(b); 
readln; 
End. 
Yechim. So‗roq belgisi o‗miga Readln(m); operatori yoziladi. Das- tumi ishlatish uchun |Ctrl|+[F9[ 
tugmachalari birgalikda bosiladi yoki RUN menyusidan Run buyrug‗ini tanlanadi. Ekranda ―Joriy yilni 
kirit- ing: ‖ matni aks etganda joriy yil, masalan 2012, yoziladi va [ENTER| klavishi bosiladi. 
M-3. Agar jismga ta‘sir etayotgan kuch F, olgan tezlanishi a boisa, quyidagi qiymatlarda jismni 
massasini hisoblash dasturini kiri- -tish operatoridan foydalanib tuzing (yo‗llanma m=F/a) va natijalar 
ol¬ing. 
a) F=15, a=55; b) F=55, a-15; d) F=10, a=100; e) F=100, a=10; Yechim. Quyidagi dastur kompyuter 
xotirasiga kiritilgach F va a o‗zgaruvchilar juftligi uchun dastur qayta ishlatiladi va natijalar olina- di. 
Var F, a: integer; m: real; 
Begin write(‗F kuch qiymatini kiriting: ‗); readln(F); 
write(‗Tezlanish a ni qiymatini kiriting: ‗); readln(a); m:=F/a; write(‗ Jismning massasi m= m:0:2,); 
readln; 
End. 
M-4. a=19, b~2, d=1950 qiymatlami xotiraga qulay usulda kiritib quyidagi ifodalaming qiymatini 
hisoblash dasturini tuzing. 
a) 
y = a + b
2
+ad; 
Topshiriq shartidagi barcha o‗zgaruvchilar va у o‗zgaruvchi qiy¬mati butun, shuning uchun integer 
turidan foydalanamiz. var a, b, d, y: integer; 
Begin Write(‗a= ‗); Readln(a); Write(‗b= ‗); ReadLn(b); Write(‗d= ‗); 
ReadLn(d); y:=a+sqr(b)+a*d; Write(‗y= ‗, y); 
End.
b) 
t = Va + b - л/d-a ; 
Topshiriq shartidagi barcha o‗zgaruvchilar butun va t o‗zgaruvchi qiymati ildiz qatnashganligi sababli 
haqiqiy, a+b=l 9+2=21>0 va d- a=1950-19=1931>0 o‗rinU. var a, b, d: integer; t: real; 
Begin Write(‗a= ‗); Readln(a); Write(‗b= ‗); ReadLn(b); 
Write(‗d= ‗); ReadLn(d); 
T=sqrt(a+b)-exp((l/3)*ln(d-a)); Write(‗t= \ t:0;2); 
End.
.
d) 
s = b cos a + sin d; 
Topshiriq shartidagi barcha o‗zgaruvchilar butun va s o'zgaruvchi qiymati trigonometrik funksiyalar 
qatnashganligi sababli haqiqiy. var a, b, d: integer; s: real; 
Begin Write(‗a= ‗); Readln(a); Write(‗b= ‗); ReadLn(b); 
Write(‗d= ‗); ReadLn(d); S:=b*cos(a)+sin(d); Write(‗s= s:0:2); End.
c) 
n 
= jid +ab. 
Topshiriq shartidagi barcha o‗zgaruvchilar butun va n o‗zgaruvchi qiymati n soni qataashganligi sababli 
haqiqiy. 

---

var a, b, d: integer; n: real; 
Begin Write(‗a= ‗); Readln(a); Write(‗b= ‗); ReadLn(b); 
Write(‗d= ‗); ReadLn(d); n:=pi*sqr(d)+a*b; Write(‗n= ‗,n:0:2); 
End. . . , 
. 
M-5. Tomonlari a, b, с bo‗lgan uchburchakning yuzini hisoblash dasturini kiritish operatoridan 
foydalanib tuzing va natijalar oling. a) a=5, b=7, c=4; 
b) a=8, b=6, c=lO; 
d) 
a=3, b=4, c=5; e) a=10, b=8, c=10; 
Yechim. Kiritish operatori deganda maTumotlami xotiraga mulo¬qot usulida kiritish, ya‘ni Read yoki 
Readln operatorlaridan foydala¬nish, tushuniladi. Topshiriq shartidagi a, b, с o‗zgaravchilar butun va s 
o‗zgaruvchi qiymati ildiz qatnashganligi sababli haqiqiy. 
Vara, b, c: integer; p, §:real; 
Begin Write(‗a ni kiriting= ‗); Readln(a); Write(‗b ni kiriting= ‗); Readln(b); Write(‗c ni kiriting= ‗); 
Readln(c); p:=(a+b+c)/2; s:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)); 1 Write(‗Uchburchk yuzi s= s:0:3); readln; 
End. 
M-6. y==23-x+l funksiyaning qiymatini x ning -5, ~4, -3, —2, -1, 0, 1, 2, 3, 4, 5 qiymatlanni xotiraga 
qulay usulda kiritib hisoblash dasiu- rini tuzing va natijalar oling. 
Yechim. MaTumotlami xotiraga kiritishni qulay usuli muloqot usulidir, ya‘ni Read yoki Readln 
operatorlaridan foydalanishdir. X o‗zgaruvchining berilgan har bir qiymati uchun dastur qayta ishlatiladi 
va natijalar olinadi. 
Var x, у: integer; 
Begin Write(‗x ning qiymatini kiriting= ‗); ReadLn(x); 
y:=23:*!x+l; write(‗x= x, ‗-da ‗, ‗yf5 ‗,y ); readln; end. 
M-7. y = 21-x2 +7 • x + 1963 funksiyaning qiymatini x ning -5, -4, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, 4, 5 qiymatlarini 
xotiraga qulay usulda kiritib hi¬soblash dasturini tuzing va natijalar oling. 
Yechim. Avvalgi topshiriq dasturida y:=23*x+l; o‗miga y:= 21 *sqr(x)+7*x+1963; yoziladi.