1. Loyiha- texnikaviy va montaj- texnologik xujjatlari. Bino va inshootlarning qurilish qismini montajga qabul qilish

1-rasm. Jihozni poydevorda o‘rnatish sxemalari.
A- inventar ponasimon tiqinlar yordamida, b- ponasimon tiqinlar yordamida, v- tekis metal tiqinlar yordamida, g- tiqinsiz o‘rnatish moslamasi yordamida; 1 -mashina asosi, 2 - inventar ponasimon tiqin, 3- ponasimon tiqin, 4 - tekis metal tiqin, 5- poydyevor, 6,8 - vint, 7- strubina.
Oqimli- qo‘shilgan usul. Bunda hamma ishlar oldindan tuzilgan grafik bo‘yicha, hamma qurilish-montaj idoralari va buyurtmachi bilan kelishilgan holda bajariladi. Avvaliga texnologik jihoz o‘rnatiladigan poydevor va maydonchalar taxlanadi, ustun va boshqa konstruksiyalar qo‘yiladi. Keyin jihozlar loyiha joyiga o‘rnatiladi va undan keyin bino devorlari quriladi. Bu usul bilan, ko‘pincha, katta hajm va vaznga ega bo‘lgan jihozlar (bug‘latuvchi apparatlar, pechlar va idish yuvuvchi mashinalar, quritgichlar, un saqlanadigan siloslar va b.) montaj qilinadi. Bu usul boshqalariga nisbatan progressiv va effektiv hisoblanadi.
Ketma-ketlik usuli.
Bu usulda avval hamma qurilish ishlari bajariladi va undan keyin jihozlar montaj qilinadi. Bu usulda kompressor va nasos stansiyalari jihozlari, metall kesuvchi stanoklar va boshqalar montaj qilinadi.
Yirik blokli usul .
Bu usul bilan zavod tayyorlovchidan komplekt bloklar tarzida keltiriladigan jihozlar montaj qilinadi. Bu uslda "nolinchi belgida", ya’ni montaj maydonchasida dastlabki yig‘ish ishlari, hamma chilangarlik va payvandlash ishlari bajariladi va undan keyin jihozni loyiha holatiga o‘rnatadilar. (DKVR tipidagi qozonlar, devorda o‘rnatiladigan sovutish batareyalari va b.).
Oqim-agregat yoki oqim-tugunli usul.
Bu usul bilan zavod tayyorgarligi judayam past darajaga ega bo‘lgan jihozlar o‘rnatiladi. (osiluvchi konveyerlar, noriya va b.). Bu usulda yiriklashtiruvchi yig‘ish va montaj jarayonlari birga qo‘shib olib boriladi.
Podkladkasiz usul jihozni o‘rnatishni podklatka ishlatmasdan turib, maxsus vintli yoki boshqa xil holatni rostlovchi qurilmalar yordamida olib borishni ta’minlaydi.
Montaj ishlarini rejalash.
Ӯrnatish ishlarini amalga oshirish uchun uni to‘g‘ri rejalab bilish kerak. Rejalashda hamma ishlarni turiga qarab bo‘ladilar, uni bajarish ketma-ketligi, hajmini va bajarish vaqtini aniq lab oladilar.
Yangi qurilayotgan korxonalarda qurilish-o‘rnatish ishlarining kalendar grafigi tuziladi. U davom etish vaqtiga qarab 4 ga bo‘linadi: yig‘ma- umumqurilish, kvartal, oylik va hafta-kunlik grafiklar.
Yig‘ma- umumqurilish grafigida boshlang‘ich ishlardan tortib, to ob’yektni ishga tushirishgacha bo‘lgan hamma ishlar, ularning hajmi, bajarish vaqtining normasi, mehnat og‘irligi, brigadalar tarkibi, ishni bajarish ketma-ketligi ko‘rsatiladi.
Kvartal va oylik grafigi qurilish montaj korxonalari uchun tuziladi va unda 1 kvartal va 1 oyda bajariladigan ishlar ko‘rsatiladi.
Hafta-kunlik grafiklari kompleks brigadalar uchun o‘rnatish ishlarini operativ rejalash va kuzatib tekshirish maqsadida tuziladi. Ishlayotgan korxonalarda bu grafikni bosh mexanik tuzadi, bosh muxandis tasdiqlaydi.
Kerak bo‘lganda haftalik ish hajmini sutkalarga bo‘ladilar.
To‘rli rejalash qurilish ishlarida ko‘p ishlatiladi. Bu rejalashning asosiy qismini to‘rli grafik tashkil qiladi. Uni ko‘rsatgich (strelka) va aylanachalar yordamida quradilar.

