1 Bismillahir rohmanir rohiym Muqaddima

Hijoma qildirishlari 
Rosululloh sollallohu alayhi vasallam qon oldirdilar. Qon 
olgan Abu Toyba edi. Unga ikki so’ egulik berdilar va 
xojalariga aytgan edilar, undan (kunlik toʻlovini) 
yengillatishdi. U zot: “Davolanadigan narsalaringizning eng 
afzali qon oldirishdir”, dedilar
2
. 
U zot sollallohu alayhi vasallam uch joylaridan qon 
oldirdilar: ikki boʻyin tomirlaridan va yelkalaridan
3
. Qon 
oluvchiga haqini berardilar
4
. 
U zot sollallohu alayhi vasallam oyning oʻn yettinchi, oʻn 
toʻqqizinchi va yigirma birinchi kuni qon oldirardilar.
5
Aytardilarki: “Kim oʻn yettinchi, oʻn toʻqqizinchi va yigirma 
birinchi kuni qon oldirsa, har dardga davo boʻladi”
6
. 
1
Termiziy. “Shamoil”, 345. 
2
Buxoriy, 5696. Muslim, 1577. 
3
Termiziy, 2051. Ibn Moja, 3483. Ahmad, 12191. 
4
Buxoriy, 2279. Muslim, 1202. 
5
Termiziy, 2051. 
6
Abu Dovud, 3861. 

---

45 
Manashu oxirgi ikki hadis tabiblar ittifoq qilgan narsaga 
muvofiq keladi. Tabiblar oyning ikkinchi yarmi, yoki uchinchi 
choragida qon olishni afzal sanashadi. Biroq qon olishga 
ehtiyoj tugʻilib qolsa, oyning barcha kunlari olinaveradi.
1
Ismlari 
Rosululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Men 
Muhammadman va men Ahmadman va men mening 
sababimdan kufr oʻchiriladigan Mahiyman. Men Hashirman. 
Insonlar ortimda toʻplanishadi. Va men ʻAaqibman
2
. 
Hashir – toʻplovchi. Qiyomat kuni insonlar u zotning 
huzurida toʻplanib, hisob kitob boshlanishini kutishadi. 
Mahiy – oʻchiruvchi. 
ʻ
Aqib – orqadan keluvchi. Yaʻni u zot barcha 
paygʻambarlardan keyin oxirgi paygʻambar boʻlib keladilar.
Yana bir hadisda: “Men Muhammadman, Ahmadman, 
Muqaffiyman, Hashirman, Nabiyyut-tavbaman va Nabiyyur-
rohmaman”, dedilar
3
. 
Muqaffiy – ortdan keluvchi. Yaʻni paygʻambarlar 
soʻnggisi. 
Nabiyyut-tavba – tavba paygʻambari. 
1
Ibnul Qoyyim. “Zadul ma’ad”, 4/54. 
2
Buxoriy, 3532. Muslim, 2354. 
3
Muslim, 2355. 

---

46 
Nabiyyur-rohma – rahmat paygʻambari. U zot oʻta rahmli 
va mehribon boʻlganlar. Alloh taolo ham u zotni Roʻuf va 
Rohiym deb nomlagan. Ma’nosi – mehribon va rahmli.