1. Fanning predmeti, o‘qitish maqsadi va uslublari

1.Fanning predmeti, o‘qitish maqsadi va uslublari.
"Model" so’zi lotincha modulus- so’zidan olingan bo’lib, o’lchov, me’yor,
obraz, namuna, analog, "o’rinbosar"degan ma’nolarni bildiradi.
Model tushunchasini ta‘riflash juda qiyin. Bir manbada uning 31 ta ta‘rifi
sanab o‘tilgan. Shunday bo‘lsada bu tushuncha har birimizga tanish:
o‘yinchok samolyot-samolyotning modeli, globus - erning modeli, planetariy
ekrani - osmon va undagi yulduzlar modeli, S=v*t formula – jism harakati
modeli. Bu bayon qilingan predmetlar grafik tasvirlar, formulalar bir
"model"so‘zi bilan birlashadilar.
Modellashtirish deganda obe‘kt (tizim)ning modeli yordamida shu
obe‘ktning xossalarini tadqiq qilish jarayonini tushuniladi. Modellashtirish
bilish obe‘ktlarini ularning modellari yordamida tadqiq etish, kuzatilayotgan
predmet va hodisalarning modellarini yasash va o‘rganishdir. Obe‘ktni uning
modeli yordamida bilish modellashtirishdir.
Modelning modellashtirilgan ob’ektga mosligini modelning adekvatligi
deyiladi. "Adekvatlik"so’zi lotinchadan tarjimada teng, tenglashtirilgandegan
ma’noni bildiradi.
Inson hayotining amalda barcha soxalarida kompyuter modellaridan
foydalaniladi, shuning uchun “Kompyuterli modellash” hildagi kurslar oliy
o’quv yurtlarining turli yo’nalishlarida o’qiydigan talabalar uchun o’quv
dasturiga kiradi. Tshunarli, ushbu fandagi malumotlar oliy o’quv yurtini
yo’nalishi o’sha kompensinsiyalarni to’plami bilan aniqlanadi, uning oqibatida
talabalarda tegishli mutahasisliklar shakllanaladi.
Oliy o’quv yurtida (OO’Yu) bu fanni o’rganish kitoblardan foydalanishni
talab qiladi. Juda ko’p o’quv qo’llanmalari mavjud, ularda kompyuterli
modellashni u yoki bu hillari tahlil qilinadi elektronika mexanika gidrodinamika
teplotexnika, iqtisodiyot, demografiya, sotsiologiya va boshqalarni turli
soxalaridagi maxsus masalalarni yetarli darajada yechish uchun mahsus
dasturiy mahsulotlarni imkoniyatlari ko’rib chiqiladi.

Modellar sinflarini yoriting

Modellarni siniflarga ajratish. Modellarni yagona sinfga ajratilishi mavjud emas, ammo ularni modelllarni quyidagi hillariga ajratish mumkin:
Modellash yo’li bo’yicha: Simvol yoki til bilan;
Buyumli yoki materially. Tabiatini mos kelishi bo’yicha:
Fizik mos kelishi; Asbobli.
Vazifasiga ko’ra: Tabiat qonunlarini o’rnatish uchun, geoseologik;
Boshqarish usullarini ishlab chiqish uchun, axborotli;
Modellarni qurish yo’liga ko’ra:
Ichki struktura malumotlariga ko’ra - nazariy (analitik);
Tizimga kirish va chiqish orasidagi bog’lanishga ko’ra – formal;
Kombinatsiyalashgan. Bayon qilish tilini hiliga ko’ra:
Tekstli yoki diskriptli; Grafik (chizmalar, sxemalar);
Matematik; Aralash.
Modelni muhitdagi koordinatalariga bog’liq ravishda parametrlari:
Taqsimlangan o’zgaruvchilari bilan (muhitda o’zgaradi);
Mo’ljallangan o’zgaruvchilari bilan (muhitda o’zgarmaydi).
O’zgaruvchilarga bog’liqligiga ko’ra:
Bog’liq bo’lmagan;
Bog’liq bo’lgan.
Qurilish tamoiliga ko’ra;
Ehtimolli yoki stoxastik;
Determinirlangan (sababiga ko’ra).
Vaqtiga ko’ra kirish o’zgaruvchilarini o’zgarishiga ko’ra:
Statistik yoki statsionar;
Dinamik yoki statsionar bo’lmagan.
Modelni moslashuviga ko’ra:
Adaptiv;
Adaptiv bo’lmagan
Sozlashni moslashuv yo’liga ko’ra (adaptiv modellar uchun):
Qidiriladigan (hatoni minimumiga ko’ra);
Qidirilmaydigan.
Orginalga mos kelish darajasiga ko’ra:
Izamorf (obyektga qatiiy mos keluvchi);
Gomorf (obyektni baza mavjud hossalarini aks ettiradi).
Tabiatiga ko’ra:
Geometrik yoki materialliga o’hshash (fotografiya);
Belgili, bunda grafik va matematik ham hisobga kiradi;
Deskriptiv.
bu v: Modellash tamoiliga ko’ra:
Fizik modellar bu bilan bir qatorda geometrik (samolyot modeli);