1- mavzu: ijtimoiy psixologiyaga kirish,ijtimoiy psixologiyaning shakillanish tarixi (2 soat) Reja

Birinchisi, axborotdir. Ta'kidlanganidek, boshqa odamlar nima qilayotgani yoki aytgani ma'lumotli tashqi xususiyatga ega; agar ko'plab boshqa odamlar ma'lum bir filmga borsa yoki giyohvand moddalarni iste'mol qilishdan bosh tortsa yoki qurol olib yursa, kuzatuvchilarga nima qilish mantiqiy ekanligi haqida signal beriladi.
Ikkinchi mexanizm - obro'-e'tibor. Agar odamlar boshqa odamlar nima qilish kerakligi haqida ma'lumot beradi deb ishonishmasa ham, ular boshqalarning harakatlari boshqa odamlar nima qilish kerakligi haqida ma'lumot beradi deb o'ylashlari mumkin. Shunday qilib, har bir shaxsning ifodali harakatlari obro'li tashqi xususiyatga ega.
Odamlar o'z obro'siga g'amxo'rlik qilishadi va shuning uchun ular buni qilish kerakligiga ishonish yoki ishonmasliklaridan qat'i nazar, ular o'zlari qilishlari kerak deb o'ylagan narsalarni qilishlari mumkin. Masalan, obro'- e'tibor odamlarni qonunga bo'ysunish yoki itoat etmaslik, sigaret chekish, ma'lum mashinalarni sotib olish, mast holda haydash, boshqalarga yordam berish yoki siyosiy masalalar haqida ma'lum bir tarzda gapirishga olib kelishi mumkin. Ular xulq-atvorga hamma joyda ta'sir ko'rsatadi. Aschning tajribalari quyidagi tarzda rivojlandi. Dastlabki ikki raundda hamma to'g'ri javobga kelishib oldi; Bu juda zerikarli tajriba bo'lib tuyuldi. Ammo uchinchi raund “kutilmagan tartibsizlik”ni keltirib chiqardi. Guruhning boshqa a'zolari mavzu va har qanday aqlli odam uchun aniq bo'lgan narsani aniq xatoga yo'l qo'ydi; ular muammoli chiziqni uzunroq yoki qisqaroq bo'lgan chiziqqa moslashtirdilar. Bunday sharoitda sub'ekt o'zining mustaqil qarorini saqlab qolish yoki olomonga bo'ysunishni tanlashi mumkin edi. Ko'p sonli odamlar natija berdi. Oddiy sharoitlarda sub'ektlar 1 foizdan kam vaqt xato qilgan; lekin guruh bosimi noto’g’ri javobni qo’llab quvvatlagan turlarda subektlar 36,8% xatoga yo’l qo’ygan. Darhaqiqat, o’yin ikki savol qatorida sub’ektlarning 70% dan kam bo’lmagani guruh bilan birga bo’lgan va o’z dalillarini rad etgan. hislar, kamida bir marta.
Asch tajribalarida bo'lgani kabi, sub'ektdan faqat shaxsiy javob berishni so'rashganda, xuddi shunday asosiy sharoitlarda xatolikni sezilarli darajada kamaytiradi. Bu erda bir nechta takomillashtirish muhim ahamiyatga ega. Guruh ta'siriga moyillik deyarli bir xil emas edi; ba'zi odamlar deyarli har doim guruh bilan rozi bo'lishsa, boshqalari o'z hukmlarida butunlay mustaqil edi. E’tiborlisi, kamida bitta hamyurtimiz yoki aql-idrok ovozining mavjudligi katta ahamiyatga ega edi. Faqat bitta odam aniq mos kelganda, xatoliklar, garchi kuchli ko'pchilik bo'lsa ham, to'rtdan uchga qisqardi . o'sha paytdan boshlab unchalik ta'sir qilmadi. Shunday qilib, bir kishining qarshiligi sub'ektlarning xatolarini umuman oshirmadi; ikki kishining qarshiligi xatolikni 13,6% ga oshirdi; va uch kishining qarshiliklari xatolikni 31,8% ga oshirdi, bu guruh hajmining keyingi o'sishi natijasida paydo bo'lgan darajadan unchalik farq qilmaydi.
Ijtimoiy ta'sir bo'yicha eng qiziqarli so'nggi ishlarning ba'zilari ehtimolini o'z ichiga oladi. Guruh qutblanish qonuni. Bunday ma'lumotlar, ular odatda boshqalarning bayonotlari yoki harakatlarida taqdim etilgan ma'lumotlarga tayanadilar. Agar A tashlab ketilgan zaharli chiqindilarning haqiqatda xavfli ekanligini bilmasa,agar B qo'rquvni asosli deb hisoblasa, u qo'rquv yo'nalishiga o'tishi mumkin. Agar A va B qo'rquv asosli deb hisoblasa, C ham shunday o'ylashi mumkin, hech bo'lmaganda, agar u buning aksi haqida mustaqil ma'lumotga ega bo'lmasa. Agar A, B va C tashlab qo'yilgan xavfli chiqindixonalar xavfli deb hisoblasa, D o'zlarining umumiy xulosalarini rad etish uchun katta ishonchga ega bo'lishi kerak. Ushbu jarayonning natijasi kaskad effektlarini yaratish bo'lishi mumkin, chunki odamlarning katta guruhlari nimagadir ishonishadi - hatto bu narsa yolg'on bo'lsa ham - shunchaki boshqalar ham bunga ishonishadi. Laboratoriyada induktsiya qilish oson bo'lgan axborot kaskadlarining ko'plab eksperimental dalillari mavjud; Haqiqiy dunyo hodisalarining ham kaskad effektlari bilan bog'liqligi borga o'xshaydi. E'tibor bering, kaskad sodir bo'lganda, ko'p sonli odamlar shunchaki ijtimoiy ta'sir tufayli emas, balki muayyan jarayon orqali umumiy fikrga ega bo'lishadi. unda daryo suv toshqini bilan tugaydi; bu kaskadlarni o'ziga xos qiladi.
