1. Didaktika, onun mövzusu,təlim prosesinin etmi-nəzəri əsasları
Yüklə 40,35 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- hazırlıq , əsas , yekun.
- informasiyalı ( reproduktiv )
|
Mövzu:3.Didaktika. Pedaqoji proses, təlim sistemində tarixilik və müasirlik.Pedaqoji aksiologiyanın əsasları. Pedaqoji innovasiyalar. Plan; 1.Didaktika, onun mövzusu,təlim prosesinin etmi-nəzəri əsasları Pedaqoji proses. 2.Təlim sistemində tarixılık və müasırlık. 3.Təhsılın məzmunu və məqsədi, dövlət təhısil standartı. 4.Pedaqoji aksıologıyamn əsasları. 5.Pedaqoji innovasiyafar.Pedaqoji proses dedikdə , şəxsiyyətin tərbiyəsi , təhsili , təliminin inkişafı ilə bağlı aparılan məqsədyönlü , planlı, mütəşəkkil işlər nəzərdə tutulur. Qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün müəllimlərlə şagirdlərin qarşılıqlı təsirinəpedaqoji proses deyilir. Pedaqpji prosesdə ayrı-ayrı sahələrin vəhdəti, müəllim və şagird münasibətləri və əlaqəsi , pedaqoji prosesin inkişafı; ümumi məqsədin , qanunauyğunluqların , prinsiplərin , forma və metodların mövcudluğu pedaqoji prosesə xas səciyyəvi cəhətlərdir. Pedaqoji prosesin tamlığı onun sahələri qarşısında vahid məqsədin olması və şəxsiyyətin bütövlüyü ilə təmin olunur. Pedaqoji proses tam və mürəkkəb sistemdir. Pedaqoji proses dinamik sistemdir - pedaqoji proses öz məqsədi , vəzifələri, məzmunu , müəllim və şagirdlərin qarşılıqlı təsir formaları sayəsindəəlda olunmuş nəticələri ilə xarakterizə olunur. Pedaqoji prosesin öz quruluşu və komponentləri vardır: Məqsəd komponenti - Pedaqoji fəaliyyətin bütün müxtəlif məqsəd və vəzifələrini birləşdirir. Məzmun komponenti - Həm ümumi məqsədə , həm də konkret vəzifəyə qoyulan mənanı əks etdirir. Fəaliyyət komponenti - Pedaqoq və şagirdlərin qarşılıqlı təsirini , onların əməkdaşlığını , prosesin təşkili və idarə olunmasını əks etdirir. Bu komponent həm də təşkilati-idarəetmə komponenti də adlanır. Nəticə komponenti - Prosesin səmərəliliyi və qarşıya qoyulmuş məqsədə uyğun əldəolunmuş nailiyyətlərlə xarakterizə olunur r -Pedaqoji proses əmək prosesidir - Bu prosesdə həm öyrədənin həm də öyrənənin əməyi bir-birinə qovuşur. İnsanın formalaşması pedaqoji əməyin əsasını təşkil edir və pedaqoji prosesdə əməyin məhsulu yaranır. İstənilən əmək prosesi kimi pedaqoji proses də təşkil olunur , idarə olunur , texnologiyasına , məhsuldarlığına , vaxtdan səmərəli istifadə olunmasına görə xarakterizə olunur. Çünki , pedaqoji proses ona aid proseslərin məcmusudur və burada öyrədilən sosial təcrübə formalaşan insanın keyfiyyətinə çevrilir. Tamlıq , ümumilik vəvahidlik pedaqoji prosesin əsas səciyyəvi xüsusiyyətləridir. Pedaqoji prosesin 3 başlıca mərhələsi vardır: hazırlıq , əsas , yekun. Pedaqoji texnologiya - müəllimin pedaqoji vəzifələri həll etməyə yönəldilmiş ardıcıl, qarşılıqlı əlaqəli fəaliyyətidir. Pedaqoji prosesin təşkili texnologiyası pedaqoji prosesin müvəffəqiyyətlə keçməsinin həlledici şərtlərindən biridir. Pedaqoji prosesin təşkili 3 texnologiyadan ibarətdir: məzmunun yaradılması texnologiyası maddi vasitələr texnologiyası fəaliyyətin texnologiyası Pedaqoji ünsiyyətin mərhələləri: Pedaqoji ünsiyyətin modelləşdirilməsi Pedaqoji ünsiyyətin bilavasitə təşkili Pedaqoji ünsiyyətin idarə olunması Pedaqoji ünsiyyət texnologiyasının həyata keçirilməsinin gedişi və nəticələrin təhlili. Didaktika ( yunanca "öyrədirəm" deməkdir ) pedaqogikanın mühüm bir sahəsidir. Didaktikanın