1-bob: metallarni kesib ishlash

Yo’nishda kesish quvvati va eguvchi moment.
Kesish jarayoniga sarflanadigan quvvat kesish kuchi R_z kesishga sarflanadigan quvvatning 1-2 protsentni tashkil etishi, R_u kuchning esa ish bajarmasligi, chunki R_u kuch yunalishida siljish (surilish) bo’lmasligi xisobga olinadi. Binobarin, kesishga sarflanadigan effektiv quvvat kuyidagi formuladan topiladi;

bu erda N_e – effektiv quvvat,

Agar kesish tezligi kG xisobida bo’lsa, effektiv quvvat N_e Kvt xisobida kuyidagi formuladan topiladi:
bu erda v- kesish tezligi, m/min.
Kesish vakti kesish kuchi R_z yunilaetgan zagotovkada aylantiruvchi moment xosil kiladi. Aylantiruvchi moment M_ayl kiymati kuyidagi formuladan topiladi:

( )
bu erda D- yunilaetgan zagotovqaning diametri, mm.

Keskich kesish kuchi R_z ta`siri ostida egiladi, keskichning chikish uzunligi qancha katta bo’lsa, eguvchi M_eg shuncha katta bo’ladi:

kGmm, ( )

bu erda - keskichning chikish uzunligi, mm.
Kesish kuchi kesish jarayoniga katta ta`sir ko’rsatadi.
Parmalashda kesish kuchi va burovchi moment.
Parmaning xar bir kesuvchi qirrasiga parmalanaetgan materialning parmalash jarayoniga karshilik ko’rsatish natijasida xosil bo’ladigan kuchlar ta`sir etadi. Xar kaysi asosiy kesuvchi qirraga kuyilgan teng ta`sir etuvchi R kuchni O nuktaga kuysak, u xolda, bu kuch bir-biriga perpendikulyar uchta yunalish buylab ajratilganda, tashkil etuvchi R<sub>x</sub>, R<sub>u</sub> va R<sub>z</sub> kuchlar xosil bo’ladi. Radial R<sub>u</sub> kuchlar mikdor jixatidan teng, ammo karama-karshi yunalgan kuchlar bo’lganligi uchun uzaro muvozanatlashadi. R<sub>x</sub> kuch parmaning uki buylab, R<sub>z</sub> kuch esa parmaning kesuvchi qirralariga perpendikulyar tarzda yunalgan.
Parmaning kundalang qirrasiga R<sub>kk</sub> kuch ta`sir etadi, bu kuch parma uki buylab, yukoriga tik yunalgan, u parmaning parmalanaetgan materialga qirishiga karshilik ko’rsatadi. Bu kuchlardan tashkari, parmaga lentaning parmalanaetgan yuzaga ishkalanish kuchi xam ta`sir etadi, bu kuch R<sub>l</sub> bilan belgilanadi. Kesish jarayonida parma surish kuchi eki uk buylab yunalgan kuch R<sub>u</sub> ta`siri ostida uz uki buylab siljiydi; surish kuchi vertikal yunalishda (uk buylab) ta`sir etuvchi kuchlar yigindisiga teng:
R<sub>u</sub> = 2R<sub>x</sub> + R<sub>kk</sub> + 2R<sub>l</sub>,
Bu erda R<sub>x</sub> – uk buylab yunalgan kuch eki surish kuchi tashkil etuvchisi; R<sub>kk</sub> – parmalanaetgan materialga parmaning kundalang kesuvchi qirrasi qirishda material xosil kiladigan kuch; R<sub>l</sub> – parma lentasining parmalanaetgan yuzaga ishkalanish kuchi.
Parmadagi yigindi burovchi moment M, dan ko’rinib turibdiki, R<sub>z</sub> kuchdan xosil bo’lgan M<sub>z</sub> momentdan, parmaning kundalang qirrasida R<sub>1</sub> kuchdan xosil bo’ladigan M<sub>k.k</sub> momentdan va lentada ishkalanish kuchi R<sub>2</sub> dan xosil bo’ladigan M<sub>l</sub> momentdan iborat, bu kuchlarning xammasi parmaning ukiga perpendikulyar bo’lgan tekisliklarda etadi:
M = M<sub>z</sub> + M<sub>k.k</sub> + M<sub>l</sub>.
Parmalashda xosil bo’ladigan burovchi momentni dastgox shpindelining burovchi momenti engadi.
Yigindi burovchi momentga asosiy ta`sirini R_z kuchdan xosil bo’ladigan burovchi M_z moment ko’rsatadi, bu moment yigindi momentning 80-85 protsentini tashkil etadi, M_kk moment yigindi momentning 8-5 protsentini, lentaning va qirindining ishkalanish kuchidan xosil bo’ladigan M_l moment esa 12-10 protsentini tashkil etadi. SHunday kilib, parmaga parmalash jarayonida bir vaktning uzida eguvchi R_u kuch va burovchi M moment ta`sir etadi.
Parmalashda burovchi M moment va surish kuchi R_u kuyidagi formulalardan xisoblab topiladi:

nm; kG mm

bu erda S_m va S_r – parmalanadigan materialga, parmaning geometriyasiga va boshka faktorlarga boglik koeffitsientlar; D- parmaning diametri, mm xisobida; s- surish kiymati, mm/ayl xisobida; Parmalashda kesish uchun sarflanadigan effektiv quvvat surish xarakati uchun sarflanadigan quvvat N_sur dan va parmani aylantirish uchun sarflanadigan quvvat N_ayl dan iborat:
N_e= N_sur + N_ayl
Surish xarakati uchun sarflanadigan quvvat N_ayl quvvatning 0,5-1,5 foizini tashkil etishi nazarda tutilsa, xisoblash vaktida bu quvvatni e`tiborga olmasa xam bo’ladi. Amalda, parmalash uchun sarflanadigan quvvat kuyidagi formula bilan aniqlanadi:
bu erda N<sub>e</sub> – parmalashda kesishga sarflanadigan quvvat, kvt xisobida; M- kesishning burovchi momenti, Nm ximobida; n- shpindelning minutiga aylanishlar soni Agar parmaga ta`sir etuvchi burovchi moment M kG mm bilan ifodalansa, effektiv quvvat N_e kuyidagi formuladan topiladi:

Parmalash stanogi elektr dvigatelining kesish uchun zarur bo’lgan quvvati kuyidagicha bo’ladi:

bu erda N_e –elektr dvigatelining quvvati, kvt xisobida; ή – dastgoxning foydali ish koeffitsienti.
yunalgan kuchdan ko’ra kuprok ortadi. Buning sababi shuki, kesib olinadigan qatlamning eni va kundalang kesimi ortadi, bundan tashkari, ta`sir etuvchi kuchlarning elkasi xam uzgaradi.
SHu narsa aniqlanganki, surish kiymatining ortishi bilan burovchi moment va uk buylab yunalgan kuch ortib boradi. Surish kiymatining uzgarishi burovchi momentga uk buylab yunalgan kuch ortib boradi. Surish kiymatining uzgarishi burorvchi momentga uk buylab yunalgan kuchga ko’rsatadigan ta`siridan ko’ra kuchlirok ta`sir etadi.
Pulatni parmalashda moylash-sovitish suyukligining ishlatilishi uk buylab yunalgan kuchni va burovchi momentni ko’ruklayin parmalashdagigsha karaganda taxminan 15-35%, chuyanni parmalashda esa 10-18% pasaytiradi.