9-shakl
Ӯrnatish ishlarining hafta-kunlik grafigi.

2000 y. " " oyining " " dan " " gacha

Ob’yekt	Ishning nomi	o‘lchov birligi	Soni	Ishning hajmi, odam\soat	Haftada-gi ishchilarga ehtiyoj, odam	Bajaruv-chi
Bosh ishlab chiq arish binosi,	2000 kg/soat	dona	1		10	Ӯrnatuvchi
Konserva syexi	Unumdorlikka ega bo‘lgan vakuum- bug‘latkichni o‘rnatish					korxona

Aylanacha bilan qilinadigan ish- "voqea" belgilanadi. Aylanani 4 ta sektorga bo‘ladilar. Yuq origi sektorda ishning "voqea" raqami 01,02,03 va hokazo ko‘rsatiladi; chapdagi sektorda ishni bajarishning minimal vaqti (4 kun), o‘ngdagi sektorda shu ishni bajarishning maksimal vaqti (6 kun), pastdagi sektorda vaqt rezervi (6-4=2 kun) ko‘rsatiladi.

Ӯrnatish ishlari 3 ta yo‘l (uslub) bilan amalga oshiriladi: podryad (pudrat), xo‘jalik va aralash uslublar.
Pudrat uslubi. Buyurtmachi shartnoma (yangi qurilayotgan yoki ryekonstruksiyalayotgan korxonaning direktori) yo‘li bilan hamma o‘rnatish ishlarini birta umumqurilish korxonasiga topshiradi. Bu korxonani bosh pudratchi deb ataydilar. Ba’zi maxsus ishlarni bajarish uchun (masalan, texnologik jihozlarni o‘rnatish uchun) bosh pudratchi maxsus qurilish-montaj korxonalarini jalb qiladi. Bu korxonalar subpudratchi deb ataladi.
Bosh pudratchi buyurtmachi bilan bosh pudrat shartnomasini tuzadi. Bu shartnoma butun qurilish davrida amal qiladi va u asosida bir yillik shartnomalar tuziladi. Shartnomada pudratchi bilan buyurtmachi orasidagi o‘zaro aloqa, ularning huquq i va burchlari, qiladigan ishlari ko‘rsatiladi.
Xo‘jalik uslubi. Bunda buyurtmachi hamma o‘rnatish ishlarini o‘z kuchi bilan amalga oshiradi. Bu uslub ish hajmi kichik bo‘lganda o‘zini oqlaydi, masalan ayrim texnologik jihoz va liniyalarni o‘rnatishda.
Aralash uslubida qurilish ishlari pudrat uslubda, o‘rnatish ishlari bo‘lsa, xo‘jalik uslubida amalga oshiriladi (yoki teskari).
Jihozlarni o‘z muddatida o‘rnatish uchun montaj ishlari 2 ga bo‘linadi: tayyorlov ishlari va bevosita montaj ishlari.
Montaj ishlarni boshlashdan oldin, avval tashkiliy ishlar (loyihasi) bilan, birinchi navbatda montaj loyihasi, ishchi va o‘rnatish chizmalari, spesifikasiyalar va smetalar bilan tanishish kerak.
Montajga tayyorgarlik borasida olib boriladigan ishlar quyidagilar:
1) Asbob, uskunalarni, materiallarni, jihozlarni saqlash va yig‘ish uchun ombor, ayvon, maydon tayyorlash;
2) montaj ko‘targichlarini tayyorlash;
3) vaqtinchalik ustaxonalarni tayyorlash;
4) montaj maydonchasiga elektr tokini olib kyelish;
5) montaj kalendar rejasini tuzish.
Ombor va maydonchalarni tayyorlagandan so‘ng, jihozlarni qabul qilish va saqlash ishlari boshlanadi. Jihozlarni qabul qilish buyurtmachi komissiyasi va pudratchining ishtirokida olib boriladi. Bunda jihoz qisman yoki butunlay ochiladi va pasportiga qarab tekshiriladi. Qabul qilinganda akt tuziladi.
Agar tekshiruv paytida biror bir kamchilik yoki nuqson aniqlansa, zavod-yetkazuvchi nomiga reklamasiya yozilib yuboriladi.
Montajga mo‘ljallangan jihoz yopiq omborda, barcha yong‘inga qarshi xavfsizlik qoidalariga javob beruvchi joyda saqlanishi lozim. Jihozlar omborda montaj qilinish navbatiga qarab joylashtiriladi. Har bir yashikda uning ichidagi uskunaning nomi yozilgan bo‘lishi kerak.
Uskunaning metal qismlarini korroziyadan saqlash uchun texnik vazelin bilan moylanadi. Omborda saqlanadigan jihozlar vaqti-vaqti bilan nazorat qilinib turilishi kerak. Uskunani, shu jumladan elektr jihozlarini kompleks ravishda qabul qilish buyurtmachi (ishlab chiquvchi) tomonidan tayinlangan ishchi komissiya tomonidan amalga oshiriladi, ishchi komissiyaning akti esa individual sinovdan so'ng uskunani qabul qilish to'g'risida tuziladi (1a shakl).