obyekti təlim və təhsil prosesidir , predmeti isə təlim və təhsil prosesinin qanunauyğunluqlarını , müəllimin öyrətmə, şagirdin öyrənmə fəaliyyətinin qarşılıqlı əlaqəsini, səmərəli yollarını, şərtlərini müəyyən etməkdir. Didaktika nəyi öyrətmək , necə öyrətmək, hansı formada öyrətmək suallarına cavab verir. Təlim prosesində şagird biliksizlikdən bilikliliyə doğru inkişaf edir. Təlim prosesinin xarakteri , məzmunu və təşkili formaları cəmiyyətin tələbi ilə , elmi-texniki tərəqqinin təsiri ilə müəyyən olunur. Təlimin funksiyaları - öyrədici, tərbiyəedici və inkişafetdirici. Təlim prosesinin quruluşu ( ünsürləri) Təlimin məqsəd və vəzifələri Təlimin məzmunu Təlimin vasitə və metodları Təlimin təşkili formaları Təlimin nəticələri 2 Təlim prosesinin nəzəri ( metodoloji) əsasını fəlsəfənin idrak nəzəriyyəsi təşkil edir. İdrak yolu: canlı müşahidə - mücərrəd təfəkkür - praktika Təlim yolu: qavrama - anlama - möhkəmlətmə - tətbiqetmə Təlim prosesinin bütün sturuktur komponentləri bir-birindən ayrılmazdır və bir-birindən asılıdır. Təlim prosesində informasiyanı qavramaqda psixoloji hazırlıq önəmli yer tutur. Məlumatı qavramaq üçün psixoloji hazırlıq şagirdin öyrənəcəyi fənnin məqsədini dəqiq və aydın təsəvvür etməsindən ibarətdir. Məlumatın qavranılması və onun başa düşülməsi - Qavrama əşyalarını və onların xassələrinin qarşılıqlı əlaqəsinin insan şüurunda inikasıdır. Məlumdan məchula , sadədən mürəkkəbə Məlumatın ümumiləşdirilməsi və biliklərə çevrilməsi Biliklərin möhkəmləndirilməsi Bilik, bacarıq və vərdişlərin tətbiq edilməsi Şagird işləinin təhlili Təlim prosesinin bir sistem kimi komponentləri aşağıdakılardır: Təlim komponenti təlim prosesinin məqsədi , məzmunu , növləri , metodları, vasitələri, qaydaları, formaları və s. ümumiləşdirir. İdrak komponenti təlim prosesində müəllimin rəhbərliyi altında şagirdlərin obyektiv varlığı, təbiətin , cəmiyyətin fakt və hdisələrini öyrənmək aspektini müəyyən edir. Psixoloji komponent daha çox təlim prosesində şagirdlərin daxili , psixi fəaliyyətinə aiddir. Sosioloji komponent təlim prosesinin iştirakçıları arasında münasibətləri əhatə edir. Təşkilati komponent tədris prosesini intellektual əmək aspektindəəks etdirir. Kibernetik komponent tədris prosesində mövcud olan müxtəlif əlaqələr , informasiya axınının dövriyyəsi, idarə olunması öz əksini tapır 3 Təlim sistemində tariıxilik və müasirik Təlim sistemi dedikdə müəyyən ölçülərəgörə seçilən bütöv tam bir qurum başa düşülür. 3 təlim sistemini fərqləndirmək olar: Herbartın təlim sistemi C.Dyuinin təlim sistemi Müasir təlim sistemi Herbartın ( 1776-1841) təlim sisteminin əsas əlamətləri: Məktəbin başlıca vəzifəsi şagirdlərin intellektual inkişafının qayğısına qalmaqdır. Tərbiyyənin ən yüksək məqsədi əxlaqlı şəxsiyyət , güclü xarakter formalaşdırmaqdan ibarətdir. Onun fikrincə təlimin məqsədi şagirdlərə hazır biliklər verməkdən ibarətdir yəni müəllim fəal olmalı, şagirdlər isə sakit oturub qulaq asmalıdırlar. C.Dyuinin ( 1859-1952 ) didaktik sistemi Herbartın avtoritar pedaqogikasına qarşı qoyulmuşdur. C.Dyuiyə görə diqqət şagirdlərin şəxsi fəallığının inkişafına verilməlidir.Onun fikrincə düzgün təşkil olunmuş təlim problemli təlimdir.Lakin C.Dyui yenilikçi olsa da onun da təlim nəzəriyyəsində nöqsanlar var idi. Təlim prosesini ancaq problemli qurmaq və ya ənənəvi üsulla keçirmək uğur qazana bilmədi. Maddi və formal təhsil təhsilin xarakterinin formalaşmasına təsir göstərdi. Maddi təhsil tərəfdarları şagirdlərə məktəbin mümkün qədər çox bilik verməsini lazım bilirdilər.Yəni, məktəbli ensklopedik biliyə malik olmalıdır. Didaktik formalizmin tərəfdarları şagirdlərin qabiliyyətlərinin və idrak maraqlarının inkişafına , diqqətinə , hafizəsinə fikir verirdilər. Didaktik utilitarizm tərəfdarları şagirdin fərdi və ictimai fəaaliyyətinə üstünlik verirdilər.