1 ilova Mavzu: Moddalarning fizik texnik xossalari Reja

1 ilova


Mavzu: Moddalarning fizik texnik xossalari
Reja:

1. 
   Moddalarning fizik texnik xossalari.
   
2. 
   Asosiy konstruksion materiallar.
   
3. 
   Jihozlrga qo’yiladigan talablar.
   

Maҳsulotlarining ko’plab turlarini shartli ravishda bir jinsli va bir jinsli bo’lmagan aralashmalar deb tavsiflash mumkin.
Bir jinsli (gomogen) sistemalar guruҳiga asosan eritmalar (sharbatlar, sut, қiyomlar, suv-spirt aralashmasi va b.) kiritiladi. Bunday aralashmalar o’z tarkibidagi erigan modda konstentrastiyasi bilan tavsiflanadi.
Қattiқ modda zarrachalarini suyuқliklar bilan aralashmasi (suspenziya) va bir-birida erimaydigan suyuқliklar aralashmalari (emulsiyalar) bir jinsli bo’lmagan (geterogen) sistemalar guruҳiga kiritiladi. Bunday sistemalar aralashmadagi zarrachalarning massaviy yoki ҳajmiy ulushlari bilan tavsiflanadi.
Barcha moddalarning xossalarini ikkita asosiy guruҳga ajratish mumkin:
1. Fizikaviy xossalar guruҳi - zichlik, solishtirma oғirlik, қovushқoқlik, sirt tarangligi va x.
2. Issiқlik tabiatli xossalar guruҳi - solishtirma issiқlik siғimi, issiқlik o’tkazuvchanlik, ҳarorat o’tkazuvchanlik va boshқalar.
Қuyida moddalarning ayrim xususiyatlarini ko’rib chiқamiz.
Zichlik. Bir jinsli moddani ҳajm birligidagi massasi uning zichligini belgilaydi
 = m/V, (3-1)
bu erda - zichlik, kg/m³; m- massa, kg; V- ҳajm, m³.
Zichlikka teskari bo’lgan kattalik (m³/kg)
υ= 1/ = V/m (3-2)
solishtirma ҳajm deyiladi. Ushbu kattalik gazlarni tavsiflash uchun қo’llaniladi.
Bir modda zichligini ikkinchi
Issiқlik siғimi - bu kattalik moddaga berilgan issiқlik miқdorini uning ҳaroratini o’zgarishiga nisbatidir. Massa birligidagi moddaning issiқlik siғimi solishtirma issiқlik siғimi S [J/(kg^.K)] deyiladi
S = Q/(Dt m) = Q/[(t₁-t_o)m], (3-21)
bu erda Q- moddani isitish uchun sarflangan issiқlik miқdori, J; m- modda massasi, kg; t_o va t₁- moddani dastlabki va isitilgandan so’nggi ҳaroratlari, K; Dt- ҳaroratlar ayirmasi.
Қovushқoқlik. Real suyuқliklar ҳarakatlanganda ularda oқim ҳarakatiga қarshilik ko’rsatuvchi ichki kuchlar paydo bo’ladi. Bu қarshilik kuchlari suyuқlikning bir-biriga nisbatan surilayotgan қo’shni қatlamlari orasida yuzaga keladi. Suyuқlik zarrachalarining nisbiy ko’chishiga (қatlamni surilishiga) sabab bo’luvchi tashқi kuchlarga қarshilik ko’rsatish xususiyati suyuқlikni қovushқoқligi deyiladi.
Sirt tarangligi. Oziқ-ovқat texnologiyasining bir қator jarayonlarida (masalan, suyuқliklarni purkash, barbotaj, absorbstiya va x.) ҳarakatdagi suyuқlik gaz (buғ) bilan yoki unga nisbatan o’zaro aralashmaydigan boshқa bir suyuқlik bilan to’қnashuvi mumkin. Bu paytda to’қnashayotgan fazalar o’rtasidagi kontakt yuza suyuқlikning sirt taranglik kuchlari tasirida kichrayishga intiladi. Shu sababdan, gaz oқimidagi suyuқlik tomchisi yoki suyuқlikdagi gaz pufakchalari, tashқi kuchlar tasiri bo’lmagan ҳolatlarda, sharsimon shaklga ega bo’ladi.