1-лаборатория иши

Sinov savollari

1.Moddiy nuqtaning tekis , tekis o’zgaruvchan va notekis harakatlariga ta’rif bering . Bu harakatlar uchun yo’l va tezlik formulalarini yozing. Sf(t)va Vf(t) bog’lanish grafiklarini chizing .
2.Agarda yuklar harakati davomida ularga qo’shimcha yuk qo’yilsa ipning tarangligi o’zgaradimi?
3.Agarda ortiqcha yuk massasi o’zgartirilmay o’zgarmas yuklarning massasi ko’paytirilsa, sistemaning tezligi o’zgaradimi ?
4.Atvud qurilmasining tuzilishi va ishlash usulini gapirib bering.

№

S0,m

S1,m

t

α (m/s^2)

m/s

∆ m/s^2

∆ m/s^2

g (m/s^2)

ğ

∆ g

∆ğ

,%

1 2 3

2-laboratoriya ishi
Matematik mayatnik yordami bilan og’irlik kuchi Tezlanishi va fizik mayatnikning inersiya momentini aniqlash


Кerakli asboblar: fizik va matematik mayatniklar, shtangensirkul chizg’ich, sekundomer
Ishning maqsadi: matematik va fizik mayatniklarning tebranish qonunlarini o’rganish.


1. Ishning nazariyasi
Agar jismni uning og’irlik markazidan o’tmaydigan gorizontal o’qqa osib va muvozanat holatdan chiqarib qo’yib yuborilsa, u o’zining og’irlik kuchi momenti ta’sirida tebranma harakatga keladi 1-rasm . Bunday tebranuvchi jismga fizik mayatnik deyiladi.

Muvozanat xolatda mayatnikning S inersiya markazi osilish nuqtasi 0 dan pastda va u bilan bir vertikalda yotadi. Mayatnik muvozanat xolatdan φ burchakka og’ganda mayatnikning muvozanat holatiga keltirish intiluvchi kuch momenti yuzaga keladi. Bu moment quyidagiga teng:

M – mgl sin
Bu yerda m- mayatnikning massasi, g- erkin tushish tezlanishi, ℓ – mayatnikning osilish nuqtasi bilan inersiya markazi orasidagi masofa, M bilan ning yo’nalishi qarama- qarshi bo’lgani uchun “–“ ishora qo’yilgan. Mayatnikning osilish nuqtasi orqali o’tuvchi o’qqa nisbatan inersiya momentini J harfi bilan belgilab, aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasiga asosan quyidagini yozishimiz mumkin ;
M  JεJ  - mgl sin /1/
ε – burchak tezlanishi ; ε- burchak - ning vaqt bo’yicha olingan ikkinchi tartibli xosilasiga teng ; ε
Кichik tebranishlar uchun sin deb olish mumkin; U holda 1 tenglamani quyidagicha yozish mumkin ;
J  mgl 0 `yoki
2 tenglama uchun /2a/ belgilashni kiritsak, quyidagi ifoda hosil bo’ladi.

3 tenglama garmonik tebranma harakatining ikkinchi tartibli chiziqli va bir jinsli differensial tenglamasidir. Uning echimi quyidagi ko’rinishga ega:

bunda, A tebranishlar amplitudasi, α– boshlang’ich faza, -siklik yoki doiraviy chastota. 3a tenglama – garmonik tebranma harakatning asosiy tenglamasidir. /2a/ va /3a/ tenglamalardan quyidagi xulosa kelib chiqadi: muvozanat holatdan kam og’gan vaqtlarda fizik mayatnik garmonik qonun bo’yicha tebranar ekan. Fizik mayatnikning tebranishlar davri quydagiga teng ;

T2 4
Matematik mayatnik fizik mayatnikning xususiy holidan iborat bo’lib , u cho’zilmaydigan, vaznsiz ipga osilgan moddiy nuqtadan iboratdir 2rasm  sistemadir.
Matematik mayatnikning inersiya momenti quydagiga teng :

Jm ²

Bunda osilish nuqtasidan moddiy nuqtagacha bo’lgan masofa bo’lib, son jixatidan ₀+d/2 ga teng.

J ning qiymatini 4 ga qo’ysak matematik mayatnik tebranish davrining formulasi kelib chiqadi :

T2 5