1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

26
Regional hadisələrin Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə təsiri
Azərbaycanın  xarici  siyasətində  Rusiya  ilə  əlaqələrə  üstünlük  verəcəyini 
və MDB-yə üzv olacağını bildirdi. 1993-cü il sentyabrın 20-də Azərbaycan 
parlamenti uzun müzakirələrdən sonra ölkənin MDB-yə üzvlüyünü təsdiq 
etdi və  sentyabrın 24-də Heydər Əliyev Moskvaya gedərək MDB-yə üzvlük 
müqaviləsini  imzaladı.  Lakin  Heydər  Əliyev  hakimiyyətinin  ilk  illərində 
xarici  siyasətdə  Rusiyaya  üstünlük  verməsi  Azərbaycan  üçün  nəticəni 
dəyişdirmədi.  Rusiyanın  dəyişməz  mövqeyi Azərbaycanı  Qərb  dövlətləri 
ilə daha sıx əməkdaşlıq apararaq, balanslaşdırma siyasəti yeritməyə vadar 
etdi.
25
Xüsusən,  1994-cü  il  sentyabrın  20-də  imzalanan  “Əsrin  müqaviləsi” 
Rusiyanın  regiondakı  gələcək  mövqeyinin  zəiflədilməsi  baxımından 
əhəmiyyətli  rol  oynadı.  Bakı-Tbilisi-Ceyhan  (BTC)  neft  və  Bakı-Tbilisi-
Ərzurum  (BTƏ)  qaz  xətləri  regiondakı  balansı  son  20  ildə  ciddi  şəkildə 
dəyişib.  Heydər  Əliyevin Türkiyə  Respublikasının  o  dövrdəki  Prezidenti 
Süleyman Dəmirəl ilə şəxsi münasibətləri həm ölkə daxilində, həm də Qərb 
dövlətləri  ilə  münasibətlərində  Azərbaycana  üstünlüklər  verdi.  Türkiyə-
Azərbaycan münasibətləri bu dövrdə “bir millət iki dövlət” şüarı əsasında 
inkişaf etməyə başladı.
1993-cü  ildə  qəbul  etdiyi  “Yaxın  çevrə”  doktrinası  ilə  Rusiyanın 
Azərbaycan siyasəti daha da sərtləşdi. Türkiyə ilə Rusiya arasında rəqabətin 
davam etdiyi bu dövrdə Rusiya Azərbaycandan daha çox güzəşt əldə etmək 
üçün həm daxildən, həm də Ermənistan vasitəsilə təzyiq göstərirdi. Rusiya-
Ermənistan-İran üçlüyünün əhatəsinə düşən Azərbaycan yalnız Gürcüstan-
Türkiyə  vasitəsilə  mühasirəni  yarmağı  bacardı.  Azərbaycan-Gürcüstan-
Türkiyə  üçlüyü  BTC,  BTƏ  kimi  enerji  xətlərini  dəstəklədi,  Qarabağ, 
Cənubi Osetya və Abxaziya kimi məsələlərin dövlətlərin ərazi bütövlüyü 
çərçivəsində həllinə dəstək verdi, Rusiya-Ermənistan-İran üçlüyü isə BTC, 
BTƏ və Qərb dövlətlərinin regionda enerji layihələrinə qarşı çıxdı, Xəzərin 
sektorlara bölünməsi problemini yaratdı, regionda Ermənistan kimi işğalçı 
dövləti,  Abxaziya  və  Cənubi  Osetiyada  separatçı  qüvvələri  dəstəklədi.
26
 
Ötən  əsrin  90-cı  illərində  belə  mürəkkəb  vəziyyətdə  enerji  layihələrini 
həyata  keçirməyi  bacaran  Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə  üçlüyü  üstün 
çıxdı  və  regionda  rəqib  üçlüyün  mövqeyini  zəiflətməyi  bacardı.  Lakin 
rəqibin əlində həll olunmamış Qarabağ, Cənubi Osetya və Abxaziya kimi 
münaqişələr vasitə kimi qalır. 
25   Araz Aslanlı ve İlham Hesenov, “Haydar Aliyev Dönemi Azerbaycan Dış Politikası”, Ankara, Platin, 
2005. 
26   Hatem Cabbarlı, “Bağımsızlık Sonrası Ermənistan-Rusya İlişkileri”, Ankara Çalışması, ASAM, 
Ankara, 2004.  

---