( yemək hazırlamaq , paltar tikmək, əl əməyi) Didaktik problem-kompleks nəzəriyyə fənnin təklikdəyox , kompleks öyrənilməsini təklif edirdi. Bu o deməkdir ki, şagirdlərin idrak fəaliyyəti üçün elə problemlər seçmək lazımdır ki, onun həlli müxtəlif sahələrə aid biliklərdən istifadə etməyi tələb etsin. Didaktik sturukturalizm nəzəriyyəsinə görə təhsilin məzmunu iri sturukturlar şəklində təqdim olunmalıdır.Bunun üçün təhsilin məzmunu ağır olduğu üçün tədris materialının həcmini azaltmaq və məzmunu iri sturukturlar şəklində təqdim etmək lazım idi. Herbartın və Dyuinin didaktik sistemləri göstərir ki , bunlar dövrün inkişaf qanunlarına cavab vermir. Sonrakı dövrlərdə tədqiqatçılar həm ənənəvi həm də mütərəqqi sistemlərin lazımi yaxşı cəhətlərini qoruyub saxlamış və yeni didaktik sistem hazırlamışlar.
yolu" ilə öyrətməyi işləyib hazırlamışdır.Yəni şagirdlər öz kəşfləri ilə dünyanı dərk etməli və yeni bilikləri kəşf etməli idilər. Müasir didaktikanın prinsipləri pedaqoji fəaliyyətin əsasını təşkil edir və bir neçə xüsusiyyətə malikdir: Müasir təhsil və təlim nəzəriyyəsinin metodoloji əsasını materialist fəlsəfə təşkil edir. Müasir təlim sistemində təlim prosesində şagirdlərin şəxsi təşəbbüskarlığı , müstəqilliyi və fəallığı fərqləndirici xüsusiyyətlərdir. Müasir təlimdə başlıca məqsəd az vaxt , gün və vəsait sərf etməklə şagidləri təlimin müəyyən olunmuş səviyyəsinə qaldırmaqdır. Müasir təlimin daha bir xüsusiyyəti təhsilin məzmununa yeni yanaşmadır. Tədris planları və proqramlarında dəyişikliklər edilmiş və təlimdə müxtəlif modellər işlənib hazırlanmışdır. Bu modellərdə Komenski-Herbart klassik modelinin Dyuinin mütərəqqi nəzəriyyəsi və təlimin yeni nəzəriyyəsi ilə uzlaşması öz əksini tapmışdır. Təlim modeli çoxüzlü və çoxölçülü bir hadisədir və bir çox əlamətləri vardır: Dinamiklik ( daim hərəkət, inkişaf ) Məqsədyönlülük ( nəticə üçün səyin göstərilməsi) Tədqiqatçılıq və problemli xarakter daşımasə( məhsuldar təfəkkür inkişaf edir) Permanentlik ( fasiləsizlik ) tədris işində varislik vardır , təlim prosesi fasiləsizdir. Nəzarətlilik - əldəedilmiş nticələr müəyyən edilir, qiymətləndirilir. Məhsuldarlıq - məhsulun kəmiyyəti və keyfiyyəti , dəyəri xarakterizə olunur. Prosesin həyata keçirilə bilməsi ( prinsipial şərtlərin meydana gəlməsi): motivlərin informasiyanın vaxtin imkanların kmplekslilik (inteqrativlik ) Şagirdlərin idrak fəallığının səviyyələri: informasiyalı ( reproduktiv ) , problemli, evristik, tədqiqatçılıq. ci səviyyə - tanışlıq ( obyekti fərqləndirir) ci səviyyə - reproduksiya ( obyekti sözlə təsvir edir, nəticələri təhlil edir) cü səviyyə - biliklər ( şagird informasiyanı tətbiq etməyi və yeni informasiya almağı bacarır) cü səviyyə - transformsiya ( biik , bacarıq və vərdişləri müxtəlif sahələrə aid problemlərin həllinə tətbiq etməyi bacarır) 5 Təhsilin məqsədi və məzmunu Təhsil pedaqoji prosesin mühüm tərkib hissəsidir. Ümumi təhsilin məqsədi dövlətin təhsil-tərbiyə sahəsində məqsədindən irəli gəlir.
