1 Bismillahir rohmanir rohiym Muqaddima

Odamlar bilan muomalalari 
Rosululloh sollallohu alayhi vasallam eng goʻzal 
muomalali odam edilar
1
. Biror narsa soʻralsa, hech qachon 
“Yoʻq” demaganlar
2
. 
Hadya berilsa qabul qilar va unga ham hadya 
qaytarardilar
3
. 
U zot sollallohu alayhi vasallam buzuq soʻzlarni 
soʻzlamas, fahsh-tabiatli emasdilar. Aytardilarki: “Sizlarning 
eng yaxshingiz, xulqi goʻzalingizdir”
4
. 
Biror marta qoʻllari bilan hech kimni urmaganlar, xoh u 
ayol boʻlsin, xoh xizmatchi. Magar Alloh yoʻlida kurashga 
chiqqanlari mustasno. 
U zotga biror kishi ozor bersa hech ham oʻch olmasdilar. 
Magar Allohning dini poymol boʻlsa, Alloh uchun oʻch 
olardilar
5
. 
U zotga ikki ish oʻrtasida tanlash ixtiyori berilsa gunoh ish 
boʻlmasa albatta yengilrogʻini olardilar. Agar gunoh ish boʻlsa, 
undan eng uzoq turadigan kishi edilar
6
. 
Bir kuni bir a’robiy
7
masjidga siydi. Odamlar unga qarshi 
turishdi. Rosululloh sollallohu alayhi vasallam boʻlsa: 
“Qoʻyinglar, uni boʻlmanglar”, dedilar. Aʻrobiy ishini 
1
Buxoriy, 2820. Muslim, 6033. 
2
Buxoriy, 6034. Muslim, 2311. 
3
Buxoriy, 2585. 
4
Buxoriy, 3559. Muslim, 2321. 
5
Buxoriy, 6853, 3560. Muslim, 2327, 2328. 
6
Buxoriy, 3560. Muslim, 2327. 
7
A’robiy – sahroviy adab.

---

43 
bajarib boʻlgach, u zot bir chelak suv chaqirtirdilar va ustiga 
quydilar
1
. 
Bir kishi Rosululloh sollallohu alayhi vasallam 
huzurlariga kirishga izn soʻradi. U zot: “Unga izn beringlar! 
Naqadar yomon qarindosh-a yoki qarindoshning oʻgʻli-ya”, 
dedilar. U kirgach unga yumshoq soʻzlarni soʻzladilar. Oisha 
roziyallohu anho: “Ey Allohning rosuli, u haqida shu shu 
gaplarni gapirib, keyin unga yumshoq gaplar gapirdingiz?” 
dedilar. U zot: “Ey Oisha, eng yomon odam - uning 
buzuqligidan saqlanish uchun boshqa odamlar unga yaxshi 
gapiradigan odamdir
2
. 
Anas roziyallohu anhu aytadi: Rosululloh sollallohu 
alayhi vasallamga oʻn yil xizmat qildim. Allohga qasamki, 
biror marta menga “Uff” demadilar. Biror marta “bu ishni 
nega qilding, buni qilsang boʻlmasmidi?” demaganlar
3
. 
Amr Ibn Os roziyallohu anhu aytadi: “Rosululloh 
sollallohu alayhi vasallam eng yomon qavmlarga ham ular 
yoqtirgan yuz bilan muomala qilardilar. Menga ham shunday 
qilardilar, hatto men eng yaxshi odam boʻlsam kerak deb 
oʻylab qoldim. U zotdan soʻradim: “Ey Allohning rosuli, men 
yaxshimanmi yo Abu Bakrmi”.
U zot: “Abu Bakr”, dedilar. 
1
Buxoriy, 6025. Muslim, 2327. 
2
Buxoriy, 6054. Muslim, 2327. 
3
Buxoriy, 6038. Muslim, 2309. 

---

44 
- Ey Allohning rosuli, men yaxshimi yo Umar? 
- Umar. 
- Ey Allohning rosuli, men yaxshimi yo Usmon? 
- Usmon 
Rosulullohdan soʻraganimda u zot rost aytdilar va qaniydi 
men shularni soʻramaganimda”
1
. 
Yaʻni, agar soʻramaganlarida oʻzlaricha rosululloh 
uchun eng sevikli inson menman, deb yurardilar.