1. Maliyyə nəzarətinin mahiyyəti

4.Maliyyə nəzarətinin prinsipləri və metodları.

Cox geniş, iqtisadi cəhətdən onəmli funksiya yerinə yetirən maliyyə

nəzarəti milli və beynəlxalq iqtisadiyyatın butun sahələrini əhatə edir.

Bu vəzifələr reallaşdırılarkən meydana çıxan bir sıra prinsipial tələblərə

hokmən əməl edilməlidir. Onları belə xulasələşdirmək olar:

1. Maliyyə nəzarəti tam aşkarlıq şəraitində aparılmalıdır. Ozəl

muəssisələrə və biznesə geniş iqtisadi və işgüzar təşəbbus azadlığı verildiyi,

dovlət nəzarətinin xeyli cətinləşdiyi bazar iqtisadiyyatı şəraitində

yaşayan cəmiyyət ucun bu, mutləq prinsip kimi fəaliyyət gostərir; buna

gorə də muəssisələrin fəaliyyətinə maliyyə nəzarəti ucun tam aşkarlıq

muhitinin yaranması bir tərəfdən dovlət maraqlarını gozləməyə yardımçı

olur, digər tərəfdən isə nəzarətin demokratizmini və obyektivliyini təmin

edir. Bu zaman muəssisələrin kommersiya sirlərinin qorunması cox

vacib məsələdir.

2. Gozlənilməz neqativ halların qarşısını almaq ucun tədbirlər nəzərdə

tutulmalıdır. İqtisadi azadlıq şəraitində muəssisələr tez-tez nəzərdə

tutulmayan fəsadlarla uzləşdiyindən maliyyə nəzarəti həyata kecirilərkən

iqtisadi ab-havanın bu cur «şıltaqlıqlarından» qorunma tədbirləri

gorulməlidir. Belə tədbirlər muxtəlif formalarda ola bilər. Onu da qeyd

edək ki, bu onləyici tədbirlərin hamısı firmanın strateji planlarında nəzərdə

tutulur və butun fəaliyyət dovrundə onlardan istifadə olunur.

3. Təftiş hərtərəfli olmalıdır. Yuxarıda deyildiyi kimi, maliyyə nəzarəti

korporasiyanın, firmanın, təşkilatların, eləcə də hokumətin təsərrufat-

iqtisadiyyat fəaliyyətini əhatə edir. Təftiş zamanı, əsasən, bu

fəaliyyətin nəticələri yoxlanılıb təhlil edilir. Buna gorə də təftiş nəzarət

edilən obyektin fəaliyyətinin butun aspektlərinin və yekunlarının ciddi

yoxlanışını təmin edir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində muəssisələrin

fəaliyyəti intensiv şəkildə genişləndiyindən maliyyə nəzarətinin hərtərəfliliyi,

coxolcululuyu muhum əhəmiyyət kəsb edir.

4. Nəzarət butovluklə qanunvericilik əsasında aparılmalı olduğundan

o, həyata kecirilərkən demokratik olculərə əməl edilməlidir. Bazar

iqtisadiyyatı sistemində muəssisələrin və onların çoxsaylı variasiyalarının

fəaliyyəti ucun bu prinsip son dərəcə onəmlidir. Firmanın fəaliyyətini

bu sistem daxilində məhz iqtisadi qanunlar tənzimləyir və cox

vaxt onlar bu fəaliyyəti məhdudlaşdırır.

Adı cəkilən prinsiplərdən başqa, maliyyə nəzarəti təşkil edilib

gercəkləşdirilərkən bir sıra torəmə prinsiplərə də riayiət olunmalıdır.

Maliyyə nəzarətinin təşkilində və həyata kecirilməsində balans

yoxlanışı, tematik yoxlanış, iqtisadi təhlil və təftiş kimi bir necə

metoddan istifadə olunur. Onların mahiyyətini aşağıdakı qaydada şərh

etmək olar: