1. Axborot texnologiyalari haqida tushuncha. Informatikaning jamiyatdagi o’rni

Savol va topshiriqlar 
1. Obyekt nima?
2. Obyektlar to'plami nima? Obyekt nusxasi-chi?
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com

---

---

3. Kattalik deganda nimani tushunasiz?

4. Obyekt bilan kattalik orasidagibog'liqlikni sharhlanj
Ma'lumotlar omborini boshqarish tizimlari
Shaxsiy kompyuterlar hisoblash texnikasi vositalarining yangi sinfini
tashkil etadi. Ular axborotlarni qayta ishlashning yuqori kafolatlanishi,
arzonligi, ixchamligi, turli amallarni bajara olishi. kam elektr quwatini
sarflashi bilan ajralib turadi. Bu xususiyatlar kompyuterlar asosida keng
vazifalarga mo'ljallangan avtomatlashgan ishchi joylari (AU)ni yaratish
imkonini beradi.
Kompyuterda ma'lumotlar omborini hosil qilish va ular bilan ishlash uchun
maxsus dasturlar yaratiladi. Keyingi yillarda chiqarilayotgan kompyuterlarda
amai bajarish tezligining juda kattaligi (100 rnlrd/s) va uning xotirasi
kengayganligi (40—60 Gb) katta imkoniyatlarga ega bo'lgan ma'lumotlar
omborini yaratish imkonini
bermoqda.
Kompyuterda ma'lumotlar ombonm yaratish va um ishlatishm belgilovchi
ikkita omil mavjud: birinchi omil - qanday mazmunga sga bo'lgan
ma'lumotlar (ya'ni ularni tashkillashtirish) va ikkinchisi — yig'ilgan
ma'lumotlardan qanday foydalanish keraldigidir. Masalan, xodimlar ro'yxatini
qayta ishlovchi turli xildagi dasturlar mavjud. Lekin bunday dasturlar biror
kishining familiyasini izlash yoki u liaqda biror ma'lumotni topishga
(ajratishga) qarab bir-biridan jiddiy farq qifadi. Bundan tashqari, har bir
berilgan soha uchun o'zining dasturi ishlab chiqilishi kerak. Masalan,
kimyoviy moddalar haqidagi ma'lumotlar ombori uchun mo'ljallangan
dasturlar aviapassajirlar ro'yxatini qayta ishlash uchun umuman yaroqsizdir.
Ma'lumotlar omboridan foydalanishni tahlil qilish uchun quyi-dagi
misolni ko'rib chiqamiz. Siz uchun kerak bo'lgan biror ma'lu-mot (hodisa yoki
holat tahlili) berilgan darslikda yo'q deylik. O'qituv-3hining ko'rsatmasiga ko'ra,
u falon muallifning kitobida mavjud va bu kitob siz o'qiyotgan ta'lim
muassasasining kutubxonasida bor Do'lsin deylik. Kitobni izlab kutubxonaga
borasiz (bu yerda kitob ma'lumotfar ombori sifatida namoyon bo'ladi).
Lekin siz borgan paytdanoq kutubxona ma'muriyati kitobni (agar u kitob
kutubxo-nada mavjud bo'lsa) sizga bermaydi. Siz avval ana shu kutubxona-
dagi kitoblardan erkin foydalana olish imkoniyatiga ega bo'lishingiz kerak.
Buning uchun esa, ma'muriyatda belgilangan tartibda ro'yxat-dan o'tishingiz
kerak. Ro'yxatdan o'tganingizdan keyin sizga kutubxonadagi kitoblardan
foydalanish imkoniyati beriladi. Xuddi 5huningdek, kompyuterdagi
ma'lumotlar omboridan foydalanish uchun ham maxsus dasturiy
vositalarning majmui — ma'lumotlar smbonni boshqarish tizimi yaratiladi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com

---

---

Ma'lumotlar omboridan foydalanish uchun maxsus dasturlar yaratiladi va

bunday dasturlar ma 'lumotlar omborini boshqarish tizimi deb ataladi.
Ma'lumotlar omborida axborotlar asosan matn va raqam ko'rini- shida
saqlanadi.
Ma'lumotlar omborini boshqarish tizimi vazifasiga ma'lumotlar .
omborini boshqarishning quyidagi xususiyatlari kirishi mumkin:
M'lumotlar omboriga kirish: foydalanuvchining talabiga javoban axborot
turidan qat’I nazar unga qulay ko'rinishda javob berish.
Ma’lumotlarni modifikatsiyalash: berilgan axborotni foydala- nuvchi
talabiga mos holda (texnik imkoniyatlari hisobga olingan holda) o’zgartirish,
• Ishonchlilik darajasi: quriimalar tasodifan to'xtatilganвda ma’lumotlar
omborining qayta tiklanish qobiliyati.
• Ma'Iumotlarni himoyalash: ma'lumotlar omboridan ruxsatsiz (sanksiyasiz)
foydalanishning chekianganligi.
• Ma'lumotlar omboridan tarmoqda foydalanish: ma'lumotlardan bir vaqtda bir
necha kishining (bir-biriga xalaqit bermasdan) foydalanishi.