1-§ Tiflopedagogika fanining mavzu bahsi va vazifalari

1-§ Tiflopedagogika fanining mavzu bahsi va vazifalari

Ta’lim to‘g‘risidagi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ni hayotga tadbiq etish davlat siyosatining ustivor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirishdagi uch bosqichdan ijtimoiy himoyaning kafolatlanishi masalasini hal qilish bosqichidir.

“Sog‘liq va rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar uchun munosib muhit yaratiladi” deyiladi, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da. Nogironlikni oldini olish maqsadlarining ijobiy hal qilinishi nogironlarning ijtimoiy tiklash bo‘yicha Davlat dasturini ishlab chiqish va hayotga tadbiq qilish bilan chambarchas bog‘liqdir. Bu muammoni defektologiya fanining tarixi bo‘lmish tiflopedagogika yoritib beradi.

Tiflopedagogika (grekcha typlos so‘zidan olingan bo‘lib, ko‘r va pedagogika ma’nolarini anglatadi) ko‘rish jarayoni chuqur buzilgan shaxslarni tarbiyalash va o‘qitish muommolarini ishlab chiqaruvchi defektologiya bo‘limi hisoblanadi. U umumiy pedagogikaning pedagogikaning qismi va defektologiyaning bo‘limlaridan biri hisoblanadi. Umumiy pedagogikaning bo‘limi sifatida dilalektik falsafa , insonparvar tamoyillari asosida ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalar va kattalar rivojlanishining o‘ziga xosligini hisobga olgan holda umumdidaktik tamoyillarda rivojlanadi. Tiflopedagogikaning tabiiy ilmiy asosi I.M. Sechenov va I.P. Pavlovning oliy nerv faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumoti sanaladi.

Zamonaviy tiflopedagogika rivojlanish nuqsonlari va anomaliyalarini tugatish va oldini olish yo‘llarini buzilgan funksiyalarni kompensasiyalash mexanizmlari va shartlari turli yoshdagi ko‘rishida nuqsoni bo‘lgan bolalarni o‘rganish, ularni o‘qitishni nisbatan yuqori pag‘onaga ko‘tarish, ushbu toifa shaxslarni kelgusi hayotda o‘z o‘rinlarini topishlariga muvoffiq, bo‘lishlari muhim. Buning uchun bir qator metodlardan foydalaniladi.

Tiflopedogogika umumiy pedagogika yetakchi qoidalari asosida ko‘rishi chuqur o‘zgargan bolalarning xususiyatlarini hisobga olgan holda rivojlanmoqda. Tiflopedagogikaning eng asosiy vazifasi- bolalardagi to‘laqonli bo‘lmagan ko‘rish funksiyalaridan unumli foydalanish va ta’lim jarayonida ularni rivojlantirish, ularni saqlab qolish uchun sharoitlar yaratib berish, psixik va jismoniy rivojlanishda ikkilamchi nuqsonlarni oldini olish va yengib o‘tish uchun maxsus yo‘naltirilgan korreksion- pedagogik ishlarni olib borishdir. Aqliy, ahloqiy, jismoniy va estetik tarbiya masalalarini pedagogik yechishda, politexnika ta’limida, tiflopedagogika, ularning psixologik–pedagogik klinik-oftolmologik kompleksini xususiyatlarini rivojlanishini o‘rganishga tayanadi, chunki shulargina o‘quv-tarbiya jarayonining korreksiyalash va o‘rnini to‘ldirish yo‘nalishida bo‘lishini ta’minlaydi. Ko‘ruv jarayoni chuqur buzilgan bolalar rivojlanishining korreksiyasi umumta’lim va mehnat tarbiya jarayonida hamda maxsus korreksiya mashhulotlarida va yakka mashg‘ulotlarda amalga oshiriladi. Tiflopedagogikada qo‘llaniladigan metodlar bo‘yicha bolalar ommaviy o‘rta ta’lim bilimlarini birmuncha ortiqroq vaqt davomida o‘zlashtiradilar. Ko‘rlar maktablarida ta’lim effektivligi relefli yozuvning hozirgi zamon vositalarini qo‘llash orqali erishiladi. Har xil ko‘rgazmali vositalar orqali, ko‘zi ojizlar maktabida umumta’lim predmetlarini o‘qitish uchun kata shrifli mashg‘ulotliklar yaratilgan bo‘lib, ularda ko‘rgazmali illyustrasiyalarda tasvirlangan obektlarning asosiy belgilari ajralib turadi. Ta’lim-tizimining sifatini oshirishda ko‘rlar maktablardagi tiflografika va tiflotexnikasining roli kattadir. O‘qitish ishlari barcha metodlarida bolalarning qoldiq va ojiz ko‘ruvi himoyalanadi.

Tiflopedagogika fanining asosiy vazifalari demak quyidagilarni tashkil etadi:

• Ko‘rishda jiddiy nuqsoni bo‘lgan shahslarni psixologik – pedagogik va kinetik jihatdan o‘rganish;

Bu kabi nuqsonlar mavjud bo‘lganda ruhiy va jismoniy rivojlanish anomaliyalari va ko‘rish funksiyasi tuzilishilarini aniqlash;

• Ko‘rish va ko‘zi ojizlarda buzilgan va to‘la rivojlangan funksiyalarni kompensasiyalash, korreksiyalash va tiklanishning yo‘llari va shartlari;

• Shaxsning ko‘rish funksiyalari turli tuzilishlari mavjud holda shakllanishi va har tomonlama rivojlanish shartlarini o‘rganish. Fan asoslariga o‘rganish politexnik va mehnat va kasb tayyorgarligi masalalarini hal etish;

• Ko‘r va ko‘zi ojizlarni o‘qitish va tarbiyalash uchun maxsus muassasalari tiplari va strukturasini belgilash;

• O‘quv rejalari, dasturlari mashg‘ulotliklar, xususiy metodikalarini tuzumining ilmiy asoslarini ishlab chiqarishdir;

• Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan shaxslarning bilim imkoniyatlarini kengaytirish, ularni o‘qitish va jamiyatda, mehnatga tayyorlash samaradorligini oshirish imkonini beradigan maxsus texnik vositalar yaratishdir;

• To‘laqonli bo‘lmagan ko‘rishni muhofaza qilish va rivojlantirish bo‘yicha gigiyenik tadbirlar tizimini ishlab chiqarish;

• Ta’lim – tarbiya va kasb tayyorgarligi uchun binolarni loyihalash maxsus maktablarni rivojlantirishni yo‘lga qo‘yish;

• KNB bolalarni reabilitasiya va integrasiyalashni yo‘lga qo‘yish tashkil etadi;

Tiflopedagogika zimmasiga qo‘yilgan vazifalarni yechishda umumiy, pedagogika, psixologiya, fiziologiya, aftalmologiya, maktab gigiyenasi, bolalar nevralogiyasi bilan hamkorlikda bajariladi.