1. Geodeziya fani va uning vazifalari

30. Joy relefining qanday shakllarini bilasiz? Ularga tavsif bering.
Globusga yoki Dunyoning tabiiy xaritasiga bir nazar tashlasangiz, Yer yuzining juda notekis ekanligini ko‘rasiz. Ba'zi joylar keng tekisliklardan iborat bo‘lsa, boshqa joylarda tog‘li o‘lkalar minglab km ga cho‘zilib ketgan. Okeanlar tagi ham quruqliklarga o‘xshagan, juda notekis. Yer yuzasining bunday notekisligiga Yerning ichki kuchlari asosiy sabab bo‘lgan. Bu kuchlar ta'sirida Yer yuzining ayrim joylari ko‘tariladi, boshqa joylari cho‘kadi, Yer po‘sti yorilib, lavalar oqib chiqadi, vulqon tog‘larni hosil qiladi.Yer qimirlashlar ham Yer yuzi relyefini o‘zgartiradi. Yer yuzi relyefini tashqi kuchlar ham o‘zgartiradi. Tashqi kuchlar suv, shamol, muzliklar, Quyosh nuri, organizm lardan iborat. Suv tog‘ jinslarini yemiradi, oqizib ketadi va past, chuqur joylarni to‘ldiradi, vodiylar, daralarni hosil qiladi. Chuqur joylarning o‘rnida tekis yerlar bunyod bo‘ladi. Shamol mayda jinslarni uchirsa ham uzoq vaqtda juda ko‘p miqdordagi qumlarni uyub tashlaydi. Qattiq toshlar kunduzi Quyosh nuridan qiziydi, kechasi soviydi. Natijada yorilib, maydalanib ketadi.
31. Relefni plan va kartalarda tasvirlash usullari.
Topografik kartalarda va planlarda asosiy gorizontallar uzluksiz egri chiziqlar ko‘rinishida chiziladi. Asosiy gorizontallarning kesim balandligi kartaning ostki tomonida ramkadan tashqarida yoziladi. rel’efni o‘qishni ososn bo‘lishi uchun har beshinchi gorizontal yo‘g‘on qilib chiziladi, agar kesim balandligi 5 m bo‘lsa. Masalan, kesim balandligi 5 metr bo‘lsin, 25, 50, 75… gorizontallar yo‘g‘on bo‘ladi. ... Yarim gorizontallar kartada punktir chiziqlar bilan beriladi. Ba’zan kesim balandligining to‘rtdan biriga teng bo‘lgan va yordamchi gorizontal deb ataladigan gorizontal chizilishi ham mumkin. Topografik kartalarda ayrim gorizontallar va xarakterli nuqtalarning baholanishi yozilib qo‘yiladi. Baho – nuqtaning absolyut balandligining ifodalovchi raqamlardan ibora Joy relefining topografik kartalarda tasvirlanishi. Joyning relefini tasvirlashda topografik kartaning masshtabiga va bajariladigan ishlarga karab turli talablar kuyiladi. Topografik kartalar: a) joy relfinig tipi, shakllari, ulchami va bir-biriga nisbatan joylanishi; b) nuktalarningmutloq (absalyut) va nisbiy balandliklarini; v) yon bagirlar yo„nalishini va kiyaligini; g) joyning boshka tavsilotlari relef bilan boglikligini aniklashga imkon berishi kerak . ... 3. Yuza hisoblashning mexanik usuli Plan va kartalarda shakllar (ekin maydonlari, o'rmonlar, aholi yashaydigan joylar, ko'llar va h.k.) yuzasini mexanik usulda ham aniqlash mumkin. Bu usulda aniqlash uchun maxsus planimetr asbobidan foydalanilad