1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ɔ Enerji daşıyıcılarının ixracı sahəsində əməkdaşlıq Azərbaycanla Türkiyə arasında 20 illik iqtisadi əməkdaşlıqda enerji sahəsi xüsusi yer tutur. Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) və Bakı-Tbilisi Ərzurum neft-qaz ixrac kəmərlərində Türkiyə həm tranzit, həm də layihə iştirakçısı kimi çıxış edir. BTC-də TPAO-nun payı 6.53%, “Azəri-Çıraq-Günəşli” 22 http://www.apa.az (2011) 77 Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əlaqələri: əsas trendlər və nailiyyətlər layihəsində 6.75%, “Şahdəniz” layihəsində 9%-dir 23 . Beş il əvvəl - 2006-cı il iyunun 4-də ilk neft partiyası BTC ilə Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə ərazisindən 1.768 km məsafə qət edib, Ceyhan limanına çatdı. Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri “Şahdəniz” yatağından hasil edilən qazın bir hissəsini (7,7 mlrd. m 3 ) Bakıdan Türkiyənin Ərzurum şəhərinə nəql etmək üçün tikilib. Uzunluğu 970 km olan, məhsuldarlığı ildə 30 mlrd. m 3 olan kəmər BTC-yə paralel çəkilib. Kəmərin tikintisi 2004-cü ildə başlayıb və 2006-cı ilin sonunda başa çatıb. Bağlanmış müqaviləyə müvafiq olaraq Türkiyə 15 il ərzində 91,0 milyard m 3 qaz alacaq 24 . Ərzurum şəhərindən kəmər Türkiyənin daxili qaz kəmərləri şəbəkəsinə qoşulacaq ki, bu da Azərbaycan qazının Türkiyənin qərbinə nəql olunaraq Cənubi Avropa ölkələrinə çıxmasına imkan yaradacaq. Beləliklə, Azərbaycan qazını nəinki Türkiyəyə, həm də Türkiyə üzərindən Yunanıstana, İtaliyaya, Balkan yarımadasına və başqa Avropa ölkələrinə ixrac etmək mümkün olacaq. Eyni zamanda, ARDNŞ Yaxın Şərq bazarına da Türkiyə vasitəsilə çıxmaq istəyir. Azərbaycan qazının Suriyaya tədarükü 65 km-lik Türkiyə- Suriya (Kilis-Hələb) boru kəməri çəkiləndən sonra mümkün olacaq. Amma Suriyadakı siyasi qeyri-sabitlik layihənin müddətinə təsir edə bilər. Türkiyənin BOTAŞ şirkəti bu marşrutu gələn il başa çatdırmağı planlaşdırır. O, Türkiyəni Hələblə birləşdirəcək və ARDNŞ-ə qazını İordaniya və İsrailə satmaq imkanı verəcək. Türkiyə və Azərbaycanın əməkdaqlıq edə biləcəyi növbəti layihə “Nabukko”dur. “Nabukko” layihəsi (“TAP” və “ITGI” layihələri ilə paralel) Xəzər regionundan təbii qazın Rusiyadan yan keçməklə, Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Bolqarıstan, Macarıstan, Rumıniya və Avstriyadan Avropa ölkələrinə nəqlini nəzərdə tutur. Bu layihə ildə 31 milyard kubmetr qaz nəqli üçün nəzərdə tutulub ki, bu da 2020-ci ildə Avropa İttifaqının tələbatının 5%-ə qədərini təşkil edəcək. Layihə iştirakçıları Avstriyanın “OMV”, Macarıstanın “MOL”, Bolqarıstanın “Bulgargaz”, Rumıniyanın “Transgaz”, Türkiyənin “BOTAŞ” və Almaniyanın “RWE” şirkətləridir. Hər birinin layihədə iştirak payı 16,7%- dir. “Nabucco Gas Pipeline International GmbH” və beş tranzit ölkəsinin (Avstriya, Bolqarıstan, Macarıstan, Rumıniya və Türkiyə) səlahiyyətli nazirləri arasında layihəyə dəstək sazişinin imzalanması ilə “Nabukko” boru kəməri üzrə hüquqi çərçivələr tamamlanıb. Layihəyə artıq imzalanan 23 http://socar.az/btc-az.html (2011) 24 http://socar.az/btc-az.html (2011) |