1 – mavzu: hfx fanining asosiy tushunchalari mohiyati

 

---

351 
2. 
Ishlab chikarish xonalarida chang mikdorini aniklash. 


Asboblar. 
CHang kamerasi,filtrli aspirator (AFN-V-18),analitik tarozi, termometr, 
barometr. 
Xisoblash formulasi: 
S= (R1-R2)/V0 V0= V1*273*B/(273+t) +760 
V1= V*T 
Bu erda
§
P1- filtrning namuna olinganga kadar bulgan ogirligi; 
§
P2- filtrning namuna olingandan keyingi ogirligi; 
§
V0-normal sharoitda filtrdan utgan xavo mikdori,m
3
;
§
V1-tajriba paytidagi xavoning xarorati va bosimida filtrdan utgan 
chang mikdori,m
3
; 
§
B-aspiratorning kursatishi; 
§
t-tajribani utkazishga sarflangan vakt; 
§
T-xavo temperaturasi; 
§
760- mm.sim.ustuni xavo bosim;
Tajriba utkazilgandan keyin kuyidagi jadvalni tuldirish kerak 
Namun
a olish 
joyi 
Filtrning 
ogirligi 
Atmos-
fera 
bosimi 
mm.sim. 
ustuni
 
Xavo 
xaro- 
rati, 
S
0
Namuna 
olish 
CHang 
ogir- 
ligi, 
mg 
Normal 
sharoitda 
filtrdan 
utgan 
changning 
mikdori,m
3
Xakikiy 
kontsent- 
ratsiya, 
mg/m3 
Tajriba
gacha, 
mg 
Tajribad
an keyin, 
mg 
mm. 
simob 
ustuni 
oS 
mi
nut 
1/mi
nut 
l mg m3 
mg/m3 
 
3. Ishlab chikarish xonalarida gaz mikdorini aniklash
. 
 
Umumiy ma`lumotlar
: Toza xavo tarkibida 77% azot, 21% kislorod va 1% boshka 
gazlar mavjud. Ammo sanoat korxonalarida xavo zararli moddalar bilan aralashib odam 
organizmiga zarar etkazadi. Bu xolat ishlab chikarish jaroxatlanishlarga, kasb kasalliklariga 
olib kelishi mumkin. SHunday xolatlarning oldini olish uchun mexnat sharoitlarini baxolash, 
odamlarning salomatligini saklash lozim. SHuning bilan bir katorda zararli bug va gazlarning 
me`yordan yukori mikdorda tarkalishini oldini olish zarur. Kurilish me`yorlari (CH- 245-71) 
da yul kuyilishi mumkin bulgan kontsenratsiyalarning mikdori keltirilgan. 
Xavo tarkibidagi zararli gaz va bug kontsentratsiyalarni kamaytirish uchun kuydagi 
chora – tadbirlarni kulash mumkin: 
1)
Texnologik jarayonlarni mexanizatsiyalash. 

---

352 
2)
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish. 
3)
Texnologik jarayonlarni germetiklashtirish. 
4)
Maxalliy chang surish dastgoxlarini urnatish 
5)
SHamollatish vositalarini urnatish. 
6)
SHaxsiy ximoya vositalarini ishlatish. 
Asboblar. 1. Bug kontsentratsiyalarini aniklash uchun universal
gazoanalizator.(gazni tarkibini taxlil kiluvchi asbob). 
2. SO; H; O kontsentratsiyalarni aniklash uchun
gazoopredelitel’ Gx-4 
3. Indikatorlar. 
ekspress usulida turli xil avtomatik gazoanalizatorlar erdamida xavoning tarkibini aniklash 
mumkin. Bular kuyidagi usullardir: 
-
fotoelektrik; 
-
elektroximik; 
-
optik va radioaktiv.
eksperiment kismini bajarish tartibi.
1. Dastgoxni urganish va uning ish jarayoni bilan tanishish. 
Gazoopredelitel’ – Gx-4
a - muynali nasos
b- indikator trubacha 
v- trubachani sindiradigan moslama 
Xavo namunasi muynali nasos yordamida olinadi indikator trubacha yordamida 
kontsentratlar mikdori aniklanadi. Keyin ogirlik kontsentratsiyasi buyicha xajmiy mikdori 
foizlarda kuyidagi formula yordamida xisoblab chikiladi. 
X= m . a/22,4 (1)