1 Hesablama maşınları, hesablama sistemləri və arxitektura anlayışı?

8)Giriş-çıxış modulu?

Giriş-çıxış modulu hesablama maşınının yalnız məntiqi işləməsinin izah olunmasını təmin edir.Giriş-çıxış modulunun əsas məsələsi müxtəlif periferiya qurğularının hesablama maşınına qoşulması və onlar arasında informasiya mübadiləsini təmin etməkdir. Bizim baxılan variantda giriş-çıxış modulu giriş-çıxış protu nömrələrinin deşifratoru, çoxsaylı giriş və çoxsaylı çıxış portlarından ibarətdir.

Giriş-çıxış portları. İnformasiyanın giriş perferiya qurğularından HMQ-nin akkumuliyatoruna (çıxış portu) yaxud akkumuliyatorundan çıxış perferiya qurğularına (giriş portu) ötrülməsinin məsuliyyətini daşıyan sxemə port deyilir. Bu sxem hesablama maşınının ona birləşdirilmiş perferiya qurğuları ilə elektriki və məntiqi qoşulmanı təmin edir.

Giriş-çıxış portları nömrələrinin deşifratoru. Baxılan hesablama maşınının giriş çıxış modulunda nəzərdə tutulur ki, hər bir periferiya qurğusu öz portuna qoşulsun. Hər bir portun giriş-çıxış əmrinin ünvan hissəsində göstərilmiş nadir nömrəsi vardır. Giriş-çıxış portları nömrələrinin deşifratoru (GÇD) uyğun portlarda giriş və çıxış əməliyyatlarına icazə verən portun nömrəsini siqnala çevirməni təmin edir. Bilavasitə giriş-çıxış mikroproqramlı avtomatdan siqnal daxil olan zaman baş verir.

9) Əsas yaddaş?

Əməli yaddas (RAM-Random Access Memory) – ana plata uzerinde yerlesen muveqqetu (daimi olmuyan), elektrik enerjisinden asili olan yaddasdir. Aktiv olan butun proqramlar ve verilenler RAM-in yaddasinda saxlanilir. Tutaq ki, MS Word proqraminda her hansi sened hazirlayiriq, biz isi icra eden zaman, daha dogrusu proqraminda acdigimiz andan etibaren Word emeli yaddasa (RAM-a) yuklenir. Hazirladigimiz senedi yaddasa verib proqrami bagladiqda ise sened bizim secdiyimiz secdiyimiz her hansi xarici yaddasa (Sert diske, fles karta ve s.) gonderilir. Computer ise dusen zaman evvelce emeliyayat sistemi avtomatik olaraq RAM-a yuklenir. Xarici qurgularla informasiya mubadilesi RAM terefinden heyata kecirilir ve butun esas proseslerde prosessorla RAM musterek sekilde fealiyyet gosterir, yeni RAM birbasa prosessora muraciete malikdir.

Hazirda esasen iki tip emeli yaddasdan - DRAM (Dinamik RAM) ve SRAM (Statik RAM) -dan istifade edilir. SRAM daha suretli ve bahali oldugundan emeli yaddas ucun daha cox DRAM-dan istifade edilir. Umumiyetle yaddas qurgulari ucun 3 esas osterici movcuddur: yaddas hecmi, muracuet muddetu ve informasiya sixligi. Yaddas hecmi baytlarla (Kb, Mb, Gb ve s.) olculur ve qurgunun informasiya tutumunu xarakterize edir. Informasiya sixligi (ve ya yazilis sixligi) ise vahid sahede yazilan informasiya miqdarini gosterir ve vahidi bit/mm2-dir.

ROM (Read-Only Memory – Sadece oxuna bilen yaddas) – elektrik enerjisinden asili olmayan, melumatlarin uzun muddet saxlanmasi ucun nəzərdə tutulan yaddasdir. Bu yaddasa informasiya komputer istehsal olunan zaman yazilir və adi hallarda deyisdire bilməz.