Ushbu hujjat buyurtmachiga butun ob'ektning jihozlarini yoki yirik va murakkab ob'ektlardagi individual qurilmalar uchun berishni rasmiylashtiradi. Dalolatnoma, shuningdek, uskunalar uni har tomonlama sinovdan o'tkazish uchun qabul qilish talablariga javob berishini tasdiqlaydi.
1.4. Alohida binolar va inshootlar, ishlab chiqarish va yordamchi maqsadlar uchun qurilgan yoki biriktirilgan binolar, agar kerak bo'lsa, ularni ob'ektni qurish paytida foydalanishga topshirish uchun ishchi komissiyalar tayyor bo'lgandan keyin foydalanishga qabul qilinadi, so'ngra ularni ob'ektni bir butun sifatida qabul qiladigan davlat qabul komissiyasiga taqdim etadi.
1.5. Amalga oshirilgan elektr ishlarining qabul qilishga tayyorligi elektr ishlarining texnik tayyorligi akti bilan belgilanadi (2-shakl), bu individual sinovlardan so'ng uskunani qabul qilish bo'yicha ishchi komissiyaning ishini tashkil etish uchun asosdir. Texnik tayyorgarlik akti ishchi komissiya hali tuzilmagan paytda elektr ishlarini etkazib berish va qabul qilishni rasmiylashtirish uchun ishlatilishi mumkin.
1.6. 1-shaklda keltirilgan barcha hujjatlarning bir qismi sifatida qabul qilish hujjatlarining to'ldirilgan shakllari, elektr ishlariga texnik tayyorgarlik to'g'risida dalolatnoma (2-shakl) chiqarilgandan so'ng, shaxsiy sinovlardan so'ng uskunani qabul qilish uchun ishchi komissiyaga keyingi taqdim etish uchun bosh pudratchiga o'tkaziladi; komissiya ishi tugagandan so'ng va tegishli dalolatnoma tuzilgandan so'ng, to'ldirilgan hujjatlar elektr jihozlari bilan birgalikda buyurtmachiga o'tkaziladi.
1.7. Elektr o'rnatish ishlariga texnik tayyorlik aktlari bilan tuzilgan elektr inshootlarining elektr jihozlarining tarkibi aniq sharoitlarga bog'liq va aniqlanishi mumkin, masalan:
- texnologik birlik chegaralari;
- dizayn markasining chegaralari yoki ishchi hujjatlarning asosiy ishchi rasmlari to'plami (elektr podstansiyalari - EP, elektr yoritgichlari - EO, elektr elektr jihozlari - EM va boshqalar);
- do'kon chegaralari, o'rnatilgan, biriktirilgan va ajratilgan binolar va inshootlar (harorat va namlik tizimlari uchun elektr ta'minoti - TVR, elektr payvandlash stantsiyalari, kompressor stantsiyalari va boshqalar);
- elektr xonalari, shuningdek, texnologik tizimlarning bir qismi bo'lgan elektr jihozlari (agar uni o'rnatish elektrni o'rnatish tashkiloti tomonidan amalga oshirilgan bo'lsa).
Imloni qisqartirish uchun yuqoridagi komplekslar termin bilan umumlashtiriladi - elektr inshootining elektr jihozlari.
1.8. Qabul qilish hujjatlari shaklidagi yozuvlar tozalash va o'chirilmasdan aniq va ravshan bo'lishi kerak.
1.9. "Natija" yoki shunga o'xshash ustunlarda bayonnomalar va aktlarni to'ldirishda quyidagilar ko'rsatilishi kerak:
"Norm" - agar tashqi o'rnatish orqali elektr inshootlari elementlarining umumiy holatini baholashda, o'rnatish sifati, mexanik blokirovkalarning ishlashi, kontaktlarning bir vaqtning o'zida yopilishi va ochilishi va boshqalar. hech qanday og'ish yo'q;
"Ishlab chiqarilgan" - tortib olinadigan uskunalar elementlarining sinov qo'shimchalari, sozlashlari, sinov qo'shimchalari bajarilgan taqdirda;
"Yaxshi" ("yaxshi") - agar tekshiruvlar va tekshiruvlar paytida apparatning yoki chiziqning parametrlari texnik ko'rsatkichlarga mos keladigan bo'lsa, "xulosa" ustunini to'ldirganda. ELEKTR O'RNATISH ISHLARI UCHUN QABUL QILISH HUJJATINI
Ushbu hujjat buyurtmachiga butun ob'ektning jihozlarini yoki yirik va murakkab ob'ektlardagi individual qurilmalar uchun berishni rasmiylashtiradi. Dalolatnoma, shuningdek, uskunalar uni har tomonlama sinovdan o'tkazish uchun qabul qilish talablariga javob berishini tasdiqlaydi.
