4.Geoid va aylanma elipsoid xaqida tushuncha. Er shaklini va o‖lchamlarini bilish, yersirtini qog`ozda tasvirlash, turli ilmiy va texnik ishlarni olib borish uchun zarur. Ma‖lumki, yersirtining 510 mln. km umumiy maydonidan 71 % ni dengiz va okean suvlari, 29 %-ni esa quruqliklar tashkil qiladi.Geoid asosiy yuza fikran quruqlikdagi boyicha davom ettirilsa sadhiy yuza bilan dumaloq shakl hosil boladi . Bu shaklni 1873 yili nemis fiziki Listing geoid (yer shakli) deb atadi.Bushakl uning nomi bilan atalib
5. Gorizontallar bo‘yicha chiziqlar og‘ish burchagi va nishabini toppish Gorizontal syomkada ikki nuqta orasidagi chiziqning va bu chiziqlar orasidagi
burchakning gorizontal qoyilishi hamda chiziqlarning yonalishiga qarab, yerning tort tomoniga nisbatan joylanishi aniqlanadi, keyin qog`ozda bularni tasvirlash yollari organiladi. Bu ishda burchakning gorizontal qoyilishini teodolit bilan olchash asosiy ahamiyatga ega bolganidan, bu syomka burchak olchash syomkasi va bazan teodolit syomkasi deb ham ataladi
6. F.N.Krasovskiy elipsoidi va uning o‘lchamlari. Yerning real figurasiga eng geometrik yaqinlashishni aylanish ellipsoidi beradi, u ellipsning kichik o‘qi atrofida aylanishida hosil bo‘ladigan geometrik jismdir ellipsoid siqiqligi sayyorani qutblardagi siqiqligini modellashtiradi. Rossiyada F.N.Krasovskiyning 1940 yilda hisoblangan referens-ellipsoidi qabul qilingan.
7. Adilaklar vazifasi va turlari. Adilaklar. Geodezik asboblar o‖qi va tekisliklarini doiraviy adilaklar bilan ta‖minlanadi. Silindrik adilak ichi silliq, sirti ma‖lum radiusli yoy shaklidagi shisha naycha-ampuladan iborat, Doiraviy adilak shisha ampulasi ichki tomonida ma‖lum radiusli sferik sirt bo‖ladi, uning ustidagi konstentrik doiralar markazi nol punkt deyiladi. Adilak pufakchasi ampulada bir bo‖lakga surilganda hosil bo‖lgan burchak adilak bo’lak qiymati deyiladi.
8. Joy tafsilotlarini qutbiy koordinatalar usulida s’yomka qilish Qutbiy usul - teodolit yo‘li qirrasidan tafsilotlaniing xarakterli nuqtasigacha bo‘lgan masofani o'lchash imkoniyati bo‘lgan joylarda qo‘llanadi. Bunday yo’l qirralarinig biriga teodolit o‘rnatiladi va gorizontal doira limb sanog‘i 0°ga keltirilib yo‘lning boshqa qo‘shni qirrasiga yo'naiish olinadi. Bu yo‘nalish qutb yo'nalishi bo‘ladi. So‘ngra gorizontal doira limbi mahkainlangan holda alidada bo‘shatilib ko’rish trubasi soat mili yo‘nalishida navbatma navbat tafsilotning xarakterli nuqtalariga qaratiladi. Bunda har bir qarashda goizontal doira limbidan sanoq olinadi, ipli dalnomer bilan masofa o‘lchanadi.