Təhsil cəmiyyətin və dövlətin mənəvi , sosial , iqtisadi və mədəni inkişafının əsasıdır. Təhsilin məzmunu bir neçəamilləmüəyyən edilir: cəmiyyətin tələbatı , elm və texnikanın inkişaf səviyyəsi , ictimai quruluşun xarakteri ilə təhsilin məqsəd və vəzifələri ilə şagirdlərin real təlim imkanları ilə Təhsil dedikdə tədris müəssislərində verilən , tərbiyə və inkişaf imkanlarına malik olan bilik , bacarıq və vərdişlərin sistemi başa düşülür. Təhsilin məzmununun formalaşmasını şərtləndirən sistemlər: sosial və şəxsi tələbatlar sistemi sosial və elmi nəaliyyətlər sistemi pedaqoji imkanlar sistemi təhsilin humanistləşdirilməsi Tədris prosesinin məzmunu bir sistem kimi müxtəlif sturukturlarda təqdim edilir.Sturukturun elementləri biliklər və ya onların elementləridir. Müasir dövrdə təhsilin məzmununda aşağıdakı sturuktular geniş yayılmışdır: Xətti - Bu sturukturda tədris materialının ayrı-ayrı bölmələri bir- biri ilə sıx əlaqədəfasiləsiz , ardıcıllıqla məktəb təlimi dövründəbir dəfə öyrədilir. Burada ardıcıllığa , tarixiliyə , müvafiqliyə riayət olunur. Konsentrik - əvvəl öyrədilən biliklərə dönmək nəzərdə tutulur. Eyni material bir neçə dəfətəkrar olunur və məzmun genişlənir. Təlimin ilk pillələrində elementar təsəvvürlər verilir , biliklər və idraki imkanlar artır, dərinləşir və genişlənir. Spiralvari sturukturda şagirdlər əsas problemi daim nəzarətdə saxlayır , onunla bağlı biliklərin dairəsini genişləndirir və dərinləşdirir. Burada fasilələr yoxdur. Qarışıq - bu sturuktur xətti, konsentrik və spiralvari sturukturların birləşmiş formasıdır. Təhsilin məzmununun sturukturunu seçərkən təlimin məqsədi şagirdin oxumaq qabilliyi , öyrənilən biliyin xarakteri və xüsusiyyəti , şagird qruplarının xüsusiyyətləri nəzərə alınır. Təhsilin məzmununa aiddir: 6 ı Tədris planı Tədris proqramı Tədris ədəbiyyatı Dərsliklərin didaktik funksiyaları: motivasiyalaşdırıcı , informasiyavermə , nəzarət-korreksiya. Dövlət təhsil standartı Standart- norma , nümunə; ölçüdür. Təhsil standartında 2 komponent var: invariant ( dəyişilməz ) - təhsilin əsasıdır. Bəzən nəzərdən keçirilir və dəyişdirilir. Variativ ( dəyişən ) - cəmiyyətin tələbatlarından asılı olaraq sistematik təzələnir və ona yenidən baxılır. . Pedaqoji aksiologiyanırı əsasları Dəyərlər haqqında fəlsəfi təlim aksiologiya adlanır. Pedaqoji dəyərlər pedaqoji fəaliyyəti nizama salan normalardır. İnsan dəyərdir və XX əsrdə dəyər filosoflar tərəfindən ön plana çəkilmişdir. Fərd , sosial qrup və ya bütövlükdə cəmiyyət üçün zəruri olan , onların tələbatlarını, maraq və məqsədlərini ödəməyə qadir olan hər şey dəyərlərdir. Yüklə 40,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|