1 – mavzu: hfx fanining asosiy tushunchalari mohiyati

YUrakni tashqi uqalash 
- maneken ko`li yoki bo`yindan pul’s urishi, ko`krak xarakatidan nafas olayotgani 
va ko`z qorachig’ining holati tekshirilib. yurakni massaj qilish zaruriyati aniqlanadi; 

---

349 
-ko`krak qafasi tugagan joydan ikki barmoq enlikda pastga bir ko`l kaft bilan uning 
ustiga ikkinchi qo`l to`g’ri burchak ostida ustma -yst qo`yiladi: 
-tez harakat bilan kukrak qismining past tomoni 3-4 s.m.ga 0.5 sek dapomida 
bosiladi. agar xarakat to`g’ri amalga oshirilgan bo`lsa yashil chiroq yonadi: 
-agar ko`krak kafasi kuchli ya`ni noto`gri bosilsa qizil chiroq yonadi: 
-ko`krak kafasini bosish yurak urishi ritmiga to`g’ri kslishi kerak; 
-agap dastlabki yordamni ikki kishi berayotgan bo`lsa biri sun`iy nafas oldiradi. 
ikkinchisi yurakni massaj qiladi: 
-dastlabki yordamni bir kishi amalga oshirsa 2-3 marta sun’iy nafas oldirilgach 10-
12 marta kukrak qafasi bosiladi. 
Hisobot tarkibi 
Darsda o`rganilgan birinchi tibbiy yordam ko`rsatish tartib qoidalari bo`yicha yozma 
ma`lumot bering. 
 
 
8 – mavzu. Ishlab chiqarish xonalari va ish o`rinlarida mehnat sharoitini 
shakllantiruvchi omillarni hisoblashni; turli favqulodda holatlarda to`g’ri 
harakat qilish qoidalari 
Ishning maqsadi: 
Ishlab chiqarish xonalari va ish o`rinlarida mehnat sharoitini 
shakllantirish haqida
 
amaliy ko`nikma hosil qilish. 
Mashgulot rejasi:
1. Ishlab chikarish xonalarida mikroiklim kursatgichlarini aniklash. 
2. Ishlab chikarish xonalarida chang mikdorini aniklash. 
3. Ishlab chikarish xonalarida gaz mikdorini aniklash. 
4. Ishlab chikarish xonalarida shovkinni xisoblash 
5. Ishlab chikarish xonalarida yoritish vositalarini xisoblash 
Er atmosferasi tarkibida suv buglari mavjud. Xavodagi suv buglari uning namligini 
belgilaydi. Xavoning namligi bir kator kattaliklar yordamida aniklanadi.
1 m
3
xavo xajmidagi suv bugining massasi r (suv bugining zichligi) absolyut namlik deb 
ataladi. Absolyut namlik kg/m
3
larda ulchanadi. Absolyut namlik xavodagi suv buglarining 
partsial bosimi bilan xam aniklanadi. Bunda u paskallarda ulchanadi. Absolyut namlikni 
bilgan xolda, ayni sharoitda suv bugi tuyinish darajasidan kanchalik uzok ekanligi tugrisida 
biror fikr aytib bulmaydi. Buning uchun nisbiy nalikni bilish kerak. 
Tayinli biror xaroratdagi xavo absolyut namligi r ning shu xaroratda 1 m
3
xavoni 
tuyintirish uchun zarur bulgan suv bugi massasiga, ya`ni suv tuyingan bugining zichligi R
0
ga 
nisbati bilan aniklanadigan kattalikka nisbiy namlik deyiladi: 
Φ = r / r
0
Foizlarda (%) 
Φ = r / r
0
.100%. 
Nisbiy namlik yana kuyidagicha aniklanadi. 
Kuzatilayotgan temperaturada xavoda mavjud bulgan suv bugi bosimi R ning shu 
temperaturadagi tuyingan suv bugi bosimi R
0
ga nisbati btlan aniklanadigan kattalikka nisbiy 
namlik deyiladi: 
Φ = R / R
0
, 
Foizlarda (%) 
F = R / R
0
. 100%. 

---

350 
Namlikni aniklash uchun Avgust psixrometridan foydalanish mumkin. Psixrometr ikkita 
bir xil termometrdan iborat. Termometrlardan birining rezeruariga bir uchi suvga botirib 
kuyilgan doka uralgan.
Xavo suv buglari bilan tuyinmagan bulsa, materialdagi suv buglanadi va termometrning 
rezervuari soviydi. Nisbiy namlik kancha katta bulsa, buglanish shuncha sekin utadi va xul 
termometrning xarorati shuncha yukori buladi. Nisbiy namlik 100% bulganda suv umuman 
buglanmaydi va xul termometrning kursatishi bilan kuruk termometrning kursatishi bir xil 
bulib koladi. Ikkala termometr kursatishlarining ayirmasiga karab psixrometrik jadval 
yordamida xavoning nisbiy namligini aniklash mumkin.

Ishning bajarilish tartibi
.
1.
Psixrometr stakanchasiga suv soling va 5 – 10 minut kuting. 
2.
Kuruk va xul termometrlarining kursatishlari t
1
va t
2
larini yozib oling. 
3.
Kuruk va xul termometrlarining kursatishlari farkini xisoblang:
∆t = t
1
– t
2
. 
4.
Psixrometrik jadvaldan ∆t ga va xavoning t
1
xarorati
(kuruk termometrning kursatishi) ga mos kelgan f nisbiy 
namlikni yozib oling 
5.
Xavoning r absolyut namligini ifoda yordamida xisoblang 
6.
Ulchash va xisoblash natijalari jadvalga yoziladi. 
Tajriba 
№ 
t
1 
t
2
t
1
– t
2
F,% 
f
urt 
∆f 
∆f
urt 
δ,%