Kaskadlar hodisasi ko'p jihatdan faktik mulohazalar bilan bog'liq holda muhokama qilingan bo'lsa-da, xuddi shu jarayonlar siyosiy, huquqiy va axloqiy masalalarda ish olib borishi kerak; siyosiy, huquqiy va axloqiy kaskadlarni osongina tasavvur qilishimiz mumkin. Faraz qilaylik, A tasdiqlovchi ish noto'g'ri deb hisoblaydi, B aks holda muvozanatda bo'ladi, lekin A nimaga ishonganini eshitgandan so'ng o'zgaradi, A va B rozi bo'lmaganda C o'zining kamtarona ma'qullashini istamaydi; bu uchta (aftidan) qat'iy sodiq boshqalarning axloqiy hukmlarini rad etadigan juda ishonchli D bo'lardi. Ba'zida odamlar o'lim jazosini qo'llash kerakmi yoki yo'qmi, Konstitutsiya abort qilish huquqini himoya qiladimi, axlat tashlash yoki chekish noto'g'rimi, to'liq ishonch hosil qilmaydi. Ko'p odamlar o'zlarining qat'iy e'tiqodlariga ega bo'lmagan holda, boshqalar (tegishli) ishonadigan narsaga ishonishlari mumkin. Chekish, qayta ishlash va jinsiy zo'ravonlikka nisbatan ijtimoiy munosabatlardagi so'nggi o'zgarishlar bu ta'sirlarga katta ta'sir ko'rsatadi. Xuddi shu jarayon siyosiy nomzodlarni tanlashda ham ishlashi mumkin, chunki moda u yoki buning foydasiga rivojlanadi - kaskad "yuqoriga" ” yoki “pastga”, shov-shuvli yoki halokatli oqibatlarga olib keladi. Konstitutsiyaviy huquqning tegishli kursi to'g'risida ma'lum hukmlar yo'nalishidagi kaskad effektlarini osongina tasavvur qilishimiz mumkin; Bunday ta'sirlar 1960-yillarda (Uorren sudiga ishtiyoq kuchaygan) va 1980-yillarda (sudga nisbatan shubhalar kuchaygan holda) huquqiy madaniyatda ishlagan ko'rinadi. Hatto konstitutsiyaviy usul (masalan, tekstualizm, originallik) masalalariga nisbatan kaskad effektlarini tasavvur qilish ham mumkin. Hozirgacha muhokamalar faqat axborot tazyiqlari va axborot kaskadlarini o'z ichiga oldi, bunda odamlar boshqa odamlar nima deb o'ylashlari haqida qayg'uradilar, chunki ular nima deb o'ylashni bilmaydilar va ular qanday fikrda bo'lish to'g'riligini ko'rsatish uchun boshqalarning fikriga tayanadilar. Biroq,obro'-e'tibor bosimi va obro'-e'tibor kas kadlari ham bo'lishi mumkin.Bu erda asosiy g'oya shundan iboratki, odamlar o'z obro'lari haqida qayg'uradilar va ular o'z obro'larini saqlab qolish uchun qisman gapirishadi yoki jim turishadi yoki hatto ma'lum bir ifodali faoliyat bilan shug'ullanishadi, hatto ular haqiqatan ham nima deb o'ylayotganini aytmaslik bahosiga. Faraz qilaylik, A xavfli chiqindixonalar jiddiy xavf tug'diradi, deb hisoblaydi.
Ijtimoiy kaskadlar yaxshi yoki yomonmi? Hech qanday umumiy javob mantiqiy emas. Ba'zida kaskadlar juda nozik bo'ladi, chunki odamlarning majburiyatlari ozgina shaxsiy ma'lumotlarga asoslanadi;ba'zan kaskadlar (va ko'p yoqilg'i) qo'pol xatolarga asoslangan. Ba'zida kaskad effektlari jiddiy muammolar haqida tashvish tug'dirib, jamoat torporini yo'q qiladi; lekin ba'zida kaskad effektlari odamlarni o'zlaridan ko'ra ko'proq tashvishga soladi yoki xususiy qarorlar, davlat siyosati va qonunlarda keng ko'lamli buzilishlarni keltirib chiqaradi.
Guruh polarizatsiyasi va kaskad effektlari o'rtasida aniq bog'liqlik mavjud; ko'rib turganimizdek, birinchisi, ikkinchisi kabi, ham
axborot, ham obro'ga ta'sir qilish bilan katta aloqaga ega. Asosiy farq shundaki, kaskad effektlari odamlarni mavjud tendentsiyaga moslashishga olib keladi, qutblanish esa ularni bir xil yo'nalishdagi ekstremal nuqtaga olib keladi.