1. 1-laboratoriya ishi tarmoq simulyatorlari bilan ishlash ishdan maqsad

 

---

1.2 Cisco Packet Tracer. Ushbu dasturiy mahsulot Cisco tomonidan ishlab 
chiqilgan va telekommunikatsiya tarmoqlari va tarmoq uskunalarini o'rganish 
uchun tavsiya etiladi. 
Packet Tracer 4.0 quyidagi funktsiyalarni o'z ichiga oladi:

mantiqiy topologiyani modellashtirish: CCNA murakkablik darajasida 
istalgan o'lchamdagi tarmoqlarni yaratish uchun ish maydoni;

real vaqt rejimida simulyatsiya qilish;

simulyatsiya rejimi;

fizik topologiyani modellashtirish: shahar, bino va h.k. kabi 
tushunchalardan foydalangan holda jismoniy qurilmalar bilan yanada 
tushunarli o'zaro ta'sir qilish; 

tarmoqni, qurilmaning ishlash tamoyillarini yaxshiroq tushunish uchun xarur 
bo`lgan takomillashtirilgan GUI;

ko'p tilli qo'llab-quvvatlash: ushbu dasturiy mahsulotni foydalanuvchi talab 
qiladigan deyarli har qanday tilga tarjima qilish imkoniyati; 

turli xil tarkibiy qismlarni qo'shish / o'chirish qobiliyati bilan tarmoq 
qurilmasining yaxshilangan displeyi. 
Activity Wizardning mavjudligi talabalar va o'qituvchilarga kelajakda tarmoq 
shablonlari yaratishga va ulardan foydalanishga imkon beradi. Ushbu dastur 
yordamida o'qituvchilar va talabalar tarmoqlarni loyihalash, qurish, sozlash va 
muammolarni bartaraf etishlari mumkin.
Packet Tracer eng yangi texnologiyalarni batafsilroq taqdim etish 
imkoniyatini yaratadi va shu bilan o'quv jarayonini olingan materialni o'zlashtirish 
nuqtai nazaridan juda foydalidir. 

---

1.3 Network Emulator. Network Emulator dasturi 1997 yil boshida 
yaratilgan. 
Loyiha, 
aslida, 
o'z 
foydalanuvchisiga 
turli 
darajadagi 
texnologiyalarning barcha asosiy sirlarini o'rgatadigan dasturga aylandi: asosiy 
tushunchalardan tortib, tarmoq paketlarining alohida maydonlarini qayta 
ishlashning o'ziga xos xususiyatlariga qadar. Dastur oddiy "
paketli router" dan 
virtual mashinalarning aqlli tashkilotchisiga o'tdi: istalgan kompyuterda haqiqiy 
dasturlarga o'xshash bir nechta dasturlarni ishga tushirishingiz mumkin. Ularning 
barchasi bir vaqtning o'zida amalga oshiriladi. Keyinchalik Network Emulator-
ning yana bir "kasbi" paydo bo'ldi: talabalarga IP-tarmoqlarni boshqarish 
tamoyilini o'rgatish. 
Ushbu simulyator quyidagi imkoniyatlar va texnologiyalarni o'z ichiga oladi: 
marshrutizatsiya, kanallarni modellashtirish tizimi, IP-filtrlash; paket turlari: 
ICMP, UDP, TCP, shuningdek quyit darajadagi ARP so'rovlari; interfeyslar va 
soketlar tushunchasi ; haqiqiy TCP / IP tarmog'i orqali bir nechta Network 
Emulator bog'lash. 

---

Uzoq va keng tarqalgan bo'lib ishlatiladigan tarmoq modellashtirish 
vositalaridan biri ns-2 simulyatoridir. Bu erkin tarqatiladigan ochiq kodli C ++ 
dasturiy mahsulotidir. Simulyatsiya qilingan tarmoq topologiyasi va simulyatsiya 
parametrlari foydalanuvchi tomonidan OTcl tilidagi tashqi skriptlarda tasvirlangan 
(Tcl-ning ob'ektga yo'naltirilgan lahjasi). Tarmoq modeli diskret hodisalar asosida 
qurilgan. Tarmoqni grafik ravishda namoyish qilish uchun tashqi modul - NAM 
(tarmoq animator) ishlatiladi. ns-2 IP tarmoqlari uchun cheklangan qo'llab-
quvvatlashni taqdim etadi, chunki loyiha deyarli muzlatilgan. Buning sababi, 
rivojlanish hamjamiyati ushbu simulyatorning yangi, yanada rivojlangan 
versiyasini - ns-3-ni ishlab chiqishga va targ'ib qilishga o'tdi. 

