1-amaliy: Antivirus dasturiy vositalari

1-amaliy: Antivirus dasturiy vositalari
Hozirgi kunda 80000 dan ortiq kompyuter viruslari mavjud bo'lib, ular kompyuterda ma'lumotlarning ishonchli saqlanishiga xavf soladi va kompyuter ishlashi jarayonida turli muammolar kelib chiqishiga sabab bo'ladi. Shu bois, kompyuter viruslari, ularning turlari, etkazadigan zararlari hamda ulardan himoyalanish uchun ko'riladigan choralar bilan tanish bo'lish muhim.
Kompyuter viruslari va ularni davolash.
Kompyuter virusi o'lchami bo'yicha katta bo'lmagan, maxsus yozilgan dasturdan iborat bo'lib, u o'zini boshqa dasturlarga "yozib qo’yishi", shuningdek, kompyuterda turli noxush amallarni bajara olishi mumkin. Bunday dastur ishlashni boshlaganda dastlab boshqaruvini virus oladi. Virus boshqa dasturlarni topadi va unga "yuqadi", shuningdek, qandaydir zararli amallarni (masalan, diskdagi fayl yoki fayllarning joylashish jadvalini buzadi, tezkor xotirani "ifloslaydi" va h.k.) bajaradi. Virus o'ziga tegishli amallarni bajarib bo'lgandan so'ng boshqaruvini o'zi joylashgan dasturga uzatadi. Virus joylashgan dastur odatdagidek ishini davom etgiradi. Tashqaridan dasturning "kasallanganligi" bilinmaydi.
Ko'p turdagi viruslar shunday tuzilganki, kasallangan dasturni ishga tushirganda virus kompyuter xotirasida doimiy qoladiva vaqt-vaqgi bilan dasturlarni kasallaydi va kompyuterda zararli amallarni bajaradi. Virusning barcha amallari etarlicha tez va hech qanday ma'lumot e'lon qilmasdan bajariladi. Shuning uchun foydalanuvchi kompyuterda qanday jarayonlar amalga oshayotganligini bilishi qiyin.
Kompyuterdagi dasturlarning kamchilik qismi kasallangan bo'lsa, virus borligi umuman bilinmaydi. Lekin aniq vaqg o'tgandan so'ng kompyuterda qiziq holatlar paydo bo'la boshlaydi. Masalan, ba'zi dasturlar ishlamay qoladi yoki noto'g’ri ishlaydi, ekranga begona ma'lumotlar yoki belgilar chiqariladi, kompyuterning ishlash tezligi sezilarli darajada pasayadi, ba'zi fayllar buzilib qoladi va hokazo.
Shu paytgacha kompyuterdagi anchagina dasturlar, ba'zi boshqa turdagi fayllarishdan chiqadi. Bundan tashhari, virus, disk yoki lokal hisoblash tarmoq orqali boshqa kompyuterlarga o'tishi ham mumkin.
Shuning uchun virusdan himoyalanmasa yoki yuqishining oldi olinmasa juda katta noxushliklarga olib kelishi mumkin. Masalan, 1989 yil amerikalik student Morris yozgan virus bilan bir necha ming kompyuter, jumladan AQSh mudofaa vazirligining kompyuterlari kasallangan va ishdan chiqqan. Oqibatida, virus muallifi 3 oy ozodlikdan mahrum qilinib, unga 270 ming dollar jarima solingan.
Virus dasturi ko'rinmaydigan bo'lishi uchun u juda kichik bo'lishi kerak. Shuning uchun ham ularning ko'pchiligi assembler tilida yoziladi.
Viruslarning paydo bo'lishiga dastlabki mualliflarning "shumligi" va o'zlari tushunmagan holda kimnidir "tuzlashni" maqsad qilib qo'yishlari sabab bo'lgan. Oqibatining bu darajada yomonlashuvi ularning xayoliga kelmagan bo'lsa kerak.
Hozirgi kunda 80000 dan ortiq kompyuter viruslari kompyuter tizimlari va ma'lumotlari ishi uchun asosiy xavfni tashkil etadi. Bunda, asosan, zarar ko'radiganlar litsey, institut, universitetlar va boshqa tashkilotlardir. Bunday muassasa kompyuterlarida ma'lumotlardan foydalanish ochiq va chegarasiz bo'lganligi uchun viruslarning qurboni bo'linadi va katta moddiy talafot ko'riladi. Shu bois, kompyuter ishini nazoratga olish muhimdir.
Kompyuter ishini nazoratga olish deganda nima tushuniladi? Unga quyidagilar kiradi:
1) litsenziyasiz dasturiy ta'minotdan foydalanmaslik;
2) tashqaridan kiritiladigan viruslarning oldini olish;
3) tizimga sanktsiyasiz kiruvchi xakerlarga imkon bermaslik.
Axborot va dasturlar xavfsizligini ta'minlash uchun quyidagilar zarur bo'ladi: birinchidan, litsenziyalangan dasturiy ta'minotni ishlatish; ikkinchidan, tashqi tarmoqlarga ulanishda filtr cheklovchilar o'rnatish (viruslardan himoyalanish va sanktsiyasiz foydalanishni cheklash).
Albatta, bunday himoya vositalari uzluksiz rivojlanib takomillashib bormoqda.
Kompyuter viruslarini quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:

• 
  diskning yuklanish sektorlarini buzadigan yuklanish viruslari;
  
• 
  bajariladigan fayllar - com, exe, sys, bat fayllarini buzuvchi fayl viruslari;
  
• 
  diskning yuklanish sektori va bajariladigan fayllarni buzadigan yuklanish fayli viruslari;
  
• 
  stels (stelth) - ko'rinmas viruslar;
  
• 
  Microsoft Word muharriri yordamida hosil qilingan ma'lumotli fayllarni yozuvchi makrobuyruq viruslari.
  

Bundan tashhari, boshqa turdagi viruslar ham mavjud. Viruslardan himoyalanishda axborotni himoya qilishning umumiy vositalaridan foydalanish kifoya qilmaydi. Buning uchun maxsus dasturlardan foydalanish zarur bo'ladi. Bu dasturlarni bir necha turga ajratish mumkin: detektorlar, vaktsinalar (immunizatorlar), doktorlar, revizorlar (fayl va disklarning tizimli sohalaridagi o'zgarishlarni nazorat qiluvchi dasturlar), doktor - revizorlar va filtrlar (virusdan himoyalanish uchun mo'ljallan-gan rezident dasturlar). Ularning xususiyatlarini ko'rib chiqamiz