1. Geodeziya fani va uning vazifalari

49. Relef plan va kartalarda qanday usullarda tasvirlanadi?
Topografik kartalarda va planlarda asosiy gorizontallar uzluksiz egri chiziqlar ko‘rinishida chiziladi. Asosiy gorizontallarning kesim balandligi kartaning ostki tomonida ramkadan tashqarida yoziladi. rel’efni o‘qishni ososn bo‘lishi uchun har beshinchi gorizontal yo‘g‘on qilib chiziladi, agar kesim balandligi 5 m bo‘lsa. ... Yarim gorizontallar kartada punktir chiziqlar bilan beriladi. Ba’zan kesim balandligining to‘rtdan biriga teng bo‘lgan va yordamchi gorizontal deb ataladigan gorizontal chizilishi ham mumkin. Topografik kartalarda ayrim gorizontallar va xarakterli nuqtalarning baholanishi yozilib qo‘yiladi. Baho – nuqtaning absolyut balandligining ifodalovchi raqamlardan iborat. MDH davlatlarida Baltika dengizi satxi boshlang‘ich yuza deb qabul qilinga tasvirlash. 1. Umumiy talablar Relef umumgeografik kartalarda tasvirlanadigan eng murakkab element hisoblanadi. Oddiy shakllar eni va bo‟yi masshtab asosida kichraytirilib tasvirlansa, relefni uchinchi bir ko‟rsatkichi - balandligi ham tasvirlanishi. kerak. Relef – yer yuzasidagi past-balandliklarni, jarlik va cho‟kmalarni ... Bunday tasvirlash usuli albatta, shartli bo‟lib, hech qanday geometrik aniqlik haqida so‟z yuritilishi mumkin emas. Relefning suratli. tasvirini rassomlar tuzgan, masalan, Leonardo da Vinchining Toskan qirg‟og‟i relefi kartasi “qush uchish” balandligi bo‟yicha tasovvur etib. ... 3. Gorizontallar Perspektiv, shtrixlar va boshqa usullarda tasvirlangan relefni o‟qish oson ko‟rinsada, nisbiy balandliklarni to‟g‟ri aniqlab bo‟lmaydi.

50. Karta bo‘yicha nuqtaning to‘g‘ri burchakli va geografik koordinatalarini aniqlash.
Geografik koordinatalar - yer sathidagi nuqtaning vaziyatini ekvator tekisligi va boshlangich meridian tekisligiga nisbatan oʻlchangan kenglik vauzunlik deb ataluvchi burchak qiymatlari. Astronomik va geodezik G. k. boʻladi. Referens-ellipsoid sirtida geodezik oʻlchashlar natijasida olingan va hisoblangan kenglik va uzunlik geodezik koordinatalar deyiladi. Ular, odatda, V va J harflari bilan belgilanadi. Astronomik koordinatalar oʻsha nuqtalarning referens-ellipsoid sirtida osmon yoritqichlarini kuzatish orqali aniqlangan koordinatalarga aytiladi. Bu koordinatalar r va u bilan belgilanadi. Geodezik koordinatalar berilgan nuqtadan referens-ellipsoid ustiga tushirilgan normal chizigʻiga bogʻliq, G. k. esa oʻsha nuqtadan tushirilgan shovun chizigʻiga nisbatan olinadi. Kengliklar meridian boʻylab ekvatorning har ikki tomoniga qarab 0° dan 90° gacha hisoblanadi va ekvatordan shimolidagi kengliklar shim., janubidagilari — janubiy kengliklar deb ataladi. Toʻgʻri burchakli koordinatalar — koordinata oʻqlari oʻzaro perpendikulyar boʻlgan sistemaga nisbatan koordinatalar. Affin koordinatalarining xususiy holi. Agar Toʻgʻri burchakli koordinatalark. sistemada har bir oʻq boʻyicha masshtab oʻlchov birliklari teng boʻlsa, Dekart koordinatalar tizimi hosil boʻladi. Agar x va u ning qiymatlari nisbati juda katta boʻlsa, yqf(x) funksiya grafigini tegishlicha tanlangan masshtabli Toʻgʻri burchakli koordinatalark.da tasvirlash qulay.