1.4. Alohida binolar va inshootlar, ishlab chiqarish va yordamchi maqsadlar uchun qurilgan yoki biriktirilgan binolar, agar kerak bo'lsa, ularni ob'ektni qurish paytida foydalanishga topshirish uchun ishchi komissiyalar tayyor bo'lgandan keyin foydalanishga qabul qilinadi, so'ngra ularni ob'ektni bir butun sifatida qabul qiladigan davlat qabul komissiyasiga taqdim etadi.
1.5. Tugallangan elektr ishlarining etkazib berish va qabul qilishga tayyorligi elektr sinovlari (shakl) ning texnik tayyorligi dalolatnomasi bilan belgilanadi, bu individual sinovlardan so'ng uskunani qabul qilish bo'yicha ishchi komissiyaning ishini tashkil etish uchun asosdir. Texnik tayyorgarlik akti ishchi komissiya hali tuzilmagan paytda elektr ishlarini etkazib berish va qabul qilishni rasmiylashtirish uchun ishlatilishi mumkin.
1.6. Shaklda keltirilgan barcha hujjatlarning bir qismi sifatida qabul qilish hujjatlarining to'ldirilgan shakllari, elektr ishlariga texnik tayyorlik dalolatnomasi (shakl) tuzilgandan so'ng, individual sinovlardan so'ng uskunani qabul qilish uchun ishchi komissiyaga keyinchalik taqdim etish uchun bosh pudratchiga o'tkaziladi; komissiya ishi tugagandan so'ng va tegishli dalolatnoma tuzilgandan so'ng, to'ldirilgan hujjatlar elektr jihozlari bilan birgalikda buyurtmachiga o'tkaziladi.
1.7. Elektr o'rnatish ishlariga texnik tayyorlik aktlari bilan tuzilgan elektr inshootlarining elektr jihozlarining tarkibi aniq sharoitlarga bog'liq va aniqlanishi mumkin, masalan:
Texnologik birlik chegaralari;
Dizayn brendining chegaralari yoki ishchi hujjatlarning asosiy ishchi rasmlari to'plami (elektr podstansiyalari - EP, elektr yoritgichlari - EO, quvvatli elektr jihozlari - EM va boshqalar);
Do'konning chegaralari, o'rnatilgan, biriktirilgan va ajratilgan binolar va inshootlar (harorat va namlik tizimlarini elektr bilan ta'minlash - TVR, elektr payvandlash stantsiyalari, kompressor stantsiyalari binolarining elektr jihozlari va boshqalar);
Elektr xonalari, shuningdek texnologik tizimlarning bir qismi bo'lgan elektr jihozlari (agar uni o'rnatish elektrni o'rnatish tashkiloti tomonidan amalga oshirilgan bo'lsa).
Imloni qisqartirish uchun yuqoridagi komplekslar termin bilan umumlashtiriladi - elektr inshootining elektr jihozlari.
1.8. Qabul qilish hujjatlari shaklidagi yozuvlar tozalash va o'chirilmasdan aniq va ravshan bo'lishi kerak.
1.9. "Natija" yoki shunga o'xshash ustunlarda bayonnomalar va aktlarni to'ldirishda quyidagilar ko'rsatilishi kerak:
"Norm" - agar tashqi o'rnatish orqali elektr inshootlari elementlarining umumiy holatini baholashda, o'rnatish sifati, mexanik blokirovkalarning ishlashi, kontaktlarning bir vaqtning o'zida yopilishi va ochilishi va boshqalar. hech qanday og'ish yo'q;
"Ishlab chiqarilgan" - tortib olinadigan uskunalar elementlarining sinov qo'shimchalari, sozlashlari, sinov qo'shimchalari bajarilgan taqdirda;
"Yaxshi" ("yaxshi") - agar tekshiruvlar va tekshiruvlar paytida apparatning yoki chiziqning parametrlari texnik ko'rsatkichlarga mos keladigan bo'lsa, "xulosa" ustunini to'ldirganda Bino — kishilarning yashashi, bilim olishi, ishlashi, hordiq chiqarishi uchun hamda maishiy va ishlab chiqarish maqsadlari, shuningdek hayvon, parrandalarni boqish va buyumlarni saqlash uchun quriladigan inshoot. Turar joy va jamoat binolari (maktab, teatr, kasalxona, magazin, hammom va hokazolar) boʻladi. Koʻpincha, umumiy tarzda fuqaro va sanoat binolari deb ataladi. Binoning asosiy qismlari: koʻtarib turuvchi konstruksiyalar (poydevor, ustunlar, devorlar), toʻsuvchi konstruksiyalar (pardevorlar, yopmalar) va tom. Binolar moʻljaldagi xizmat muddatiga qarab, muvaqqat va kapital xillarga boʻlinadi. Bino nimaga moʻljallanganiga qarab, meʼmoriy jihatdan, qavatlilik jihatdan, ishlatiladigan qurilish materiallari jihatdan har xil turlarga (gʻishtin, paxsa devor, sinchli, koʻp qavatli va boshqalar) boʻlinadi.

