54. Geografik (umumgeografik va mavzuli) xaritani elementlari, ularni farqini izohlang. Umumgeografik xaritalar masshtabi boʻyicha — yirik masshtabli, oʻrta masshtabli va mayda masshtablilarga boʻlinadi. Lekin ular qaysi masshtabda tasvirlansa ham, ularning mazmunini tashkil etgan elementlarning asosiylari saklanib qoladi. Bular — suv obyektlari, relyef, tuproq va oʻsimlik qoplami, aholi yashaydigan joylar, aloqa yoʻllari va aloqa vositalari, davlatlar va ulardagi maʼmuriy chegaralar hamda ijtimoiy-iqtisodiy elementlar (sanoat, qishloq xoʻjaligi va b.)dir. Mavzuli xaritalar birorta mavzuga bagʻishlangan boʻladi. Mavzu toʻliq tasvirlanadi, lekin geografik asosini umumgeografik xaritalarning elementlari tashkil qiladi, yaʼni mavzuga mos qilib geografik asos yaratiladi.
55. Geografik xaritani matematik asos elementlari va ularni asosiy vazifasi nima? Geografik xaritalar ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy obyektlarning joylanishi, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar va hodisalarga xos hududiy farqlarni aks ettiribgina qolmasdan, balki ularga xos hududiy kompleks qonuniyatlarini ham aniqlashga imkon beradi. Buning asosida ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy jarayonlarni milliy va turli hududiy miqyoslarda bashoratlashtirish, rejalashtirish va boshqarishning mustahkam ilmiy-metodologik asoslarini tayyorlash mumkin. Shu nuqtayi nazardan yangi tipdagi xaritalar yaratishni davr taqozo qilmoqda (mas, bashorat qilish, baholash, rejalashtirish, loyihalash va b. xaritalar).
56. Kartografik proeksiyaga ta’rif bering, globus bilan xaritani farqini ko‘rsating. Yerning qavariq yuzasini tekis yuzadayani kartada matematik yol bilan tasvirlash usuli kartagrafik proeksiyalar deyiladi.Kartagrafiyada yer yuzasini ellip soid yuza deb qabul qilinib uni konus va silindrga solib song yoyib tasvirlanadi. Globus- yerning kichik modeli uning kichik masshtabdagi sharsimon modeli hisoblanadi.Globusda yerning geometrikkonturlari va maydonlar nisbati saqlagan holda butun yer yuzasidagi geografik obyektlar qiyofasi muayyan nisbatda juda kichraytirilgan holatda tasvirlangan .Globusda geografik xaritalarda qoyilgan yonalish , maydon va shakl xatoligi bolmaydi . Maktab geografik xaritalarining boshqa xaritalardan farqi ularni o‘quvchilarni yoshi va rivojlanishiga moslab chiqarilishidir. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun oddiyroq, tushunishi va o‘qishi oson bo‘lgan xaritalar chiqariladi, yuqori sinflar uchun esa murakkabroq xaritalar nashr qilinadi. ... Yozuvsiz xaritalar. Ular geografiya ta’limida keng qo‘llaniladi. Ular asosan o‘quv va nazorat maqsadlarida ishlatiladi. Yozuvsiz xaritalar o‘quv maqsadlarida quyidagi hollarda qo‘llaniladi ... Globus Yerning kichraytirilgan modeli bo‘lganligi uchun unda geografik xaritalarda uchraydigan xatoliklar bo‘lmaydi. U teng masshtabli, tengburchakli va teng maydonli bo‘lgani uchun unda tasvirlangan geografik borliq, voqea va xodisalar to‘g‘ri va aniqligi bilan ajralib turadi. 57. Kartografik proeksiyalar qanday belgilarga ko‘ra tasniflanadi?
