1. Fənnin məqsədi və vəzifələri Dilin funksiyaları. Kommunikasiya. Ritorikanın tarixi

84. Natiqin şəxsi keyfiyyətləri
85. Müəllimin nitqində əsas tələblər
85. Müəllimin nitqində əsas tələblər
Öz fikrini dәqiq, düzgün vә aydın ifadә etmәk nitq mәdәniyyәtinә malik olmağın ilkin vә әsas şәrtidir. Hәr kәs danışarkәn bu tәlәbә az-çox cavab vermәyә çalışır. Sozün, nitqin qiymәti, bәlkә, ona görә yüksәkdir ki, bu «silaһdan» һamı istifadә etmәli olur. Vә bu silaһdan istifadә etmә bacarıqı «döyüşçünün vuruşdakı» Taleyini müәyyәnlәşdirir. M. S. Ordubadi tәsadüfi demirdi ki, «Cәbһәdә qılınca,mәclisdә gözәl nitqә malik olanlar qәһrәmandır». Xalq tәһsili cәbһәsinin әsgәrlәrinә – müәllimlәrә bu silaһ daһa çox gәrәkdir, xüsusilә dil-әdәbiyyat Müәllimlәrinә. Çünki onlar «bütün sәnәtlәr içәrisindә әn gözәl sәnәti-danışmağı bacarmaq sәnәtini» («Qabusnamә») öyrәdәnlәrdir. Öyrәtmәk üçünsә ilk növbәdә öyrәnmәk lazımdır.Necә deyәrlәr, «Tәrbiyәçi olmaq üçün, tәrbiyә olunmaq lazımdır». E.İ.Tixeeva müəllimin nitqi üçün “mədəni və metodik tələbləri” ətraflı araşdırdı.
1. Müəllimin nitqi savadlı, ədəbi olmalıdır. Siz ilk növbədə nitqinizin xüsusiyyətlərini dərk etməli, onun səhv və xətalarını nəzərə almalı, daim özünə nəzarət edərək, dilinizi təkmilləşdirməklə onlarla mübarizə aparmalısınız. 2. Nitq etikası xüsusi diqqət tələb edir. Forma və ton baxımından müəllimin nitqi həmişə mədəni və qüsursuz nəzakətli olmalıdır. 3. Nitqin strukturu uşaqların yaşına uyğun olmalıdır. Uşaq nə qədər kiçik olsa, onunla danışmaq bir o qədər asan olar. Uzun, mürəkkəb cümlələrlə uşaqlar əsas mənanı qavramırlar. 4. Nitqin məzmunu uşaqların inkişafına, fikir fonduna, maraqlarına ciddi şəkildə uyğun gəlməli, onların təcrübəsinə əsaslanmalıdır. 5. Nitqin dəqiqliyinə, aydınlığına və sadəliyinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. İdrakın dəqiqliyi, başa düşməyin aydınlığı nitqin düzgünlüyündən asılıdır. 6. Nitqinizin tempini tənzimləmək lazımdır. Hətta böyüklər üçün çox sürətli nitqin məzmununu izləmək çətindir və uşaq buna tamamilə qadirdir. Mənasını başa düşməyərək, sadəcə dinləməyi dayandırır. Bu qəbuledilməzdir və çox ləng, uzadılmış nitqdir, cansıxıcı olur. 7. Səsinizin gücünü tənzimləməli, anın şərtlərinin və nitqin məzmununun tələb etdiyi qədər yüksək və ya sakit danışmalısınız. Uşaqlar sakit nitqi eşitmirlər, məzmununu başa düşmürlər. Yüksək səslə danışma, qışqırmağa çevrilərək, uşaqlar danışıq tərzi olaraq qəbul edirlər. Uşaqlar qışqırır, böyüklər onların üstünə qışqırır və sözlər və onların məzmunu bu səs-küydə boğulur. 8. Müəllimin nitqi emosional, obrazlı, mümkün qədər ifadəli olmalı və uşağa marağı, diqqəti, sevgini, ona qayğını əks etdirməlidir.