Xulosa
Montajga qabul qilingan uskuna barcha moylardan tozalanishi lozim. Faqat ishlash paytida yopiq qoladigan qismlari tozalanmaydi. Tozalash har xil eritgichlar ( kerosin, benzin), quruq bug‘ yoki havo bilan olib boriladi.

Jihozlarni tayanchlarga o‘rnatish. Uskunani tayanchlarga o‘rnatish quyidagi operasiyalardan iborat: montaj belgilariga ko‘tarish (fundament yoki asosga o‘rnatish), gorizontallik, vertikallik va o‘qlarga nisbatan dastlabki tekshirish; tayanchlarga qotirish (kerak bo‘lganda) va oxirgi, yakunlovchi tekshiruv.
Jihozlarni fundamentga quyidagi usullar balan o‘rnatiladi:
-Qiya tekislik bo‘yicha lebedka yoki tal yordamida tortib fundamentga chiqarish.
-domkratlar bilan ko‘tarish va gorizontal tekislik bo‘yicha fundamentga ko‘chirish;
-avtokran yoki pogruzchiklar bilan.
Uskunani fundamentga o‘rnatishdan so‘ng uning vertikal va gorizontal holati tekshiriladi (obtarozilar va shoqullar bilan).
Uskunani fundamentda yoki polda sozlash uchun fundament yoki anker boltlar ishlatiladi.
Tayyor o‘rnatilgan jihoz barcha montaj ishlari bitirilgandan so‘ng, ishchi komissiya nazorati ostida alohida sinovdan o‘tkazib, akt bo‘yicha qabul qilinadi.

Adabiyotlar:

1.Galperin D.M. Montaj texnologicheskogo oborudovaniya ptisyefabrik i ptisepererabativayuщix predpriyatiy. - M.: Stroyizdat, 1971. [3-12 ]
2. Galperin D.M. Spravochnik po montaju i naladke xolodilьnыx ustanovok. - M.: Piщyevaya promыshlennost, 1976. [ 6-23]
3. Krasov B.V. Montaj i remont oborudovaniya predpriyatiy molochnoy promыshlennosti. - M.: Piщyevaya promыshlennost, 1973. - 311 s.[21-25]
4. Spravochnik montajnika. Takelaj i takelajnыye rabotы. Pod red. P.A. Zimina. - M.: Stroyizdat, 1976. [1-18]