---

ns-3 - 2006 yil o`rtalarida ns-2 ga alternativa sifatida boshlangan loyiha. Ns-3 
simulyatori tarmoqni modellashtirish, tarmoqni tadqiq qilish va o'qitish uchun 
ochiq, kengaytiriladigan platformani taqdim etish uchun yaratilgan. Qisqacha 
aytganda, ns-3 paketli ma'lumot uzatish tarmoqlari qanday amalga oshirilishini va 
ishlashini ko'rsatib beradi. Ns-3-dan foydalanish sabablari talab qilinadigan 
holatlar, haqiqiy tizimda amalga oshirish qiyin yoki imkonsiz bo'lgan tadqiqotlar, 
yuqori darajada boshqariladigan muhitda, ko'paytiriladigan muhitda tizimning 
xatti-harakatlarini o'rganish, shuningdek tarmoqlar qanday ishlashini o'rganish 
mumkin.Foydalanuvchilar ns-3-da taqdim etilgan modellar to'plami Internet 
protokollari va tarmoqlarining ishlashini taqlid qilishga e'tibor berishadi, ammo ns-
3 faqat Internet tizimlari bilan chegaralanmaydi, ba'zi foydalanuvchilar ns-3-ni 
Internetga asoslangan bo'lmagan tizimlarni taqlid qilish uchun ishlatadilar. 
GNS3 (Graphical Network Simulator) 2008 yilda Jeremi Grossmann 
tomonidan yaratilgan yana bir bepul tarmoq simulyatori. 2015 yilga kelib, ushbu 
tizimni yuklab olish soni 11 milliondan oshdi.Ushbu simulyatorning mashhurligi
ko`p tarmoqli murakkab tarmoqlarni simulyatsiya qilishga imkon berishi bilan 
bog`liq. 

---

GNS3 bu marshrutizator va virtual mashinalarning virtual tarmog'ini 
simulyatsiya qilishga imkon beradigan grafik tarmoq simulyatoridir. O'qitish va 
test qilish vositadir. Deyarli barcha platformalarda ishlaydi. GNS3 ishlatiladigan 
apparat platformasiga qarab, Cisco, Cisco ASA, Juniper marshrutizatorlaridan, 
shuningdek, tarmoq operatsion tizimlarida ishlaydigan serverlardan iborat 
murakkab loyihalarni qurish mumkin.GNS3 bir nechta virtual mashinalarni, 
jumladan Cisco tarmoq uskunalari uchun Dynamips, marshrutizatorlar uchun 
VMWare, VirtualBox, Docker va QEMU hamda kommutatorlari uchun Juniper 
kabilarni qo`llab-quvatlaydi. Simulyator taqsimlangan arxitekturaga ega bo`lib, u 
virtual va haqiqiy qurilmalarni birlashtirishga imkon beradi, shu bilan ishlash 
samaradorligini oshiradi va ushbu modellarni haqiqiy tarmoqlarning modellariga 
yaqinlashtiradi. Bundan tashqari, bir nechta kuzatuv fayl formatlari (pcap bilan 
birga) qo`llab-quvvatlanadi. 
Opnet - bu dastur yaratuvchilariga ilmiy ishlarni topshirish sharti bilan, ta`lim 
maqsadlarida bepul foydalanish imkoniyati bo`lgan tijorat mahsulot. Opnet juda 
do`stona foydalanuvchi interfeysi va mukammal IP tarmoqlarini qo`llab-

---

quvvatlashga ega. Konfiguratsiya oyna interfeysi orqali ham, buyruq satridan ham 
amalga oshirilishi mumkin. Ko`plab funktsiyalarga ega bo`lgan qurilmalarning 
aksariyati qo`llab-quvvatlanadi. Simulyatsiya natijalarini turli xil formatlarda olish 
mumkin, ularning eng mashhurlari grafikadir. OPNET oilasi (OPNET 
Technologies tomonidan) mahalliy va global tarmoqlarni, kompyuter tizimlarini, 
dasturlarni va taqsimlangan tizimlarni loyihalash va modellashtirish vositasi 
hisoblanadi.
U o`z foydalanvchilariga quyida keltirilgan imkoniyatlari ochib beradi: 

Topologiya va tarmoq trafigi ma'lumotlarini import va eksport qilish 
imkoniyati; 

Mijoz-server dasturlari va yangi texnologiyalarning tarmoq ishlashiga 
ta'sirini tahlil qilish; 

Ierarxik tarmoqlarni, ko'p protokoli mahalliy va global tarmoqlarni 
modellashtirish;

marshrutlash algoritmlarini hisobga olish; 

Ob'ektga yo'naltirilgan yondashuv. 

---


Protokol va ob'ektlarning keng qamrovli kutubxonasi. 
Quyidagi mahsulotlarni o'z ichiga oladi:

Netbiz (hisoblash tizimini loyihalash va optimallashtirish),

Modeler (tarmoqlar, kompyuter tizimlari, dasturlar va tarqatilgan 
tizimlarning ishlashini modellashtirish va tahlil qilish),

ITGuru (aloqa tarmoqlari va tarqatilgan tizimlarning samaradorligini 
baholash).